Przedsiębiorcy, którzy wybierają zwolnienie z podatku ze względu na wielkość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym, mają obowiązek prowadzić ewidencję sprzedaży VAT. Wpisują do niej utarg z każdego dnia. Zapisu dokonują po zakończeniu sprzedaży w danym dniu, nie później niż przed sprzedażą w dniu następnym. Wszystko po to, by precyzyjnie określić dzień przekroczenia kwoty granicznej i utraty zwolnienia z VAT (wielkość obrotu uprawniająca do korzystania ze zwolnienia w VAT wynosi 50 000 zł). Ze zwolnienia określonego w art. 113 ustawy o VAT nie mogą skorzystać podatnicy karty podatkowej sprzedający wyroby z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali oraz towary opodatkowane podatkiem akcyzowym (z licznymi jednak wyjątkami wymienionymi w tym przepisie). Zwolnieni z VAT ze względu na wielkość sprzedaży nie mogą być również podatnicy świadczący usługi jubilerskie.

Przedsiębiorcy, tracąc prawo do zwolnienia albo z niego rezygnując, podlegają wszystkim przepisom dotyczącym podatników VAT. Oznacza to, że muszą prowadzić ewidencję dostaw i nabyć, składać deklaracje VAT oraz obliczać i wpłacać podatek na rachunek urzędu skarbowego. Mogą też, o ile są tzw. małymi podatnikami, wybrać kasową metodę rozliczeń i składać deklaracje kwartalne. Małym podatnikiem w rozumieniu ustawy o VAT jest taki podatnik, u którego wartość sprzedaży brutto (netto + podatek) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 000 euro (3 014 000 zł). Dla podatników osiągających wynagrodzenie prowizyjne kwota ta jest niższa i wynosi 113 000 zł.

Żadnych ewidencji nie muszą natomiast prowadzić podatnicy, którzy wykonują wyłącznie czynności zwolnione z VAT. W wypadku podatników karty podatkowej będzie to dotyczyło m.in. lekarzy świadczących usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego i nauczycieli udzielających korepetycji.

Podatnicy świadczący usługi taksówek osobowych, w tym także ci, którzy w zakresie podatku dochodowego wybrali kartę, mogą skorzystać z uproszczonego rozliczania VAT, ryczałtowego, przy stawce podatku 3 proc. Przedsiębiorcy ci nie mogą oczywiście korzystać z odliczania podatku naliczonego, bo występuje u nich tylko jeden rodzaj VAT – do zapłaty. Deklaracja, którą składają, jest zatem znacznie uproszczona.

Aby skorzystać z tej formy opodatkowania, należy pisemnie zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o swojej decyzji. Podatnicy mają na to czas do końca miesiąca poprzedzającego okres korzystania z ryczałtu.

Podatnicy korzystający ze zwolnienia z VAT, czy to ze względu na wielkość sprzedaży, czy na rodzaj świadczonych usług, mają obowiązek – na żądanie swoich klientów – wystawiać zwykłe rachunki. Ci, którzy są czynnymi podatnikami VAT, powinni wystawiać faktury. Ponieważ i jedni, i drudzy obsługują głównie osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, muszą prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Obowiązek ten nie dotyczy jednak wszystkich podatników karty podatkowej (zob. rozporządzenie ministra finansów z 20 grudnia 2007 r. w sprawie kas rejestrujących; DzU nr 245, poz. 1807).

Do 30 czerwca 2008 r. zwolnieni są z obowiązku posiadania i stosowania kas kartowicze, którzy wykonują działalność wymienioną w § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia. Przepis ten wymienia działalności opisane w załączniku nr 3 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w kolejnych jego częściach. W części I pod nr: 1, 10, 12, 26, 31 – 34, 40 – 45, 47 – 50, 54, 58, 65, 74, 77, 78, 84, 92 – 95, w części V pod nr: 3, 4 – usługi w zakresie transportu osób na rzece Dunajec przez flisaków pienińskich, w części VII pod nr 1 – 2, w części X i XI – pod warunkiem że działalności te wykonywane są co najwyżej z pomocą małżonka (bez zatrudniania pracowników). Zwolnienie to dotyczy również podatników – bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników – prowadzących działalności, o których mowa w części I pod nr: 2, 7, 28, 35 – 39, 60 – 64, 79 i w części VIII. Zwolnienia te dotyczą jednak tylko takich podatników, u których wcześniej nie powstał obowiązek ewidencjonowania.

Bez względu na rodzaj prowadzonej działalności, o ile nie prowadzą sprzedaży, która zawsze musi być zewidencjonowana, ze zwolnienia z obowiązku stosowania kas fiskalnych mogą korzystać podatnicy, których obrót na rzecz klientów indywidualnych nie przekroczył w poprzednim roku podatkowym 40 000 zł. Inne zwolnienie ogólne dotyczące stosowania kas przewidziane jest dla podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej. Jak wynika z § 3 ust. 5 rozporządzenia, obowiązuje ono do końca czerwca 2008 r., pod warunkiem nieprzekroczenia 20 000 zł sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych.

Ponieważ ustawa o VAT nie przewiduje przerw w prowadzeniu działalności, podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej, jeśli zgłosili kilkumiesięczną przerwę w jej wykonywaniu naczelnikowi urzędu skarbowego, powinni pamiętać o obowiązku składania deklaracji VAT nawet wtedy, gdy zawierają one wyłącznie zerowe kwoty.

Autor jest doradcą podatkowym w kancelarii TAX s.c. w Lublinie