Przedsiębiorcy, którzy mają obowiązek sporządzać dokumentację transakcji z podmiotami powiązanymi, narażeni są na sankcje dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, brak zgodnej z przepisami dokumentacji oznacza dla firmy ryzyko nałożenia 50-proc., sankcyjnej stawki CIT od ewentualnego domiaru podstawy opodatkowania w wyniku zakwestionowania ceny transakcyjnej. Po drugie jednak, sankcje przewidziane w kodeksie karnym skarbowym grożą także osobom odpowiedzialnym za rozliczenia podatkowe przedsiębiorstwa i to co najmniej z kilku tytułów. Grzywna może zostać nałożona m.in. za nierzetelnie prowadzoną dokumentację, za poświadczenie nieprawdy czy chociażby za niedostarczenie w ustawowym terminie wymaganych dokumentów. Na co warto zwrócić szczególną uwagę?

Urzędnik może żądać

Zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych (zarówno ustawy o PIT, jak i ustawy o CIT) podatnicy, którzy mają obowiązek sporządzania dokumentacji cen transferowych, muszą przedstawiać ją na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania takiego żądania. Dotyczy to sytuacji, gdy obowiązek sporządzania takiej dokumentacji wynika z przekroczenia limitów wskazanych w przepisach.

Ponadto, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej może wystąpić do podatnika z żądaniem sporządzenia i przedłożenia dokumentacji podatkowej dla transakcji lub innych zdarzeń, których wartość nie przekracza limitów określonych w przepisach, w przypadku zaistnienia okoliczności wskazujących na prawdopodobieństwo zaniżenia ich wartości w celu uniknięcia obowiązku sporządzenia dokumentacji podatkowej. Tego typu żądanie powinno zostać uzasadnione, tzn. organ podatkowy musi wskazać okoliczności świadczące o prawdopodobieństwie zaniżenia wartości transakcji lub innych zdarzeń. W takim przypadku, podatnik jest zobowiązany do sporządzenia i przedłożenia dokumentacji podatkowej w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu takiego żądania.

Nieprzedłożenie informacji

Jeśli podatnik nie zdąży w ustawowym terminie dostarczyć dokumentów do skarbówki, to musi liczyć się z koniecznością poniesienia sankcji karnych skarbowych. Zastosowanie znajdzie tu art. 80 par. 1 kodeksu karnego skarbowego (dalej: kks), z którego wynika, że nieprzedłożenie dokumentacji podatkowej (informacji podatkowej) w terminie siedmiu dni od dnia żądania , grozi karą grzywny do 120 stawek dziennych w przypadku, gdy po przeprowadzonym postępowaniu podatkowym powstanie dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w pierwszej instancji ani też przekraczać jej czterystukrotności. W 2017 roku kara ta może wynieść od nieco ponad 8 tys. zł do niecałych 3,2 mln zł.

Limity do sporządzania dokumentacji cen transferowych

Obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych obejmuje transakcję lub transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi, których łączna kwota bądź jej równowartość z tytułu umowy lub rzeczywiście zapłacona w danym roku podatkowym przekroczy:

- 100 000 euro – jeśli wartość transakcji nie przekracza 20 proc. kapitału zakładowego strony transakcji,

- 30 000 euro – w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępniania wartości niematerialnych i prawnych, albo

- 50 000 euro – w pozostałych przypadkach,

- 20 000 euro – w przypadku transakcji z podmiotami mającymi miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w kraju lub na terytorium stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

W przypadku umowy spółki niebędącej osobą prawną obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej cen transferowych obejmuje umowy, w których łączna wartość wniesionych przez wspólników wkładów przekracza równowartość 50 000 euro. W przypadku umowy wspólnego przedsięwzięcia lub innej umowy o podobnym charakterze limit ten odnosi się do wartości wspólnego przedsięwzięcia określonego w tej umowie, a w przypadku braku określenia w umowie tej wartości – do przewidywanej na dzień zawarcia umowy wartości wspólnie realizowanego przedsięwzięcia.

W przypadku umowy spółki niebędącej osobą prawną, jeżeli jedną ze stron umowy jest podmiot mający miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej cen transferowych obejmuje umowy, w których łączna wartość wniesionych przez wspólników wkładów przekracza równowartość 20 000 euro. W przypadku umowy wspólnego przedsięwzięcia lub innej umowy o podobnym charakterze limit ten odnosi się do wartości wspólnego przedsięwzięcia określonego w tej umowie, a w przypadku braku określenia w umowie tej wartości – do przewidywanej na dzień zawarcia umowy wartości wspólnie realizowanego przedsięwzięcia.

Poświadczenie nieprawdy

Dokumentacja cen transferowych jest traktowana jak informacja podatkowa. Dlatego przy jej sporządzaniu trzeba również brać pod uwagę przepisy kks w zakresie prawidłowego sporządzania informacji.

Sięgając do definicji z ordynacji podatkowej, pod pojęciem deklaracji podatkowych rozumie się zeznania, wykazy, zestawienia oraz informacje, do których składania zobowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci. Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są zobowiązane do sporządzania i przekazywania informacji w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, a także przedstawiania bez wezwania przez organ podatkowy informacji o umowach zawartych z nierezydentami.

Jeśli podatnik sporządza dokumentację cen transferowych, ale podaje w niej nieprawdę, to zastosowanie mogą znaleźć kolejne regulacje kks. Tym razem będzie to art. 80 par. 3, z którego wynika kara w wysokości do 240 stawek dziennych, czyli w 2017 roku od nieco ponad 16 tys. zł do niemal 6,4 mln zł.

Uwaga! Dokumentacja cen transferowych może być uznana za informację w rozumieniu ordynacji podatkowej.

Nierzetelność też z sankcjami

W praktyce mogą zdarzyć się także przypadki nierzetelnego prowadzenia dokumentacji cen transferowych. Co to dokładnie oznacza? Za nierzetelną może być uznana dokumentacja niekompletna lub wadliwa, zawierająca błędy lub takie informacje, które będą wprowadzały organ podatkowy w błąd.

W takim przypadku zastosowanie będzie miał art. 54 par. 1 kks, z którego wynika, że podatnik, który uchylając się od opodatkowania nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeśli sąd zdecyduje się zastosować najwyższą przewidzianą w przepisie liczbę stawek dziennych (720), to w 2017 r. kara może wynieść prawie 19,2 mln zł.

Natomiast w sytuacji, gdy kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, tj. nie przekracza 200-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2017 r. jest to 400 000 zł), sprawca czynu określonego w art. 54 par. 1 kks podlega jedynie karze grzywny do 720 stawek dziennych.

Na pocieszenie

Dotychczasowa praktyka postępowań karnych skarbowych pozwala podejść z umiarkowaną rezerwą do górnych granic przedziałów kar pieniężnych. Wymiar kary wymaga bowiem uwzględnienia sytuacji materialno-ekonomicznej obwinionego, co w rezultacie skutkuje tym, że realnie orzekane kary grzywny średnio plasują się bliżej dolnych granic tych przedziałów. Zamożni członkowie zarządów muszą się jednak liczyć z wyższymi i - biorąc pod uwagę obecny trend - w przyszłości rosnącymi karami finansowymi. Warto także pamiętać, że choć do skazania w trybie przepisów karnych skarbowych konieczne jest wykazanie winy umyślnej sprawcy, przesłankę winy umyślnej w wielu przypadkach wyczerpuje także tzw. rażące niedbalstwo, czyli np. skutki nieznajomości prawa lub niewystarczającej kontroli nad procesami w zarządzanej organizacji.

Autor jest doradcą podatkowym, partnerem zarządzającym TPA Poland

Podstawa prawna: art. 54 par. 1 oraz art. 80 par. 1 i 3 ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 2137 ze zm.) ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1888 ze zm.)

- dr Wojciech Sztuba