Przekazanie firmowego aparatu na cele osobiste

W 2003 r. kupiłem do firmy aparat fotograficzny o wartości netto 1475 zł + 22 proc. VAT. Wkrótce zamierzam zlikwidować działalność gospodarczą. Aparat chciałbym przeznaczyć do celów osobistych albo sprzedać. Nie mam jednak kasy fiskalnej, aby zarejestrować to zdarzenie (sprzedaję usługi tylko dla firm). Jak mogę pozbyć się aparatu z firmy i nie zapłacić odliczonego wcześniej VAT?

Przy sprzedaży przez czytelnika aparatu podstawę opodatkowania stanowiłaby kwota należna. Ponieważ aparat ma cztery lata, najprawdopodobniej jego cena byłaby znacznie niższa niż cena nabycia – kwota podatku należnego w tej sytuacji byłaby również niewielka. Sprzedając aparat osobie fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej lub rolnikowi ryczałtowemu, czytelnik musiałby jednak zewidencjonować sprzedaż w kasie fiskalnej. Przy sprzedaży sprzętu fotograficznego nie można bowiem zastosować zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania, uzależnionego od kwoty obrotu osiągniętego w danym roku przez podatnika ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych i rolników ryczałtowych (§ 3 pkt 3 w związku z § 4 pkt 5 lit. b rozporządzenia ministra finansów w sprawie kas rejestrujących).

Jeśli czytelnik przekaże aparat na cele osobiste lub podaruje go innej osobie, będzie zobowiązany do wykazania VAT należnego, naliczonego od ceny nabycia aparatu (art. 7 ust. 2 i art. 29 ust. 10 ustawy o VAT).

Czytelnik nie będzie jednak zobowiązany do ewidencjonowania obrotu i kwot podatku przy użyciu kasy rejestrującej, jeśli przekaże aparat nieodpłatnie. Art. 111 ust. 1 wprowadza nakaz ewidencjonowania sprzedaży, tą zaś jest – w myśl art. 2 pkt 22 ustawy o VAT – odpłatna dostawa towarów. W razie nieodpłatnego przekazania towarów nie ma więc obowiązku ewidencjonowania obrotu i kwot podatku przy użyciu kasy fiskalnej.

Co więcej, jeśli nieodpłatne przekazanie nastąpiło po 1 stycznia 2008 r., podstawa opodatkowania będzie określana nie w odniesieniu do historycznej ceny nabycia aparatu, lecz zgodnie z art. 29 ust. 10 znowelizowanej ustawy o VAT, w odniesieniu do ceny nabycia określonej w momencie dostawy aparatu. Z uzasadnienia do ustawy z 19 września 2007 r., nowelizującej od 1 stycznia 2008 r. ustawę o VAT, wynika, że zmiana wprowadzona do art. 29 ust. 10 ustawy o VAT była niezbędna z uwagi na dostosowanie polskich przepisów do art. 72 dyrektywy 2006/112/WE oraz do definicji wartości rynkowej. Cena nabycia określona w momencie dostawy jest elementem konstrukcyjnym definicji wartości rynkowej zawartej w znowelizowanej ustawie o VAT (art. 2 ust. 27b) oraz w art. 72 dyrektywy. Wydaje się więc, że w takim wypadku podstawą opodatkowania nieodpłatnego przekazania aparatu po 1 stycznia 2008 r. nie będzie historyczna cena nabycia, lecz jego wartość rynkowa obliczona zgodnie z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT.

Jeśli czytelnik nie sprzeda aparatu ani nie przekaże go nieodpłatnie, zastosowanie może znaleźć mechanizm opodatkowania towarów własnej produkcji i towarów, które po ich nabyciu nie były przedmiotem dostawy, w stosunku do których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego przy ich nabyciu (art. 14 ustawy o VAT, przy założeniu że czytelnik prowadził działalności gospodarczą w formie spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej lub jako osoba fizyczna).

Orzecznictwo sądów administracyjnych nakazuje stosowanie mechanizmu naliczania VAT przy rozwiązaniu spółki lub likwidacji działalności gospodarczej zarówno w odniesieniu do towarów (zapasów), jak i środków trwałych (np. wyrok WSA we Wrocławiu z 21 stycznia 2005 r., I SA/Wr 583/03, oraz wyrok NSA z 5 maja 2005 r., I SA/Ka 1719/98).

Interpretacja przepisów przez sądy może jednak budzić wątpliwości. Omawiany mechanizm służy opodatkowaniu VAT towarów nabytych przez podatnika, które nie były następnie przedmiotem dostawy – a więc nie służyły wykonaniu czynności opodatkowanej. Aparat nabyty przez czytelnika był wykorzystywany przy prowadzeniu działalności gospodarczej, a więc służył wykonywaniu czynności opodatkowanych. Z uwagi jednak na to, że orzeczenia sądów administracyjnych nakazują stosowanie mechanizmu naliczania VAT przy likwidacji działalności gospodarczej nie tylko do towarów obrotowych, przyjąć należy, że nawet jeśli nie było dostawy aparatu (odpłatnej lub nieodpłatnej) przed likwidacją działalności, czytelnik byłby zobowiązany do ujęcia go w spisie z natury i odpowiedniego obliczenia podatku.

Najlepszym zatem wyjściem z sytuacji byłaby sprzedaż aparatu innemu podatnikowi VAT. Podstawą opodatkowania byłaby wtedy cena sprzedaży (która będzie znacznie niższa niż cena nabycia aparatu). Wtedy czytelnik nie musiałby również ewidencjonować sprzedaży w kasie fiskalnej.