- Prowadzę własną firmę i obecnie fiskus przeprowadza u mnie kontrolę. Z powodu wyjazdu służbowego za granicę nie stawiłem się we wskazanym terminie i nie dostarczyłem żądanych dokumentów, w tym księgi przychodów i rozchodów. Po powrocie do kraju dostałem postanowienie o nałożeniu na mnie kary porządkowej. Jak się odwołać od takiego postanowienia? – pyta czytelnik.

Kwestie nałożenia kary porządkowej reguluje rozdział 22 (art. 262-263) ordynacji podatkowej (dalej: o.p.).

Kara porządkowa jest środkiem, jaki stosuje organ podatkowy, aby zdyscyplinować podatnika i wymusić na nim realizację swoich postanowień. Jednocześnie zapewnia sprawny przebieg postępowania i wydanie rozstrzygnięcia w przewidzianym ustawowo terminie (wyrok WSA we Wrocławiu z 17 września 2012 r., I SA/Wr 781/12).

Kara porządkowa jest nakładana przez organ podatkowy w formie postanowienia, w którym organ podatkowy powinien wskazać powody nałożenia takiej kary i uzasadnić jej wysokość. Na jej zapłatę podatnik ma 7 dni od dnia doręczenia postanowienia.

Zamknięty katalog przewinień

Zgodnie z art. 262 § 1 o.p. karą porządkową mogą zostać ukarani:

- strona,

- pełnomocnik strony,

- świadek,

- biegły,

- osoba, która wyraziła zgodę na powołanie jej na biegłego,

– którzy mimo prawidłowego wezwania:

1) nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani, lub

2) bezzasadnie odmówili lub w terminie wyznaczonym w wezwaniu nie złożyli wyjaśnień, zeznań, nie wydali opinii, nie okazali przedmiotu oględzin, nie przedłożyli tłumaczenia dokumentacji obcojęzycznej lub nie wzięli udziału w innej czynności, lub

3) bezzasadnie odmówili okazania lub nie przedstawili w wyznaczonym terminie dokumentów, których obowiązek posiadania wynika z przepisów prawa, ksiąg podatkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów w tych księgach, lub

4) bez zezwolenia tego organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem.

Przepis ten dotyczy również:

1) osób trzecich, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin;

2) uczestników rozprawy, którzy poprzez swoje niewłaściwe zachowanie utrudniają jej przeprowadzenie;

3) osób, którym podatnik zlecił prowadzenie lub przechowanie ksiąg podatkowych lub dokumentów będących podstawą zapisów w tych księgach (biura rachunkowe), jeżeli osoby te bezzasadnie odmówią okazania lub nie przedstawią w wyznaczonym terminie ksiąg rachunkowych lub dokumentów będących podstawą zapisów w tych księgach.

Kary porządkowej nie stosuje się, jeżeli wykonanie czynności jest uzależnione od wyrażenia zgody przez stronę lub innego uczestnika postępowania, a zgoda taka nie została wyrażona.

Kar porządkowych nie można stosować do innych czynów niż określone w art. 262 § 1 o.p., nawet, gdyby ich zajście utrudniało prowadzenie postępowania lub hamowało jego tok (wyrok NSA z 19 stycznia 2016 r., II GSK 973/14).

Przykład

Naczelnik urzędu skarbowego nałożył na Sebastiana Kowalskiego, prowadzącego działalność gospodarczą karę porządkową w wysokości 800 zł. Naczelnik wskazał, że podstawą nałożenia kary było niezastosowanie się przez podatnika do wezwań o przedłożenie dokumentacji VAT za grudzień 2017 roku. Organ pouczył pana Sebastiana o konsekwencjach w przypadku niezastosowania się do wezwania. Wezwania te pozostały jednak bez odzewu, więc organ podatkowy nałożył na podatnika karę porządkową.

Wysokość od kilku lat taka sama

W przypadku spełnienia przesłanek zastosowanie kary porządkowej organ podatkowy sam decyduje o jej wysokości. Ważne, żeby nie przekraczała kwoty 2800 zł. Organ podatkowy nie ma przy tym obowiązku nałożenia kary porządkowej. Jest to uprawnienie o charakterze uznaniowym, zarówno co do samego jej nałożenia, jak i jej wysokości (wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 7 maja 2014 r., I SA/Go 177/14). Wysokość takiej kary może więc wynosić np. zarówno 100 zł, jak i 2000 zł, ale nie więcej niż 2800 zł. Przy wymierzaniu wysokości kary organ powinien brać pod uwagę nie tylko okoliczności sprawy, lecz także sytuację finansową osoby, która ma zostać ukarana. Wysokość kary porządkowej może być również symboliczna, np. 10 zł.

Dwa środki do wyboru

Ustawodawca wskazał dwa środki, jakie przysługują osobie, na którą nałożono karę porządkową:

- zażalenie składa ukarany, który nie zgadza się z postanowieniem organu podatkowego o nałożeniu kary porządkowej. Chodzi przy tym nie tylko o weryfikację przez organ odwoławczy zasadności samego ukarania, lecz również jego wysokości. Zarzuty przeciwko nałożeniu kary porządkowej będzie w tym przypadku rozpatrywał organ wyższej instancji – organ odwoławczy.

- wniosek o uchylenie kary porządkowej składa ukarany, który chce, aby organ wziął pod uwagę okoliczności uzasadniające np. niestawiennictwo czy niewykonanie nałożonego obowiązku. Zgodnie bowiem z art. 262 § 6 o.p. organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może uchylić postanowienie nakładające tę karę. Wniosek musi być złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej.

Podatnik może złożyć wniosek o uchylenie kary porządkowej, kiedy jest w stanie wykazać, że niestawiennictwo lub niewykonanie nałożonego obowiązku było niezawinione przez niego. Wtedy organ podatkowy może uznać takie niestawiennictwo czy niewykonanie obowiązku za usprawiedliwione.

W przypadku opisanym przez czytelnika, powinien być złożony wniosek o uchylenie kary porządkowej. Stosownie do art. 263 § 1 o.p. o nałożeniu kary porządkowej oraz o jej uchyleniu rozstrzyga organ podatkowy, przed którym toczy się postępowanie. Organ podatkowy może podjąć działania w zakresie uchylenia kary, jeśli ukarany spełni łącznie dwie przesłanki. Konieczne jest zatem:

1. złożenie przez ukaranego wniosku o uchylenie kary porządkowej wraz z uzasadnieniem przyczyn np. niestawiennictwa,

2. złożenie wniosku we właściwym terminie, tzn. 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej.

W przypadku wydania przez organ podatkowy postanowienia o odmowie uchylenia kary, ukarany może wnieść zażalenie.

Elementy pisma

Wniosek o uchylenie kary porządkowej powinien zawierać:

1. dane wnioskodawcy (imię, nazwisko, nazwa, adres, NIP),

2. wskazanie organu, do którego jest kierowany wniosek,

3. określenie istoty i zakresu wniosku, a więc czego strona się domaga (żąda) i jaki skutek chce osiągnąć,

4. wskazanie dlaczego nastąpiło niewywiązanie się z obowiązku, np. dlaczego ukarany nie stawił się osobiście, mimo takiego obowiązku,

5. wskazanie załączników, jeśli są dołączone do wniosku,

6. podpis wnioskującego.

W przypadku niemożności stawiennictwa podatnika – strony z uwagi np. na pobyt w szpitalu czy konieczność stawiennictwa w sądzie czy w prokuraturze, istotne jest, aby do takiego wniosku o uchylenie kary porządkowej dołączyć stosowne dokumenty – informację ze szpitala lub wezwanie z sądu czy prokuratury.

podstawa prawna: art. 262-263 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 201 ze zm.)

Reprezentant też może być ukarany

Jeżeli stroną jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, to organ podatkowy może ukarać karą porządkową osobę, która według przepisów dotyczących ustroju danej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej jest jej ustawowym reprezentantem, członkiem organu uprawnionego do jej reprezentowania lub jest upoważniona do prowadzenia jej spraw.