Polskie przepisy o VAT przewidują wymóg rejestracji osoby wystawiającej fakturę dla uzyskania prawa do odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę.

Mając jednak na względzie orzecznictwo polskich sądów, otrzymanie faktur wystawionych przez kontrahentów niezarejestrowanych jako czynni podatnicy VAT nie oznacza, że nabywca automatycznie traci prawo do odliczenia. Sądy administracyjne wskazują bowiem coraz częściej, że przepisy te nie znajdują potwierdzenia w prawie wspólnotowym.

Ustawa o VAT wskazuje w art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a wyłączenie prawa do odliczenia podatku naliczonego, w przypadku gdy sprzedaż towarów lub usług została udokumentowana fakturami lub fakturami

korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących. Jednocześnie w myśl przepisów wykonawczych do ustawy o VAT (§ 4 ust. 1 rozporządzenia tzw. fakturowego) faktury VAT wystawiają jedynie podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, posiadający numer identyfikacji podatkowej.

[srodtytul]Organy twierdzą, że nie można...[/srodtytul]

Brzmienie wskazanych przepisów o VAT powoduje, że w praktyce organy podatkowe często odmawiają podatnikom prawa do odliczenia VAT naliczonego z faktur wystawionych przez podmioty, które nie były formalnie zarejestrowanie jako czynny podatnik VAT. Dzieje się tak bez względu na to, czy konkretna transakcja rzeczywiście wystąpiła i czy wystawca faktury spełnia obiektywne przesłanki uznania go za podatnika (nawet jeśli formalnie nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT).

Fiskus twierdzi przy tym, że wspomniane wcześniej przepisy nie przewidują wyjątków co do ich stosowania, również w sytuacji, gdy podatnik nie był świadomy braku uprawnień kontrahenta do wystawienia faktury (podatnik miał bowiem prawo sprawdzić w organach podatkowych, czy wystawca faktury był zarejestrowanym podatnikiem VAT).

[srodtytul]... innego zdania są sądy [/srodtytul]

W ostatnim czasie pojawiło się jednak wiele wyroków sądów administracyjnych wskazujących, że przepisy obowiązujące w polskiej ustawie o VAT, które ograniczają prawo do odliczenia VAT naliczonego w analizowanych sytuacjach, nie wynikają z regulacji europejskich. [b]Tak stwierdził m.in. NSA w wyroku z 5 grudnia 2008 r. (I FSK 1581/07), WSA we Wrocławiu w wyroku z 20 marca 2007 r. (I SA/Wr 1625/06), WSA w Warszawie w wyrokach z 29 maja 2007 r. (III SA/Wa 159/07) oraz z 21 października 2008 r. (III SA/Wa 1098/08), WSA w Gdańsku w wyrokach z 12 czerwca 2007 r. (I SA/Gd888/06) oraz z 7 sierpnia 2007 r. (I SA/Gd 532/07).[/b]

[b]Orzeczenia te wyraźnie wskazują na konieczność interpretacji prawa krajowego z uwzględnieniem przepisów prawa wspólnotowego oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. [/b]

W tym kontekście wyroki sądów administracyjnych potwierdzają, że ewentualne pozbawienie podatnika prawa do odliczenia VAT wyłącznie z tego powodu, że jego kontrahent, działając faktycznie w charakterze podatnika VAT, formalnie się nie zarejestrował dla celów VAT, jest nieuzasadnione. Jeśli bowiem dana czynność (np. usługa) została rzeczywiście wykonana i wykonawcę obiektywnie można uznać za podmiot działający w charakterze podatnika VAT, to nabywca ma prawo do odliczenia zapłaconego VAT (istotny jest jedynie materialny, a nie formalny status wystawcy faktury).

Co więcej, prawa tego nie może ograniczać np. brak zapłaty podatku przez wystawcę faktury.

[ramka][b]Jako wyjątek, a nie reguła [/b]

W niektórych wyrokach sądy administracyjne wskazują, że stosowanie regulacji odmawiających prawa do odliczenia VAT naliczonego z faktury wystawionej przez podmiot nieuprawniony może być dopuszczalne jako instrument ochrony fiskalnego interesu państwa. Organ podatkowy musi jednak wykazać, że z ogółu obiektywnych okoliczności sprawy wynika, iż podatnik dokonujący odliczenia VAT mógł przewidywać, że transakcja jest nadużyciem i ma na celu uzyskanie korzyści podatkowej.

Stanowisko sądów jest dowodem na to, że w praktyce organów podatkowych nie zawsze wystarczająca jest literalna wykładnia przepisów ustawy o VAT. Pozostaje mieć nadzieję, że pod wpływem orzecznictwa organy podatkowe przestaną się kierować literalnym brzmieniem art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT i zaczną uwzględniać argumenty przywoływane przez sądy. W praktyce nadal istnieje ryzyko przyjęcia przez fiskusa niekorzystnego dla podatników podejścia. [/ramka]

[i]Autorka jest menedżerem projektu w poznańskim biurze Działu Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte[/i]