Mimo że kontrola podatkowa wszczynana jest z urzędu, trzeba o niej uprzedzić podatnika. Tak wynika z przepisów ordynacji podatkowej. W myśl jej art. 282b organy podatkowe zawiadamiają kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Nie w każdym jednak wypadku.

[srodtytul]Kiedy nie poinformują[/srodtytul]

Obowiązku tego nie mają m.in., gdy kontrola:

- dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,

- ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,

- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,

- dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,

- ma być podjęta w oparciu o informacje uzyskane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu,

- ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury.

[srodtytul]Z tygodniowym wyprzedzeniem[/srodtytul]

Jeśli jednak fiskus o kontroli musi zawiadomić, powinien zrobić to przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem. Przedsiębiorca ma prawo wiedzieć o niej odpowiednio wcześnie.

[b]Przepisy mówią, że kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie siedmiu dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. [/b]Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, konieczne jest ponowne zawiadomienie.

Warto przy tym pamiętać, że jeśli fiskus chce rozpocząć kontrolę przed upływem siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia, potrzebuje zgody kontrolowanego.

W zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej powinny się znaleźć:

- oznaczenie organu;

- data i miejsce wystawienia;

- oznaczenie kontrolowanego;

- wskazanie zakresu kontroli;

- pouczenie o prawie złożenia korekty deklaracji;

- podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia.

[srodtytul]Żądaj upoważnienia i legitymacji[/srodtytul]

Zasadą jest, że pracownicy urzędu skarbowego powinni stawić się u przedsiębiorcy na kontrolę zaopatrzeni w upoważnienie do jej przeprowadzenia oraz legitymacje służbowe.

W takim upoważnieniu powinny się znaleźć:

- oznaczenie organu, data i miejsce wystawienia;

- wskazanie podstawy prawnej;

- imię i nazwisko kontrolującego (kontrolujących);

- numer legitymacji służbowej kontrolującego (kontrolujących);

- oznaczenie kontrolowanego;

- określenie zakresu kontroli;

- data rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli;

- podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;

- pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.

Warto pamiętać, że upoważnienie, które nie spełnia tych wymagań, nie stanowi podstawy do przeprowadzenia kontroli.

[srodtytul]Czasem bez specjalnych dokumentów[/srodtytul]

W określonych sytuacjach kontrola może być wszczęta na tzw. legitymację. Wtedy urzędnik okazuje nam legitymację bez upoważnienia do jej przeprowadzenia. Jest to możliwe, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Bardzo istotne z punktu widzenia przedsiębiorcy jest to, że [b]jeśli kontrola została wszczęta na legitymację, przed podjęciem pierwszej czynności kontrolnej przedsiębiorca lub osoba, wobec której podjęto czynności kontrolne, musi być poinformowana o jego prawach i obowiązkach.[/b]

Pamiętajmy też, że nawet przy kontroli na legitymację nie obejdzie się bez upoważnienia. Co prawda urzędnicy skarbowi nie muszą mieć upoważnienia przy sobie od razu, ale obowiązek okazania go nam nie minie ich. Musi być ono doręczone kontrolowanemu lub uprawnionej osobie bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż w ciągu trzech dni od dnia wszczęcia kontroli. To ważne, bo dokumenty z czynności dokonanych z naruszeniem tego obowiązku nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym.

[srodtytul]Najczęściej w siedzibie[/srodtytul]

Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością i w godzinach jej prowadzenia, a w przypadku skrócenia w toku kontroli czasu prowadzenia działalności czynności kontrolne mogą być prowadzone przez osiem godzin dziennie.

Gdy księgi podatkowe są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego, kontrolowany na żądanie kontrolującego obowiązany jest zapewnić dostęp do ksiąg w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności.

Pamiętajmy też, że jeśli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że kontrolowany będący osobą fizyczną nie ujawnił wszystkich obrotów lub przychodów mających znaczenie dla określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, kontrolujący może się zwrócić do kontrolowanego o złożenie oświadczenia o stanie majątkowym na określony dzień. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Kontrolujący, zwracając się o złożenie oświadczenia, uprzedza kontrolowanego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Kontrola lub poszczególne czynności kontrolne za zgodą kontrolowanego mogą być przeprowadzane również w siedzibie organu podatkowego, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli lub kontrolowany zrezygnował z uczestniczenia w czynnościach kontrolnych.

[srodtytul]Co mogą kontrolujący…[/srodtytul]

Kontrolujący przedsiębiorcę urzędnicy mogą:

- wejść na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego;

- w pewnych wypadkach wejść do lokali mieszkalnych;

- żądać okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonać jego oględzin;

- żądać udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz sporządzać z nich odpisy, kopie, wyciągi, notatki, wydruki;

- zbierać inne niezbędne materiały w zakresie objętym kontrolą;

- zabezpieczać zebrane dowody;

- legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;

- żądać przeprowadzenia spisu z natury;

- przesłuchiwać świadków, kontrolowanego oraz niektóre inne osoby;

- zasięgać opinii biegłych;

- zażądać wydania, na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem próbek towarów, akt, ksiąg i dokumentów – w razie powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że są one nierzetelne, lub gdy podatnik nie zapewnia kontrolującym warunków umożliwiających wykonywanie czynności kontrolnych związanych z badaniem tej dokumentacji, a w szczególności nie udostępnia kontrolującym samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów.

[srodtytul]… a co musi przedsiębiorca[/srodtytul]

Kontrolowany, osoba upoważniona do jego reprezentowania lub prowadzenia jego spraw, pracownik oraz osoba współdziałająca z kontrolowanym są obowiązani:

- umożliwić, nieodpłatnie, filmowanie, fotografowanie, dokonywanie nagrań dźwiękowych oraz utrwalanie stanu faktycznego za pomocą innych nośników informacji, jeżeli film, fotografia, nagranie lub informacja zapisana na innym nośniku może stanowić dowód lub przyczynić się do utrwalenia dowodu w sprawie będącej przedmiotem kontroli;

- przedstawić, na żądanie kontrolującego, tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji dotyczącej spraw będących przedmiotem kontroli;

- udzielać w wyznaczonym terminie wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli;

- dostarczać kontrolującemu żądane dokumenty;

- zapewnić kontrolującemu warunki do pracy, w tym w miarę możliwości udostępnić samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów.

[srodtytul]Wnioski w protokole[/srodtytul]

Przebieg kontroli przeprowadzonej przez pracowników fiskusa powinien znaleźć odzwierciedlenie w protokole. Sporządza się go w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, jeden otrzymuje kontrolowany przedsiębiorca. W dniu doręczenia mu protokołu kończy się kontrola.

[b]Jeśli przedsiębiorca nie zgadza się z ustaleniami poczynionymi przez urzędników zawartymi w protokole, może zgłosić swoje uwagi.[/b] Pozwalają mu na to przepisy. Wynika z nich, że kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe.

Kontrolujący jest obowiązany rozpatrzyć zastrzeżenia i w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania zawiadomić kontrolowanego o sposobie ich załatwienia, wskazując w szczególności, które zastrzeżenia nie zostały uwzględnione, wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

[ramka][b]Fiskus musi pilnować terminów[/b]

[b]Kontrolerów obowiązują pewne ograniczenia czasowe narzucone przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.[/b] To z jej przepisów wynika, że czas trwania wszystkich kontroli prowadzonych w jednym roku kalendarzowym przez urząd skarbowy nie może przekroczyć u mikroprzedsiębiorcy 12 dni roboczych. U małych przedsiębiorców jest to 18 dni roboczych, u średnich – 24, a u pozostałych – 48 dni roboczych.

Podane limity obowiązują od 7 marca 2009 r. Do kontroli wszczętych i niezakończonych do tego dnia stosowane są przepisy dotychczasowe (mówiły one, że czas prowadzenia wszystkich kontroli nie mógł przekroczyć, w zależności od rodzaju przedsiębiorcy, czterech lub ośmiu tygodni). [/ramka]

[ramka][b]Ważne [/b]

Zakres kontroli nie może wykraczać poza wskazany w upoważnieniu.

Kontrolowany jest obowiązany wskazać osobę, która będzie go reprezentowała w trakcie kontroli w czasie jego nieobecności.Gdy kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, upoważnienie doręcza się oraz okazuje legitymację służbową członkowi zarządu, wspólnikowi, innej osobie upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego lub prowadzenia jego spraw.[/ramka]