Użyczając firmowego lokalu, przedsiębiorca może mieć przychód

Udostępnienie przez przedsiębiorcę innym osobom firmowego lokalu nie oznacza, że fiskus nie ustali z tego tytułu przychodu, i to nawet wtedy, gdy będzie podpisana umowa użyczenia.

Przyjmuje się, że przedsiębiorca użyczający firmowego lokalu uzyskuje taki przychód, jaki otrzymałby oddając lokal do odpłatnego używania. Tak wynika z art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof). Analogiczne rozwiązanie przyjęto w art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (updop). Przychodem jest równowartość czynszu, jaki przysługiwałby przedsiębiorcy w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości. Przepisy ustawy nie określają jednak, w jaki sposób obliczyć wartość czynszu. Organy podatkowe w praktyce biorą pod uwagę ceny rynkowe stosowane w danej miejscowości w dacie otrzymania świadczenia, z uwzględnieniem specyfiki lokalu, jego powierzchni czy lokalizacji.

Przy nieodpłatnym użyczeniu firmowego lokalu przychód powstaje nie tylko u przedsiębiorcy, ale również u drugiej strony, a więc u tej, która nieodpłatnie używa lokalu. Dla niej jest to nieodpłatne świadczenie. Jego wartość ustalana jest w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu takiego lokalu.

Przedsiębiorcy użyczający nieodpłatnie firmowych lokali mogą zaliczać pewne wydatki do kosztów podatkowych. Skoro bowiem uzyskują z użyczenia przychód taki jak z najmu lub dzierżawy, mają prawo do uwzględnienia ponoszonych kosztów. Przy ich rozliczaniu powinni jednak pamiętać, by ponoszone wydatki służyły prowadzonej działalności i by miały związek z przychodami.

Kosztami uzyskania przychodów z nieodpłatnego używania lokalu będą faktycznie poniesione wydatki na jego utrzymanie oraz związane z jego bieżącą eksploatacją

Użyczający może też od wartości początkowej nieruchomości oddanej do bezpłatnego używania dokonywać odpisów amortyzacyjnych, chyba że jest to nieruchomość niepodlegająca amortyzacji. Wskazuje na to art. 23 ust.1 pkt 45a lit. c updof (art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c updop), który mówi, że nie są kosztem odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych oddanych do nieodpłatnego używania – z wyjątkiem nieruchomości – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.

Pewne koszty będzie mógł uwzględnić również użytkownik lokalu. Skoro po jego stronie powstaje przychód, nie można pozbawić go takiej możliwości. W tym jednak wypadku dla określenia, czy ponoszone wydatki są kosztem, znaczenie będą miały postanowienia umowy użyczenia. Jeśli użytkującego obciążają koszty związane z używaniem lokalu i utrzymaniem go w stanie niepogorszonym (opłaty m.in. za energię, wywóz nieczystości, drobne remonty związane z odnowieniem lokalu), będą one dla niego kosztem podatkowym.

Często jest tak, że mimo nieodpłatnego użyczenia przychód nie powstaje. Fiskus nie będzie ustalał wartości czynszowej nieodpłatnie udostępnionego lokalu wtedy, gdy właściciel użyczył go na cele społecznie użyteczne. Chodzi tu o działalność naukową i naukowo-techniczną, oświatową, oświatowo-wychowawczą, kulturalną, w zakresie kultury fizycznej i sportu, a także ochrony środowiska i dobroczynności.

Wartość czynszowa nie będzie ustalana również w razie nieodpłatnego udostępnienia lokalu na cele ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym.

Warto jednak pamiętać, że w takiej sytuacji wydatki związane z lokalem nie będą dla udostępniającego go przedsiębiorcy kosztem podatkowym.

Przychód u przedsiębiorcy użyczającego bezpłatnie lokalu nie powstanie również wtedy, gdy udostępni go osobom pozostającym z nim w stosunku pracy. Dla pracownika musi być to jednak nieodpłatne świadczenie. Aby zatem nie powstał przychód, przedsiębiorca powinien udostępnić nieodpłatnie lokal osobom zatrudnionym na umowę o pracę – nieistotne, czy zawartą na okres próbny, czy na czas określony lub nieokreślony. W każdej z tych sytuacji fiskus nie będzie traktował jako przychodu wartości czynszowej udostępnionych nieodpłatnie lokali. Po wygaśnięciu jednak umowy o pracę bezpłatne udostępnienie lokalu będzie równoznaczne z osiągnięciem przychodu. Podobnie będzie wtedy, gdy przedsiębiorca udostępni lokal osobom zatrudnionym na umowę-zlecenie czy o dzieło. Pamiętajmy, że dla pracownika wartość nieodpłatnie udostępnionego lokalu co do zasady jest przychodem z pracy. Niekiedy jednak jest to przychód wolny od podatku >patrz wypowiedź eksperta.

Z art. 16 ust. 2 updof wynika, że nie ma konieczności opodatkowania przychodu, jaki mógłby powstać w wyniku bezpłatnego udostępnienia firmowego lokalu, jeśli właściciel używa go na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny. Bez znaczenia jest, w jakich celach będzie wykorzystywany użyczony lokal. Członkowie rodziny mogą wykorzystywać go dla celów prywatnych albo w prowadzonej działalności gospodarczej. W obu sytuacjach nie ustala się wartości czynszowej lokalu. Jednocześnie jednak wydatki związane z lokalem nie są kosztem uzyskania przychodów. W praktyce oznacza to tyle, że właściciel nie uzyskuje przychodu w postaci wartości czynszowej, jednak wszelkie wydatki dotyczące lokalu nie mogą być kosztem uzyskania przychodów.

W przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajdziemy definicji członka rodziny. Pomocniczo możemy więc sięgnąć do ordynacji podatkowej. Z jej regulacji wynika, że za członków rodziny uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu >patrz ramka.

W praktyce nie zawsze jest tak, że to przedsiębiorca użycza bezpłatnie lokalu innym osobom. Często jest odwrotnie i to inne osoby użyczają lokalu przedsiębiorcy. Jeśli są to członkowie rodziny przedsiębiorcy, a lokal oddają do używania w prowadzonej działalności gospodarczej, u przedsiębiorcy nie powstanie przychód z nieodpłatnego używania. Co prawda zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 updof za przychód z działalności gospodarczej uważa się wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Nie dotyczy to jednak – w myśl art. 21 ust. 1 pkt 125 – wartości świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn >patrz ramka. Przychód nie powstanie również u członków rodziny użyczających nieodpłatnie lokali. Potwierdzają to organy podatkowe (np. interpretacja Urzędu Skarbowego w Łomży z 31 lipca 2006 r., PD-415/33/IW/06).

doradca podatkowy w spółce doradztwa podatkowego Ożóg i Wspólnicy

Od podatku zwolniona jest wartość świadczeń ponoszonych przez przedsiębiorcę z tytułu zakwaterowania pracowników w hotelach pracowniczych lub w kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania. Zwolnienie przysługuje do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 500 zł. Ma ono zastosowanie do pracowników, którzy mieszkają poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a pracownik nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów. Użyczając pracownikowi lokalu mieszkalnego na cele służbowe, pamiętajmy, że zaspokajając potrzeby mieszkalne pracownika, zaspokajamy potrzeby osobiste, i ponoszenie takich wydatków przez przedsiębiorcę skutkuje powstaniem przychodu pracownika z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Doliczamy go do przychodu z pracy. Zarówno dojazd do pracy, jak i zamieszkiwanie w określonym miejscu należy do sfery osobistej pracownika, a nie służbowej. Jeśli jednak przebywa on w celach służbowych w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, korzystanie przez niego z lokalu służbowego, np. należącego do przedsiębiorcy, nie powinno skutkować powstaniem dodatkowego przychodu z pracy. Powstaje jednak pytanie, czy w takiej sytuacji w ogóle potrzebna jest umowa użyczenia, skoro lokal przedsiębiorcy będzie wykorzystywany przez pracownika w związku z wykonywaniem przez niego zadań służbowych w innym mieście?

Jeśli lokal zostanie oddany na potrzeby osoby pozostającej w faktycznym pożyciu z przedsiębiorcą, wartości czynszowej lokalu nie będzie się ustalać.

To, kiedy można mówić o faktycznym pożyciu z podatnikiem, wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 12 listopada 1975 r. (V KR 203/75, OSP z 1996 r. nr 10, poz. 187).

Zdaniem sądu za istotne i konieczne elementy wspólnego pożycia uznać należy wspólne pożycie psychiczne i fizyczne, wspólnotę ekonomiczną i trwałość związku. Te elementy wskazywać mogą, że pomiędzy dwiema osobami płci odmiennej zachodzi taki związek, który od związku małżeńskiego różni się tylko brakiem prawnej legalizacji faktycznego związku małżeńskiego.

Dla podatników istotne może okazać się to, że poza kręgiem członków rodziny w rozumieniu przepisów ordynacji podatkowej, a tym samym również art. 16 ust. 2 updof określającego sytuacje, kiedy fiskus nie ustala wartości czynszowej lokalu, znaleźli się pasierb, pasierbica, ojczym, macocha oraz małżonkowie rodzeństwa (szwagier, szwagierka).

Do I grupy podatkowej należą małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie.

Do II grupy podatkowej zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków oraz małżonków innych zstępnych.