Zgodnie z art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 112 zwolnione z VAT jest kształcenie dzieci lub młodzieży, kształcenie powszechne lub wyższe, kształcenie zawodowe lub przekwalifikowanie, łącznie ze świadczeniem usług i dostawą towarów ściśle z taką działalnością związanych, prowadzone przez odpowiednie podmioty prawa publicznego lub inne instytucje działające w tej dziedzinie.

Z art. 132 ust. 1 lit. j dyrektywy wynika, że zwolnienie dotyczy też nauczania prywatnego przez nauczycieli, obejmującego kształcenie powszechne lub wyższe. Zwolnienie przewidziane w dyrektywie ma zatem charakter przedmiotowo-podmiotowy.

[srodtytul]Jak było[/srodtytul]

Do końca 2010 r. na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2004/DU2004Nr%2054poz%20535a.asp]ustawy o VAT[/link], w związku z załącznikiem nr 4 do tej ustawy (poz. 7 i 8), zwolnieniu podlegały sklasyfikowane w PKWiU ex 80 usługi w zakresie edukacji oraz usługi prywatnego nauczania świadczone przez nauczycieli i odnoszące się do nauczania na poziomie podstawowym, średnim i wyższym. Przewidziane w polskich przepisach zwolnienie nie tylko nie miało charakteru podmiotowego, ale także mogło się odnosić do działalności komercyjnej.

[srodtytul]Co się zmieniło[/srodtytul]

Nowe przepisy miały usunąć te niezgodności. Na ich podstawie zwolnieniu z VAT podlegają:

- usługi świadczone przez

a) jednostki objęte systemem oświaty w zakresie kształcenia i wychowania,

b) uczelnie, jednostki naukowe PAN oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym, oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane,

- usługi prywatnego nauczania świadczone przez nauczycieli,

- usługi nauczania języków obcych oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane,

- usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego

a) prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach lub

b) świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub

c) finansowane w całości ze środków publicznych, oraz świadczenie usług i dostawa towarów ściśle z tymi usługami związane.

Przyjrzyjmy się, jakie zagadnienia dotyczące usług edukacyjnych rozstrzygał ETS.

[srodtytul]Co się pod tym kryje[/srodtytul]

Bez wątpienia kluczowe dla stosowania zwolnienia jest odpowiednie zdefiniowanie usług edukacyjnych. Przepisy dyrektywy 112 nie zawierają takiej definicji, lecz z orzecznictwa wypływają co najmniej dwa wnioski, o których należy pamiętać.

Po pierwsze, zgodnie z [b]wyrokiem w sprawie C-445/05 (Werner Haderer) [/b]edukacja szkolna i uniwersytecka nie obejmuje tylko nauczania, które kończy się egzaminem w celu uzyskania danych kwalifikacji lub które umożliwia uzyskanie określonego wykształcenia, ale obejmuje także inną działalność, w ramach której prowadzi się nauczanie w celu poszerzania wiedzy i umiejętności uczniów lub studentów, pod warunkiem że działalność ta nie będzie miała charakteru wyłącznie rekreacyjnego.

Po drugie, w [b]orzeczeniu w sprawie C-473/08 (Ingenieurbüro Eulitz GbR Thomas und Marion Eulitz)[/b] Trybunał uznał, że dla celów zastosowania zwolnienia nie należy rozróżniać pomiędzy nauczaniem uczniów bądź studentów a osób, które legitymują się już dyplomem (szkolnym bądź uniwersyteckim) i kontynuują naukę.

Niezależnie od braku definicji w dyrektywie wymieniony w przepisach zakres usług kształcenia zawodowego i przekwalifikowania został dla celów zwolnienia zdefiniowany w rozporządzeniu 1777/2005.

Zgodnie z jego art. 14 usługi te należy rozumieć jako nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem oraz nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Równocześnie dla zastosowania zwolnienia nie ma znaczenia czas trwania kursu.

[srodtytul]Nauczanie prywatne przez nauczycieli [/srodtytul]

Zwolnieniu z VAT podlega m.in. nauczanie prywatne przez nauczycieli. Na podstawie orzeczenia Haderer obejmuje ono czynności wykonywane przez nauczycieli na ich własny rachunek i odpowiedzialność. Bez znaczenia natomiast pozostaje, czy odbiorcą usługi jest indywidualny uczeń/słuchacz, czy większa liczba osób.

Dodatkowo Trybunał uznał, że prywatny charakter lekcji nie zależy od istnienia bezpośredniej relacji umownej między uczącym a uczonymi (może to być umowa zawarta przez nauczającego, np. z rodzicami uczniów lub studentów).

Jednak na podstawie orzeczenia Eulitz można wywnioskować, że nie podlegają zwolnieniu usługi świadczone przez nauczyciela w ramach kursu szkoleniowego oferowanego przez podmiot trzeci. Takie usługi nie są nauczaniem prywatnym.

[srodtytul]Usługi i towary ściśle związane[/srodtytul]

Znowelizowane przepisy przewidują zwolnienie dla towarów i usług „ściśle związanych z usługami edukacyjnymi”. Przy takim sformułowaniu przepisu powstają wątpliwości, jak należy interpretować sformułowanie „ściśle”.

Analizując, jakie świadczenia mogą nie podlegać VAT, Trybunał, przykładowo [b]w wyroku w sprawie C-287/00 (Komisja przeciwko Niemcom)[/b], wskazał, że zwolnienie usług bezpośrednio związanych z kształceniem wyższym ma na celu zapewnienie, by dostęp do wykształcenia nie był ograniczany przez rosnące koszty.

ETS uznał przy tym, że opodatkowanie usługi prowadzenia badań przez uniwersytety nie przyczyni się do wzrostu kosztów wyższego wykształcenia. W orzeczeniu zaznaczono, że prowadzenie projektów badawczych nie jest niezbędne dla osiągnięcia celów nauczania i w konsekwencji nie może być uznane za czynność bezpośrednio związaną z edukacją (korzystającą ze zwolnienia z VAT).

Warunki, które powinny być spełnione, aby zwolnienie mogło zostać zastosowane, znaleźć można także [b]w wyroku w sprawie C-434/05 (Stichting Regionaal Opleidingen Centrum Noord-Kennemerland/West-Friesland – Horizon College)[/b].

[b]Zobacz [link=http://www.rp.pl/artykul/166926.html]orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie opodatkowania usług edukacyjnych[/link][/b]

Po pierwsze, zarówno działalność edukacyjna, jak i dostawa towarów lub świadczenie usług muszą być wykonywane przez podmiot, który jest uprawniony do zastosowania zwolnienia z VAT (odpowiedni podmiot prawa publicznego lub inna instytucja działająca w dziedzinie kształcenia).

Po drugie, zwolnienie z VAT przysługuje dla świadczeń, które są konieczne do wykonywania transakcji podlegających zwolnieniu. Przykładowo bez wykorzystania tych towarów i usług nie byłoby gwarancji, że nauczanie miałoby taką samą wartość.

Po trzecie, świadczenie usług i dostawa towarów są wyłączone z zakresu zwolnienia, jeśli ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu poprzez dokonywanie transakcji stanowiących bezpośrednią konkurencję w stosunku do działalności przedsiębiorstw opodatkowanych VAT.

[srodtytul]Odzwierciedlenie w ustawie[/srodtytul]

Biorąc to pod uwagę, należy uznać, że redagując art. 43 ust. 17 ustawy o VAT, polski ustawodawca uwzględnił wnioski wypływające z orzecznictwa.

Zgodnie z tą regulacją zwolnienia dotyczące dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi (przykładowo edukacyjnymi) nie mają zastosowania, jeżeli:

- usługi te nie są niezbędne do wykonania usługi podstawowej,

- ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Accreo Taxand[/i]

[ramka] [b]Czytaj więcej w artykułach:

[link=http://www.rp.pl/artykul/60279.html]Wypożyczenie nauczyciela czasem jest obciążone podatkiem od towarów i usług[/link],

[link=http://www.rp.pl/artykul/60258.html]Dodatkowe kursy mogą korzystać ze zwolnienia[/link]

[/b][/ramka]

[ramka]Zobacz również cały poradnik: [link=http://www.rp.pl/temat/565095.html]Zmiany w VAT w 2011 r.[/link][/ramka]

[ramka] Przeczytaj także: [link=http://www.rp.pl/artykul/162950,588702-Wyjasnienia-MF---zwolnienia-przedmiotowe-VAT-.html]Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów dotyczące zwolnień przedmiotowych w VAT od 1 stycznia 2011 r.[/link][/ramka]