Zasadniczo zmienił się sposób ustalania zakresu tego zwolnienia. W praktyce może to skutkować opodatkowaniem świadczeń, które nie mają ściśle finansowego bądź ubezpieczeniowego charakteru.

[srodtytul]Jak było[/srodtytul]

Do końca 2010 r. zwolnienie z VAT przysługiwało przede wszystkim tym usługom finansowo-ubezpieczeniowym, które były wymienione w załączniku nr 4 do[link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2004/DU2004Nr%2054poz%20535a.asp] ustawy o VAT[/link]. Definiował on zakres zwolnienia poprzez odwołanie się do symboli statystycznych poszczególnych usług.

W praktyce oznaczało to, że uzyskanie odpowiedniej klasyfikacji statystycznej dla świadczonej usługi pozwalało w miarę bezpiecznie stosować zwolnienie. Dotyczyło to w szczególności szerokiej gamy usług pomocniczych do usług finansowych i ubezpieczeniowych, jak: obsługa gotówkowa, obsługa bankomatów, fotoinspekcje na rzecz banków itd.

[srodtytul]Co się zmieniło[/srodtytul]

Od nowego roku załącznik nr 4 został uchylony, a poszczególne grupy wymienionych w nim usług przeniesione do ustawy i scharakteryzowane w sposób opisowy.

W odniesieniu do usług finansowych i ubezpieczeniowych, jak wskazano w uzasadnieniu do nowelizacji, celem proponowanych zmian było zapewnienie jednolitego stosowania zwolnienia z VAT w ramach Unii Europejskiej.

W konsekwencji nowe definicje usług finansowych i ubezpieczeniowych są oparte na obiektywnych kryteriach ekonomicznych określających ich charakter i funkcje.

[srodtytul]Nowe definicje...[/srodtytul]

Zgodnie z nowelizacją zwolnione z VAT są:

- usługi ubezpieczeniowe i reasekuracyjne wraz z usługami pośrednictwa w tych usługach, a także usługi ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek (z wyłączeniem praw nabytych w związku z wykonywaniem umów);

- usługi udzielania kredytów i pożyczek wraz z usługami pośrednictwa w tych usługach, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;

- usługi, w tym pośrednictwo, w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę;

- usługi, w tym pośrednictwo, w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych oraz transakcji płatniczych i pokrewnych;

- usługi, w tym pośrednictwo, których przedmiotem są instrumenty finansowe, ale z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi.

W praktyce nowe definicje bazują na rozwiązaniach przewidzianych w prawie unijnym, jednakże w niektórych przypadkach brzmienie ustawy różni się od przepisów unijnych.

Należy też dodać, że bez zmian pozostał zakres zwolnienia przewidziany dla usług zarządzania określonymi kategoriami funduszy inwestycyjnych i podobnych instytucji wspólnego inwestowania, który już wcześniej był zdefiniowany w ustawie.

[srodtytul]...i wyłączenia[/srodtytul]

Jeśli chodzi o ważniejsze wyłączenia, zwolnienie nie ma zastosowania do czynności ściągania długów, w tym faktoringu, usług doradztwa, a także usług w zakresie leasingu.

Ograniczone przedmiotowo zostało również zwolnienie dla usług dotyczących instrumentów finansowych, w szczególności dotyczy to praw majątkowych, których instrumentami bazowymi są towary, mierniki i limity wielkości produkcji oraz uprawnienia do emisji zanieczyszczeń i które mogą być zrealizowane przez dostawę towarów lub świadczenie usług innych niż zwolnione z VAT.

[srodtytul]Co z usługami powiązanymi[/srodtytul]

Jak widać, nie ma większych wątpliwości co do tego, że typowe usługi finansowe i ubezpieczeniowe nadal mogą korzystać ze zwolnienia z VAT. Dotyczy to między innymi pożyczek, kredytów, usług gwarancyjnych czy płatniczych.

Niestety, tej pewności nie ma już co do usług pomocniczych związanych z usługami finansowymi i ubezpieczeniowymi. Nie mieszczą się one w podstawowym katalogu usług zwolnionych przewidzianym w znowelizowanej ustawie o VAT, a zatem należałoby uznać, że duża ich część nie będzie obecnie podlegać zwolnieniu.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na przepisy szczególne dotyczące zakresu czynności zwolnionych. Chodzi tu przede wszystkim o nowy art. 43 ust. 13, zgodnie z którym zwolnienie będzie się stosować również do usług stanowiących element usług zwolnionych, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej.

Jakkolwiek brzmienie tego przepisu jest dość niejednoznaczne, wydaje się, że daje on możliwość rozszerzenia zastosowania zwolnienia do niektórych czynności pomocniczych, wspierających świadczenie podstawowych usług zwolnionych.

[srodtytul]Niezbędny element[/srodtytul]

Samo sformułowanie użyte przez ustawodawcę pochodzi z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a w szczególności z wyroku w sprawie C-2/95 (Sparekassernes Datacenter – SDC) uznawanego za jedno z najważniejszych orzeczeń dotyczących zakresu zwolnień na gruncie dyrektywy VAT.

Trybunał uznał w nim, że sposób wykonywania usług (elektronicznie, automatycznie czy manualnie) ani charakter prawny usługodawcy (np. brak statusu instytucji finansowej) nie ma wpływu na zastosowanie zwolnienia z VAT przewidzianego dla usług finansowych.

Zwolnienia tego nie wyklucza nawet brak bezpośredniej umowy usługodawcy z ostatecznym odbiorcą. Warunkiem, kluczowym według Trybunału, jest to, aby dana usługa stanowiła odrębną całość, która realizuje zasadnicze funkcje usługi finansowej objętej zwolnieniem („jest właściwa oraz niezbędna do świadczenia usługi zwolnionej”).

Jeśli ten warunek będzie spełniony, dana usługa pomocnicza powinna korzystać ze zwolnienia. Natomiast w sytuacji gdy usługa taka ogranicza się wyłącznie do aspektów technicznych, np. udostępnienie bankowi sieci przetwarzania danych, zwolnienie nie będzie miało zastosowania.

Konkluzję tę potwierdzają także inne [b]orzeczenia Trybunału, w tym w szczególności w sprawie C-472/03 (Arthur Andersen & Co. Accountants c.s.)[/b], gdzie usługa administracyjnego wsparcia świadczona dla firmy ubezpieczeniowej została uznana za opodatkowaną VAT, bo nie zawierała istotnych elementów usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego.

[srodtytul]Kierunek interpretacji[/srodtytul]

Wydaje się, że właśnie w tym kierunku należy interpretować nowy art. 43 ust. 13. Oznacza to, że zwolnienie powinno znaleźć zastosowanie do usług pomocniczych, którym można przypisać funkcje usług finansowych czy ubezpieczeniowych (charakter usług zwolnionych) i które są niezbędne do wykonania usługi głównej.

Z kolei stosowanie zwolnienia do usług ograniczających się do technicznego, administracyjnego czy np. marketingowego wsparcia może być kwestionowane.

Dodatkowo ustawa o VAT wprost wyłącza omawiany mechanizm w odniesieniu do pośrednictwa w usługach finansowych i ubezpieczeniowych, tj. usługa stanowiąca element usługi pośrednictwa nie będzie podlegać zwolnieniu.

Warto o tym pamiętać podczas kształtowania relacji z kontrahentami, natomiast w bardziej złożonych sytuacjach można rozważyć wystąpienie z wnioskiem o interpretację przepisów podatkowych.

[ramka][b]Komentarz[/b]

Mając na uwadze często wysoki stopień skomplikowania usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz dynamiczny rozwój oferowanych na tym rynku produktów, przedstawione zmiany mogą powodować wątpliwości co do zakwalifikowania danej usługi jako zwolnionej albo opodatkowanej VAT.

W praktyce zmiana sposobu określenia zakresu zwolnienia może skutkować, w zależności od charakteru działalności danego podmiotu, rozszerzeniem lub zawężeniem zakresu wykonywanych czynności zwolnionych.

Zmiana wysokości podatku należnego z tytułu realizowanej sprzedaży wiąże się jednocześnie z ograniczeniem lub rozszerzeniem prawa do odliczenia podatku naliczonego – zarówno tej jego części, którą można bezpośrednio przyporządkować działalności opodatkowanej (i która w związku z tym podlega pełnemu odliczeniu), jak i tej z zastosowaniem współczynnika (według struktury sprzedaży).

Firmy z branży finansowo-ubezpieczeniowej powinny więc przeanalizować i zweryfikować naturę poszczególnych świadczonych przez siebie usług i ewentualnie potwierdzić z władzami skarbowymi zakres przysługującego im zwolnienia. Wskazane może być także wypracowanie nowych metod alokacji bezpośredniej oraz kalkulacji współczynnika.[/ramka]

[i]Rafał Pawlicki, doradca podatkowy, menedżer w zespole podatków pośrednich Deloitte[/i]

[ramka][b]Czytaj [link=http://www.rp.pl/temat/69417.html]więcej o usługach finansowych i pośrednictwa finansowego[/link][/b][/ramka]

[ramka][b]Zobacz także poradnik: [link=http://www.rp.pl/temat/565095-Zmiany-w-VAT-w-2011-r-.html]Zmiany w VAT w 2011 r.[/link][/b][/ramka]