Przedsiębiorstwa, których podstawowa działalność jest zwolniona z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]VAT[/link](przykładowo banki, towarzystwa ubezpieczeń, szkoły), często w ogóle nie odliczają podatku naliczonego.

Ponieważ VAT naliczony związany z czynnościami zwolnionymi, co do zasady, nie podlega odliczeniu, praktyka taka jest prawidłowa. Niemniej przepisy o VAT przewidują pewne możliwości optymalizacji także w tym zakresie.

[srodtytul]Przy dwóch rodzajach działalności[/srodtytul]

Mogą z nich skorzystać przede wszystkim podatnicy, którzy oprócz działalności zwolnionej z VAT świadczą usługi opodatkowane (przykładowo uczelnia wynajmuje obiekty sportowe bądź też udostępnia powierzchnię reklamową). W takim wypadku podstawową zasadą jest tzw. bezpośrednia alokacja, tj. przyporządkowanie podatku naliczonego do transakcji dającej prawo do odliczenia (przede wszystkim transakcji opodatkowanej). Zatem, jeżeli dany wydatek można przyporządkować tylko do czynności dającej prawo do odliczenia (przykładowo wydatki na ustawienie konstrukcji, na której umieszczane będą reklamy), można odliczyć cały VAT naliczony z nim związany (z uwzględnieniem szczególnych zasad odliczania przy nabyciu środków trwałych).

Gdy bezpośrednia alokacja nie jest możliwa (przykładowo gdy VAT naliczony dotyczy usługi najmu powierzchni biurowej, na której prowadzona jest zarówno działalność opodatkowana, jak i zwolniona z VAT), podatnik stosuje rozliczenie za pomocą tzw. współczynnika sprzedaży (jest to stosunek wartości sprzedaży dającej prawo do odliczenia podatku do całej sprzedaży).

Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z przepisami o VAT, gdy struktura sprzedaży nie przekracza 2 proc., podatnikowi w ogóle nie przysługuje prawo do odliczenia. Jest to jednak niezgodne z przepisami wspólnotowymi, co potwierdziły sądy administracyjne (przykładowo [b]WSA w Warszawie w wyroku z 18 grudnia 2008 r., III SA/ Wa 2337/08)[/b]. Planowana nowelizacja ustawy o VAT ma zlikwidować to ograniczenie. Oznacza to, że jeżeli podatnik, wykonujący czynności zwolnione z VAT, wykona jakąkolwiek sprzedaż opodatkowaną, to będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego (w odpowiedniej części).

[srodtytul]Odliczenie przy usługach finansowych[/srodtytul]

Niezależnie od tego ustawa o VAT przewiduje pewną szczególną możliwość odliczenia VAT przez podatników wykonujących czynności zwolnione z VAT. Chodzi o podatek naliczony związany z następującymi usługami:

- transakcjami ubezpieczeniowymi i reasekuracyjnymi,

- usługami udzielania i pośrednictwa w udzieleniu kredytu oraz zarządzania kredytem przez kredytodawcę,

- usługami pośrednictwa lub wszelkimi działaniami w zakresie gwarancji kredytowych lub jakiegokolwiek innego zabezpieczenia pieniędzy oraz zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę,

- transakcjami, w tym pośrednictwa, dotyczącymi rachunków terminowych i bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem inkasa należności i faktoringu, gdy miejscem świadczenia tych usług jest terytorium państwa trzeciego lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych.

[srodtytul]Ważne, skąd pochodzi kontrahent[/srodtytul]

Na podstawie tej regulacji podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku związanego z usługami finansowymi świadczonymi na rzecz kontrahentów z krajów trzecich (tj. krajów niebędących członkami Wspólnoty Europejskiej) bądź też z usługami finansowymi związanymi z działalnością eksportową.

Oznacza to, że jeżeli dana usługa (np. udzielenie gwarancji kredytowej) jest związana z działalnością eksportową, podatnik ma prawo do odliczenia VAT. Warto zatem monitorować świadczone usługi pod tym kątem.

Ta regulacja daje także możliwość takiego kształtowania transakcji finansowych, by były one korzystne z punktu widzenia VAT. Jeżeli polski zakład ubezpieczeń zawrze umowę reasekuracji z kontrahentem ze Stanów Zjednoczonych, będzie miał prawo do odliczenia podatku związanego z tą transakcją. Równocześnie świadczenie takiej samej usługi na rzecz podmiotu z Wielkiej Brytanii takiego prawa nie da. Z punktu widzenia podatkowego warto zatem świadczyć usługi na rzecz podmiotów z krajów trzecich, nawet jeśli wynegocjowane warunki są nieco gorsze niż w przypadku świadczenia na rzecz kontrahenta ze Wspólnoty.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Accreo Taxand[/i]