Prawo do ponaglenia przysługuje nam, jeżeli sprawa nie została załatwiona w terminie (określonym w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=CF2053FB4772EFACCCF27E3F4E7BA091?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] dla załatwienia sprawy w I i II instancji), w tym również w nowym terminie wyznaczonym przez rozpatrującego sprawę po przekroczeniu terminu pierwotnego.

Od nas zależy, czy skorzystamy z tego prawa po upływie pierwszego terminu załatwienia sprawy, czy dopiero gdy minie nowy, dodatkowy termin.

Z ponagleniem występuje się do organu podatkowego wyższego stopnia, czyli izby skarbowej, a gdy chodzi o tzw. podatki samorządowe (np. od nieruchomości, rolny, od środków transportowych) – do samorządowego kolegium odwoławczego. Jeśli sprawa nie została załatwiona w terminie przez dyrektora izby skarbowej albo izby celnej, służy ponaglenie do ministra finansów.

[srodtytul]W ramach uprawnień nadzorczych [/srodtytul]

Organ nadrzędny (izba, samorządowe kolegium, minister) w razie uznania ponaglenia za uzasadnione musi wyznaczyć dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych opieszałości, a razie potrzeby podjąć środki zapobiegające naruszeniu terminów załatwiania spraw w przyszłości (art. 141 ordynacji). Uczyni to w ramach uprawnień nadzorczych przysługujących mu z racji zwierzchnictwa organizacyjnego i służbowego.

Jeśli jednak stanowisko organu nadzorczego nie satysfakcjonuje adresata, nie może go kwestionować, bo na takie postanowienie zażalenie nie przysługuje.

Z ponaglenia można skorzystać dla przyśpieszenia sprawy także wówczas, gdy urząd zwleka z wydaniem zaświadczenia (por. art. 306k) i gdy organ podatkowy przekracza termin kontroli podatkowej wyznaczony w upoważnieniu (art. 292). Nie wchodzi ono jednak w rachubę w przypadku podjęcia przez urząd czynności sprawdzających.

Tylko bezczynność w załatwieniu wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej nie musi nas martwić, bo jeśli w ciągu trzech miesięcy od złożenia wniosku nie otrzymamy odpowiedzi, będzie to równoznaczne z wydaniem interpretacji potwierdzającej słuszność naszego stanowiska.

[srodtytul]Kara dla pracownika [/srodtytul]

W ordynacji zapisano ponadto, że pracownik, który bez uzasadnionych powodów nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku zawiadomienia strony o przyczynie niedochowania terminu albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie wyznaczonym przez organ nadrzędny wskutek ponaglenia strony (podatnika, płatnika, inkasenta), podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej przewidzianej w przepisach prawa.

Podstawą do pociągnięcia takich pracowników do odpowiedzialności są ustawy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8A2AB98ED5E91F51FF30C2DDC0042E27?id=162332]o pracownikach urzędów państwowych[/link] i [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=38AF131EAA4B162CAD1296076967736E?id=293420]o służbie cywilnej[/link], a gdy winny opieszałości jest fiskus samorządowy (wójt, burmistrz, prezydent) – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=A6AF52A405298D9C64C8A871F852FCB9?id=163435]ustawa o pracownikach samorządowych[/link].

[srodtytul]Do sądu administracyjnego [/srodtytul]

Skorzystanie z prawa do ponaglenia nie wyczerpuje możliwości prawnych przeciwstawienia się przeciąganiu zakończenia sprawy. Możemy też złożyć skargę na bezczynność do sądu administracyjnego.

Prawną podstawą jest tu art. 3 § 2 pkt 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B9CE02F3FB16585460017DA1ACF6C9A5?id=166935]ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[/link]. Skargę tę wnosi się za pośrednictwem tego organu, którego bezczynność jest jej przedmiotem. Ustawa daje mu możliwość uwzględnienia skargi, czyli podjęcia działań, które są jej przedmiotem.

Skarga jest dopuszczalna, pod warunkiem że wcześniej skorzystaliśmy z możliwości wystąpienia z ponagleniem i mimo wyznaczenia przez organ nadrzędny dodatkowego terminu rozstrzygnięcia nie ma albo gdy ów organ nie zareagował na ponaglenie.

Przepisy nie określają konkretnego terminu, w którym adresat ponaglenia powinien to uczynić. W związku z tym należy przyjąć, że obowiązują tu terminy ogólne przewidziane w art. 139 ordynacji podatkowej: bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w ciągu miesiąca, a gdy sprawa jest szczególnie skomplikowana – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy.

[srodtytul]Gdy urząd lekceważy wyrok[/srodtytul]

Jeśli zapadł wyrok uwzględniający skargę na bezczynność organu podatkowego, a organ ten nie wykonuje tego wyroku, można wnieść do sądu administracyjnego skargę z żądaniem wymierzenia grzywny temu organowi. Taka skarga musi być poprzedzona pisemnym wezwaniem organu do załatwienia sprawy.

Przepisy nie określają żadnego terminu do wystąpienie z nią. Można więc np. 12 kwietnia wezwać pisemnie izbę skarbową do rozpatrzenia odwołania, a 14 kwietnia, nie czekając na jej reakcję, wnieść skargę do sądu administracyjnego o jej ukaranie. Grzywna może sięgnąć dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim ogłoszonego przez GUS.

Sąd administracyjny może też po wniesieniu skargi orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia albo obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego lub prawnego. Sąd musi rozpatrzyć taką skargę także wówczas, gdy po jej wniesieniu organ podatkowy załatwi sprawę.

Jeśli skarżący się podatnik poniósł szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu uwzględniającego skargę na bezczynność (niewydania decyzji, zaświadczenia itd.), może dochodzić odszkodowania na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Trzeba jednak wykazać szkodę i jej wysokość oraz udowodnić bezpośredni związek przyczynowy między tą szkodą a niezałatwieniem sprawy w terminie.

O odszkodowanie należy się zwrócić do organu, który nie wykonał orzeczenia uznającego skargę na bezczynność za słuszną. Jeśli w terminie trzech miesięcy organ odszkodowania nie wypłaci, można wystąpić o nie do sądu cywilnego.

[ramka][b]Uwaga [/b]

Jeśli sąd uwzględni skargę na bezczynność, zobowiąże organ podatkowy do działania, tj. do wydania w określonym terminie aktu (decyzji, postanowienia) lub do dokonania czynności (np. wydania zaświadczenia) albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa.

Niewykonanie takiego zobowiązania jest równoznaczne z niewykonaniem wyroku sądu. [/ramka]

[ramka][b]Czas dla organów podatkowych [/b]

Sprawa wymagająca przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego (czyli dowodowego) powinna być załatwiona co do zasady bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym (przez izbę skarbową, SKO) powinno nastąpić w ciągu dwóch miesięcy, a jeśli przeprowadzono w niej rozprawę albo podatnik czy płatnik złożył wniosek o jej przeprowadzenie – nie późnej niż w ciągu trzech miesięcy.[/ramka]