Gdy zewnętrzne źródła finansowania są coraz droższe i trudniej dostępne, wsparcie coraz częściej przychodzi od wspólników. Najbardziej popularną formą jest pożyczka. Korzystne zmiany w prawie podatkowym pozytywnie wpłynęły na atrakcyjność tej formy finansowania spółki z o.o.

[srodtytul]Bez PCC[/srodtytul]

[b]Od początku tego roku pożyczka udzielana spółce z o.o. przez jej udziałowca nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC). Przyjęcie takiej regulacji oznacza powrót do rozwiązań obowiązujących przed 2007 r.[/b]

Zmiana ta wynika przede wszystkim z postanowień dyrektywy Rady nr 2008/7/WE dotyczącej opodatkowania podatkami pośrednimi kumulacji kapitału, która zaleca zwolnienie od podatku pożyczek udzielanych spółkom, jeżeli wierzyciel jest uprawniony do udziału w zysku spółki.

Należy przy tym podkreślić, że [b]brak opodatkowania PCC pożyczek udzielanych przez wspólników nie dotyczy sytuacji, gdy pożyczkobiorcą jest spółka osobowa. W takich wypadkach pożyczki niezmiennie pozostają opodatkowane stawką 0,5 proc.[/b]

[srodtytul]Wystarczy jeden udział[/srodtytul]

W odróżnieniu od większości innych regulacji dotyczących przywilejów podatkowych przy transakcjach między podmiotami powiązanymi brak opodatkowania PCC pożyczki udzielonej spółce przez jej wspólnika nie jest uwarunkowany przekroczeniem określonego poziomu zaangażowania kapitałowego pożyczkodawcy. [b]Wystarczy zatem posiadanie jednego udziału, aby całkowicie uniknąć opodatkowania PCC pożyczki udzielonej spółce.[/b] W wielu sytuacjach, np. w przypadku grup kapitałowych, korzystne może okazać się nabycie jednego udziału przed udzieleniem pożyczki.

Zasadniczo nie wymaga to wielu działań ani też nie wiąże się z wysokimi kosztami, a przynieść może wymierne oszczędności podatkowe, zwłaszcza gdy pożyczka ma znaczną wartość.

[srodtytul]Cienka kapitalizacja[/srodtytul]

Decydując się na finansowanie działalności spółki z o.o. poprzez pożyczki udzielane przez wspólnika, [b]należy mieć na uwadze przepisy o tzw. cienkiej (niedostatecznej) kapitalizacji, które limitują możliwość zaliczenia odsetek od pożyczek do kosztów uzyskania przychodów.[/b]

Przepisy te mają zastosowanie w sytuacji, gdy pożyczkodawca posiada co najmniej 25 proc. udziałów pożyczkobiorcy lub gdy pożyczek udziela kilku wspólników posiadających łącznie co najmniej 25 proc. udziałów pożyczkobiorcy. W takiej sytuacji do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się odsetek w części, w jakiej wartość zadłużenia pożyczkobiorcy wobec udziałowców posiadających ponad 25 proc. udziałów pożyczkobiorcy oraz wobec podmiotów posiadających ponad 25 proc. w kapitale tych udziałowców przekracza trzykrotność kapitału zakładowego pożyczkobiorcy.

[srodtytul]Jak ominąć ograniczenia[/srodtytul]

Ograniczenie możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek od pożyczki udzielonej przez wspólnika może być poważną wadą takiego rozwiązania. Można jednak podjąć pewne działania, które pozwolą wyeliminować taką sytuację.

Zgodnie z przepisami o cienkiej kapitalizacji podstawą ustalenia tej części odsetek, która nie może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, jest poziom zadłużenia wobec tzw. podmiotów kwalifikowanych (udziałowcy posiadający 25 proc. udziałów oraz podmioty posiadające ponad 25 proc. w kapitale tych udziałowców) według stanu na dzień spłaty odsetek. Dlatego warto zweryfikować możliwość takiego ułożenia struktury zadłużenia wobec „podmiotów kwalifikowanych” na moment spłaty odsetek, aby zminimalizować niekorzystny efekt przepisów o cienkiej kapitalizacji lub go nawet wyeliminować.

[srodtytul]Wierzytelność wspólnika wkładem do spółki[/srodtytul]

Udzielając spółce pożyczki, wspólnicy wchodzą w rolę wierzycieli spółki. Taka specyficzna sytuacja wspólnika będącego jednocześnie wierzycielem spółki może rodzić określone konsekwencje.

Przykładowo, zgodnie z postanowieniami kodeksu spółek handlowych, wierzytelność wspólnika z tytułu pożyczki udzielonej spółce z o.o. uważa się za jego wkład do spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki.

Duże znaczenie może mieć również ustawowa regulacja, zgodnie z którą wspólnik nie może otrzymywać z jakiegokolwiek tytułu wypłat z majątku spółki potrzebnego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego.

Rozważając finansowanie spółki z o.o. poprzez pożyczki, wspólnicy powinni być zatem świadomi, że [b]w przypadku gdy spółka będzie miała problemy finansowe, możliwość odzyskania pożyczonych spółce środków będzie znacznie ograniczona, a pierwszeństwo będą mieli inni wierzyciele spółki.[/b]

[srodtytul]Koniecznie na warunkach rynkowych[/srodtytul]

Powiązanie kapitałowe na poziomie 5 proc. czyni dwa podmioty powiązanymi w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Umowy pożyczek zawierane między spółkami i ich wspólnikami, posiadającymi co najmniej 5-proc. udział w kapitale, podlegają więc przepisom o cenach transferowych.

W wypadku pożyczek istnieje dość duży dostęp do informacji o transakcjach niekontrolowanych, który stwarza względnie komfortowe warunki dla możliwości weryfikacji umowy pożyczki pod kątem rynkowości. Podstawą porównania mogą być bowiem informacje publikowane przez sektor bankowy, a także warunki kredytów zaciągniętych przez pożyczkobiorcę od niepowiązanych instytucji finansowych. Zgodnie bowiem z przepisami o cenach transferowych wartość rynkową odsetek określa się na podstawie wysokości najniższych odsetek, jakie dany podmiot musiałby zapłacić podmiotowi niezależnemu za uzyskanie kredytu (pożyczki) na podobny okres w porównywalnych warunkach.

[srodtytul]Taniej niż w banku[/srodtytul]

Ustalając wartość rynkową odsetek od pożyczki udzielonej przez wspólnika, należy mieć na uwadze różnice między taką pożyczką a kredytem zaciągniętym w banku. Zaciągnięcie pożyczki od udziałowca nie wymaga zasadniczo podejmowania działań, które są niezbędne przy pozyskaniu kredytu (złożenie wniosku kredytowego, sporządzenie biznesplanu). Pożyczkodawcy będący udziałowcami nie pobierają dodatkowych opłat, które obciążają koszty kredytu. Dość powszechnie pożyczki udzielane przez udziałowca nie są zabezpieczane na majątku pożyczkobiorcy lub są zabezpieczane w stopniu znacznie mniejszym niż w wypadku kredytów bankowych. Jednak udziałowiec ma najczęściej nieograniczony dostęp do informacji o pożyczkobiorcy, często ma też wpływ na jego działalność.

Wszystkie te aspekty, a także inne różnice związane z transakcjami niekontrolowanymi powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu poziomu oprocentowania pożyczek zaciąganych od udziałowca.

[ramka][b]Elastyczne źródło finansowania[/b]

Nie ulega wątpliwości, że pożyczkę od wspólnika należy uznać za jedno z najbardziej elastycznych źródeł finansowania.

Z udzieleniem pożyczki i następnie jej spłatą co do zasady nie są związane żadne szczególne procedury, a kluczowe znaczenie ma w tym wypadku wola stron umowy. Decydując się na inne sposoby finansowania, należy liczyć się z wieloma ograniczeniami.

W przypadku dopłat podstawową barierą bardzo często jest konieczność równomiernego w stosunku do posiadanych udziałów rozłożenia dopłat między wszystkich wspólników spółki. Co więcej, istnieją ustawowe ograniczenia co do późniejszego zwrotu dopłat na rzecz wspólników.

Oprócz odpowiednio dobrej sytuacji finansowej spółki, konieczne jest ogłoszenie zamiaru zwrotu dopłat zazwyczaj w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Zwrot dopłat możliwy jest dopiero po miesiącu od takiego ogłoszenia, a ponadto musi być równomierny dla wszystkich wspólników.

Jeszcze większe formalne wymagania dotyczą dofinansowania spółki poprzez podwyższenie kapitału zakładowego, przy którym nawet obecna uproszczona procedura podwyższenia kapitału nie zapewnia możliwości elastycznego finansowania, w szczególności dopasowywania rozmiarów finansowania do bieżących potrzeb spółki.

Podkreślenia wymaga również to, że zarówno w przypadku dopłat, jak i podwyższenia kapitału występuje opodatkowanie PCC. [/ramka]

[i]Autor jest konsultantem w Departamencie Doradztwa Podatkowego Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.[/i]

[i]Na temat pożyczek udzielanych spółce przez udziałowców czytaj też w artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/89543,315773_Od_nieoprocentowanych_pozyczek_trzeba_zaplacic_CIT.html]"Od nieoprocentowanych pożyczek trzeba zapłacić CIT"[/link][/i]