Przedsiębiorcy działający w specjalnych strefach ekonomicznych są zwolnieni z podatku dochodowego. Wynika to wprost z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zwolnienie to przysługuje jednak wyłącznie z tytułu dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy.

Oznacza to, że do dochodów, które mogą być zwolnione z opodatkowania, można zaliczyć tylko dochody z działalności wymienionej w zezwoleniach oraz te, które są ściśle związane z tą działalnością. I tu pojawia się problem zdefiniowania "ścisłego związku z prowadzoną działalnością". Sprawa jest szczególnie trudna, gdy chodzi o wszelkiego rodzaju przychody i koszty finansowe.

Spółki strefowe, z uwagi na specyfikę swojej działalności (najczęściej produkcja) zawierają różne transakcje zabezpieczające. Są to najczęściej forwardy, futures, opcje na waluty i surowce oraz inne instrumenty pochodne.

Taka działalność przynosi zyski lub generuje koszty finansowe, a przedsiębiorca strefowy stoi przed problemem, czy przychody osiągane na derywatach można zaliczyć do przychodów z działalności strefowej.

Interpretacje urzędów nie są jednoznaczne. Urzędnicy uzależniają kwalifikację takich przychodów od analizy konkretnego przypadku. Jednocześnie podkreślają, że ciężar dowodu, czy dana transakcja jest związana z działalnością strefową, czy nie - spoczywa na podatniku.

Naczelnik Podkarpackiego Urzędu Skarbowego w piśmie z 18 lipca 2006 r. (PUS.I/423/36/06) stwierdza, że "transakcje pochodne mogą mieć na celu zabezpieczenie czynności podejmowanych w ramach działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu, ale mogą stanowić również odrębną działalność finansową, niezwiązaną z działalnością korzystającą ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych".

Z kolei w interpretacji Drugiego Śląskiego US w Bielsku-Białej z 26 marca 2004 r. (PD/423-046/2004) czytamy, że: "jeśli zawarcie transakcji forward związane jest z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością w strefie, koszty z tym związane mogą być oceniane jako łączące się z działalnością prowadzoną w strefie (...) Zawarcie kontraktu, niestanowiącego zabezpieczenia działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu, będzie czynnością podjętą w ramach działalności finansowej, która jeśli nie jest objęta zezwoleniem na prowadzenie działalności w sse, podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych".

Przedsiębiorcy strefowi uzyskują też przychody i koszty z tytułu różnic kursowych, odsetek bankowych od lokat terminowych, od lokat typu overnight oraz z tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunku bieżącym. Okazuje się, że każdy z tych przychodów może być traktowany inaczej, jeżeli chodzi o zaliczenie bądź nie do przychodów strefowych zwolnionych z opodatkowania.

W przypadku różnic kursowych urzędy są raczej zgodne - strat bądź zysków z tytułu różnic kursowych nie należy sztucznie oddzielać od przychodów i kosztów, z którymi są związane. Czyli przedsiębiorcy nadal nie mają pewności, jak je klasyfikować. Wiadomo tylko, że w taki sam sposób jak instrument bądź lokatę, której dotyczą. Natomiast kwestia, jak traktować instrument pierwotny, jest często trudna do rozstrzygnięcia. Działalność finansowa może być bowiem uznana albo za ściśle związaną z działalnością zwolnioną, albo za niezwiązaną z działalnością strefową i w konsekwencji podlegającą opodatkowaniu.

I tak, według Podkarpackiego Urzędu Skarbowego, "różnice kursowe związane z realizacją transakcji dotyczących instrumentów pochodnych, służących zabezpieczeniu dochodów z działalności określonej w zezwoleniu nie stanowią odrębnego źródła przychodów od tego, jakim jest działalność gospodarcza prowadzona na terenie strefy" (interpretacja z 18 lipca 2006 r., PUS.I/423/36/06). W przeciwnym wypadku - czyli jeżeli zawarcie forwardu nie jest związane z działalnością strefową - różnice kursowe należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu podstawy opodatkowania.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zaliczenie określonych przychodów i kosztów do przychodów zwolnionych bądź podlegających opodatkowaniu jest zadaniem podatnika. Ciężar dowodu, zgodnie z przyjętymi w prawie podatkowym zasadami, również ciąży na podatniku.

Zgodnie z opinią niektórych urzędów dochody uzyskiwane przez przedsiębiorców z tytułu odsetek od środków pieniężnych należy traktować różnie, w zależności od tego, czy chodzi o odsetki z rachunku bieżącego, czy od środków ulokowanych na lokatach długoterminowych, czy o odsetki od lokat typu overnight.

I tak, zgodnie z decyzją Izby Skarbowej w Rzeszowie z 16 kwietnia 2007 br. (IS-I/2-4230/1/07), dochody z odsetek od środków zgromadzonych na tzw. ROR są związane z bieżącymi operacjami, i tym samym podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego. Oczywiście tylko wtedy, jeżeli środki te pochodzą z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy w ramach udzielonych zezwoleń.

Takiego związku z bieżącymi operacjami w strefie izba nie dopatrzyła się w przypadku odsetek od lokat długoterminowych oraz lokat typu overnight. Stwierdziła, że: "nie są one dochodami ze źródła przychodów, jakim jest działalność określona w zezwoleniu, lecz dochodami uzyskanymi na skutek dokonania określonych operacji finansowych. Dochód ten, jakkolwiek uzyskiwany w wyniku "racjonalnej gospodarki środkami pieniężnymi uzyskanymi z działalności gospodarczej" nie wynika z bieżącej działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy na podstawie udzielonego spółce zezwolenia, lecz jest wynikiem operacji finansowych związanych z wykorzystaniem propozycji banku w celu pomnożenia zgromadzonego kapitału. W związku z tym nie jest to dochód podlegający zwolnieniu, o którym mowa z art. 17 ust. 1 pkt 34 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych".

Należy pamiętać, aby przyporządkowując bądź nie transakcje finansowe do działalności strefowej, postępować konsekwentnie. Niedopuszczalna jest taka sytuacja, że koszty z tytułu strat na inwestycjach w instrumenty pochodne zaliczamy do działalności opodatkowanej, obniżając tym samym podstawę opodatkowania, a przychody finansowe z derywatów wykazujemy jako związane z działalnością strefową - czyli zwolnione z opodatkowania. Autorka jest doradcą podatkowym