Jeśli zapłata ceny następuje poprzez wypłacenie z depozytu kwoty w kilku ratach, to sprzedawca powinien wystawiać częściowe faktury z chwilą otrzymania każdej z transz.

Tak orzekł [b]WSA w Warszawie 16 lutego 2009 r. (III SA/ Wa 2422/08)[/b].

Skarżąca zawarła z drugą spółką warunkową umowę zakupu nieruchomości, a następnie cenę za nią wpłaciła do depozytu notarialnego. Z depozytu kwota ta została wypłacona sprzedającej w trzech transzach. Pierwszą z nich wypłacono w miesiącu zawarcia umowy warunkowej. W tym samym miesiącu sprzedająca spółka wystawiła fakturę na całość transakcji, z której skarżąca odliczyła VAT. Następne transze wypłacone zostały w kolejnych miesiącach.

Skarżąca uznała, że ma prawo do odliczenia całej kwoty VAT już w miesiącu, w którym sprzedającej spółce wypłacono pierwszą transzę.

Organ podatkowy uznał, że prawidłowe jest tylko odliczenie VAT naliczonego od pierwszej transzy, ponieważ kwota ta faktycznie została wypłacona z depozytu notarialnego w miesiącu, w którym sprzedająca spółka wystawiła fakturę. Pozostałych kwot – zdaniem organu podatkowego – nie można było odliczyć.

WSA oddalił skargę. Zdaniem sądu z art. 19 ust. 11 ustawy o VAT z 2004 r. wynika, że [b]obowiązek podatkowy powstaje w momencie rzeczywistego otrzymania pieniędzy przez sprzedawcę, a nie wpłacenia ich do depozytu notarialnego[/b]. Sprzedawca powinien wystawiać częściowe faktury z chwilą otrzymania pieniędzy, a więc wystawienie faktury na całą kwotę, zanim sprzedający faktycznie ją otrzymał, było nieprawidłowe. [b]Skoro po stronie sprzedającego nie powstał jeszcze obowiązek podatkowy, to tym samym kupujący nie mógł odliczyć całej kwoty VAT.[/b]

[i]Autorka jest członkiem Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]

[ramka][b]Komentuje Marek Konieczny, starszy menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)[/b]

Sąd uznał, że dla powstania obowiązku podatkowego w VAT w związku z otrzymaniem płatności/zaliczki istotne jest faktyczne otrzymanie danej kwoty i uzyskanie prawa do dysponowania nią, nie zaś samo wpłacenie pieniędzy przez kupującego np. do depozytu notarialnego. Takie stanowisko jak najbardziej zasługuje na aprobatę, zarówno biorąc pod uwagę brzmienie art. 19 ustawy o VAT z 2004 r., który odnosi się do otrzymania płatności, jak i zasady wspólnego systemu VAT (odpowiednie przepisy dyrektywy również odnoszą się do otrzymania odpowiednich kwot). Zresztą jest ono dość powszechnie prezentowane w interpretacjach organów podatkowych.

Choć jest ono zasadne, w praktyce może wiązać się z pewnymi niedogodnościami dla nabywcy. Tak jest w sytuacji, gdy dostawca nieprawidłowo udokumentuje transakcję.

Omawiany wyrok dotyczył właśnie kwestii prawa do odliczenia VAT naliczonego, gdy jedynie część kwoty zdeponowanej u notariusza została wypłacona dostawcy, który wystawił fakturę na całość transakcji, a na jej podstawie skarżąca odliczyła VAT. W takiej sytuacji sąd przychylił się do stanowiska organów podatkowych, które odmówiły nabywcy prawa do odliczenia. Z taką konkluzją również należy się zgodzić, bowiem trudno przyznawać nabywcy prawo do odliczenia VAT, gdy nie powstał obowiązek podatkowy u dostawcy towarów. Skazywałoby to budżet państwa na finansowanie VAT u podatników.

Ważne jest więc prawidłowe dokumentowanie zaliczek otrzymywanych przez dostawców (faktura wystawiana przez dostawcę powinna potwierdzać otrzymanie zaliczki, a nie być formą „wezwania do zapłaty”). Trzeba też pamiętać, że zgodnie z art. 86 ustawy o VAT z 2004 r. prawo do odliczenia VAT naliczonego przez nabywcę w wypadku zaliczek wynika jedynie z faktur potwierdzających przedpłatę, jeżeli wiązała się ona z powstaniem obowiązku podatkowego.[/ramka]