Od 1 stycznia 2017 wyższa ulga na działalność badawczo-rozwojową

4 listopada 2016 r. Sejm ostatecznie przyjął ustawę o zmianie niektórych ustaw określających warunki prowadzenia działalności innowacyjnej, która wprowadza bardzo korzystne dla podatników zmiany w uldze podatkowej na działalność badawczo-rozwojową (B+R). Ustawa czeka zatem tylko na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw.

Po kolei

Ulga podatkowa na działalność B+R zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. Zastąpiła tym samym tzw. ulgę na nabycie nowych technologii, która była powszechnie krytykowana zarówno przez środowiska biznesowe, jak i naukowe. Promowała ona bowiem jedynie nabycie, a nie wytworzenie nowych technologii we własnym zakresie, ograniczała się do wąskiej kategorii wartości niematerialnych i prawnych (wnip), a dodatkowo wymagane było pozyskanie specjalistycznej opinii o nowości danej technologii.

Z kolei celem wprowadzenia nowej ulgi na działalność B+R było pobudzenie wzrostu wydatków polskich przedsiębiorców na badania i rozwój, co w efekcie ma przełożyć się na wzrost innowacyjności całej gospodarki. Nowa ulga została zatem stworzona w taki sposób, aby wspierać własną działalność B+R prowadzoną przez przedsiębiorców, a nie faworyzować importowanie nowych technologii wytworzonych przez inne podmioty. W ten sposób rodzimi przedsiębiorcy dostali bardzo rozpowszechnioną na całym świecie zachętę podatkową.

Jakie zmiany

Nowa ustawa wprowadza od 2017 r. cztery zasadnicze i korzystne dla podatników zmiany w uldze podatkowej na działalność B+R >patrz tabela:

- wzrost stawki ulgi B+R,

- wprowadzenie mechanizmu refundacji,

- wydłużenie okresu rozliczenia ulgi B+R w przyszłości,

- poszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych.

Wzrost stawki

Pierwszą zmianą przełomową, na którą oczekiwali przedsiębiorcy, jest wzrost stawki ulgi B+R, czyli wysokość odliczenia podatkowego, z którego mogą skorzystać podatnicy prowadzący działalność B+R. Ze zmian skorzystają zarówno mikro, mali i średni przedsiębiorcy (tzw. MSP), jak i duże firmy.

Najwyższa ulga B+R będzie przysługiwać tzw. MSP, czyli podmiotom zatrudniającym do 250 pracowników z obrotami do 50 mln euro lub aktywami do 43 mln euro. Takim przedsiębiorcom będzie przysługiwało odliczenie w wysokości 50 proc. wszystkich kosztów kwalifikowanych niezależnie od ich rodzaju. Dużym przedsiębiorcom będzie natomiast przysługiwała ulga w wysokości 50 proc. w zakresie kosztów wynagrodzenia pracowników i 30 proc. pozostałych kosztów kwalifikowanych (np. materiały, surowce, ekspertyzy, opinie, korzystanie z aparatury naukowo-badawczej, odpisy amortyzacyjne).

W praktyce oznacza to, że MSP będzie przysługiwać efektywna zachęta podatkowa w wysokości 150 proc., natomiast dużym przedsiębiorcom – 150 proc. lub 130 proc. Wynika to z tego, że ponosząc dany wydatek kwalifikowany na działalność B+R, przedsiębiorca po pierwsze będzie uprawniony do jego zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów (100 proc.), a po drugie będzie uprawniony do dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty stanowiącej 50 proc. (MSP) lub 50 proc./30 proc. (duzi przedsiębiorcy) poniesionych kosztów kwalifikowanych.

Przykład

Stan faktyczny:

- Podatnik prowadzi działalność produkcyjną.

- Podatnik w ramach swojej działalności prowadzi działalność B+R.

- Podatnik jest średnim przedsiębiorcą – zatrudnia 150 osób i generuje 50 mln zł obrotu.

- Podatnik osiągał zysk (dochód podatkowy) z prowadzonej działalności gospodarczej.

Z całkowitych kosztów prowadzonej działalności podatnik wyodrębnił następujące koszty związane z B+R:

1) wynagrodzenie pracowników B+R wraz ze składkami ZUS – 3 000 000 zł,

2) najem aparatury badawczej – 50 000 zł,

3) zakup materiałów i surowców – 250 000 zł,

4) zakup ekspertyz i usług doradczych – 500 000 zł,

5) amortyzacja budynku laboratorium – 200 000 zł,

6) leasing samochodów osobowych – 20 000 zł,

7) koszty pośrednie – 480 000 zł.

Suma wszystkich poniesionych kosztów B+R: 4 500 000 zł

Kalkulacja ulgi B+R:

- suma kosztów kwalifikowanych: 3 800 000 zł (pominięto pkt 5-7, gdyż koszty te nie są kosztami kwalifikowanymi),

- kwota hipotetycznego odliczenia z ulgi B+R: 1 900 000 zł (50 proc. kosztów kwalifikowanych dla MSP),

- kwota oszczędności podatkowej (19 proc.): 361 000 zł,

- oszczędność podatkowa jako procent wszystkich poniesionych kosztów B+R: 8 proc.

Mechanizm refundacji

Drugą bardzo korzystną zamianą dla podatników jest tzw. mechanizm refundacji, czyli możliwość otrzymania zwrotu gotówkowego od organu podatkowego, w przypadku gdy dochody podatkowe lub odnotowana strata podatkowa nie pozwalają na skonsumowanie całej korzyści wynikającej z ulgi B+R. Jest to sytuacja typowa dla tzw. start-upów, które w początkowej fazie rozwoju nie generują dochodu ze względu na duże nakłady inwestycyjne na B+R. Właśnie dla takich podatników został przewidziany ten mechanizm, będący w praktyce pewną formą bezzwrotnej dotacji, jaką może otrzymać podatnik od organu podatkowego, jeśli wykazuje stratę podatkową.

Należy jednak pamiętać, że do skorzystania z takiego mechanizmu będą uprawnieni:

- w pierwszym roku prowadzenia działalności gospodarczej – wszyscy podatnicy,

- w drugim roku prowadzenia działalności gospodarczej – tylko MSP,

- w kolejnych latach prowadzenia działalności – mechanizm nie przysługuje żadnym podatnikom.

Przykład

Stan faktyczny:

- Podatnik prowadzi działalność w zakresie IT.

- Podatnik w ramach swojej działalności prowadzi działalność B+R, która polega na tworzeniu nowych i modernizacji już istniejących produktów lub rozwiązań informatycznych.

- Jest to drugi rok prowadzenia przez podatnika działalności gospodarczej.

- Podatnik jest małym przedsiębiorcą – zatrudnia 30 osób i generuje 20 mln zł obrotu.

- Podatnik osiągał stratę z prowadzonej działalności gospodarczej.

Z całkowitych kosztów prowadzonej działalności podatnik wyodrębnił następujące koszty związane z B+R:

1) wynagrodzenie pracowników B+R wraz ze składkami ZUS – 1 500 000 zł,

2) amortyzacja sprzętu komputerowego i licencji – 150 000 zł,

3) zakup materiałów i surowców – 50 000 zł,

4) zakup ekspertyz i usług doradczych – 300 000 zł,

5) amortyzacja budynku – 150 000 zł,

6) leasing samochodów osobowych – 50 000 zł,

7) koszty pośrednie – 300 000 zł.

Suma wszystkich poniesionych kosztów B+R: 2 500 000 zł

Kalkulacja ulgi B+R:

- suma kosztów kwalifikowanych: 2 000 000 zł (pominięto pkt 5-7, gdyż koszty te nie stanowią kosztów kwalifikowanych),

- kwota odliczenia z ulgi B+R: 1 000 000 zł (50 proc. kosztów kwalifikowanych dla MSP),

- kwota zwrotu gotówkowego – refundacji (19 proc.): 190 000 zł,

- Kwota zwrotu gotówkowego jako procent wszystkich poniesionych kosztów B+R: 7,6 proc.

Warto przy tym mieć na uwadze, że:

- otrzymany zwrot gotówkowy stanowi pomoc de minimis (a zatem należy zadbać o związane z tym obowiązki formalne i pamiętać o limitach pomocy publicznej),

- przepisy przewidują pewnego rodzaju ograniczenia anty-optymalizacyjne (przykładowo z mechanizmu refundacji nie będą mogli skorzystać podatnicy, którzy rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej w wyniku wcześniejszego przekształcenia, połączenia, podziału, itd.),

- istnieje możliwość zażądania przez organ podatkowy zwrotu otrzymanej przez podatnika kwoty refundacji (w szczególności, jeśli w ciągu trzech lat od otrzymania refundacji podatnik zostanie postawiony w stan upadłości lub likwidacji).

Pozostałe nowości

Oprócz wzrostu stawki odliczenia oraz wprowadzenia mechanizmu refundacji, ustawodawca zdecydował się na dwa kolejne kroki mające zwiększyć popularność ulgi B+R.

Po pierwsze, zostanie wydłużony okres rozliczenia ulgi B+R z trzech do sześciu lat. Oznacza to, że gdy podatnik w danym roku poniósł stratę lub osiągnął dochód na poziomie uniemożliwiającym wykorzystanie całej ulgi B+R, a jednocześnie nie jest uprawniony do skorzystania z mechanizmu refundacji (np. prowadzi działalność gospodarczą już pięć lat), to będzie mógł rozliczyć ulgę podatkową w ciągu kolejnych sześciu lat. Mechanizm ten jest zatem podobny do dobrze znanego mechanizmu rozliczania straty podatkowej w ciągu pięciu lat, a nawet prostszy od niego.

Po drugie, poszerzony zostanie katalog kosztów kwalifikowanych o wydatki związane z ochroną własności intelektualnej. Są to koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy i prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione przez podatnika np. na przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i samo zgłoszenie do Urzędu Patentowego RP lub odpowiedniego zagranicznego organu, opłaty okresowe, opłaty za odnowienie, koszty tłumaczeń, itd.

Aby zachęcić

Wejście w życie wyżej opisanych zmian od 1 stycznia 2017 r. pozwoli podatnikom ponoszącym we własnym zakresie nakłady z tytułu działalności B+R na skorzystanie z zachęty podatkowej, która daje możliwość sfinansowania nawet do 10 proc. wartości projektów B+R.

Do działalności B+R ustawodawca zalicza przy tym zarówno badania naukowe (podstawowe, stosowane, przemysłowe), jak i prace rozwojowe (np. opracowanie prototypów, projektów pilotażowych i demonstracyjnych, a także testowanie i walidacja nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług). Ważne jest, aby była to działalność twórcza i podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Bardziej szczegółowe definicje tych pojęć znalazły się w ustawach o CIT i o PIT.

Również istotne

Ustawodawca wprowadził także pewne obowiązki administracyjne. Podatnicy korzystający z ulgi B+R są bowiem zobowiązani do wykazania kosztów kwalifikowanych objętych ulgą B+R w składanym zeznaniu podatkowym. W tym celu stworzony został specjalny formularz CIT-BR (będący załącznikiem do CIT-8) – „Informacja o odliczeniach od podstawy opodatkowania kosztów uzyskania przychodów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową". Oznacza to, że podatnik we własnym zakresie musi prowadzić ewidencję pomocniczą w celu wyodrębnienia kosztów kwalifikowanych.

Ulga podatkowa na działalność B+R daje podatnikom duże możliwości, ale należy pamiętać także o pewnych ograniczeniach wynikających wprost z przepisów, a zatem:

- ulga B+R nie przysługuje w stosunku do tych kosztów kwalifikowanych, które zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie (np. dotacje, subwencje),

- z ulgi B+R nie będą mogli skorzystać podatnicy, którzy w danym roku prowadzili działalność na terenie SSE na podstawie zezwolenia,

- koszty kwalifikowane ponoszone w ramach badań podstawowych (tj. bardzo wstępnego etapu działalności B+R) mogą być objęte ulgą B+R wyłącznie pod warunkiem, że badania te są prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową,

- inne ograniczenia (np. brak prawa do zaliczenia do kosztów kwalifikowanych wydatków z tytułu odpłatnego korzystania z aparatury naukowo-badawczej ponoszonych na podstawie umowy zawartej z podmiotem powiązanym).

Czego przepisy nie wymagają...

Warto także podkreślić, czego przepisy o nowej uldze B+R nie regulują, a co jest jednocześnie korzystne dla podatników.

Przede wszystkim, przepisy nie wprowadzają wymogu, aby prowadzony przez przedsiębiorcę projekt B+R musiał być zakończony sukcesem. Zatem wszystkie wydatki ponoszone w ramach działalności B+R (kwalifikujące się do kosztów kwalifikowanych) stanowią podstawę do odliczenia ulgi B+R, niezależnie od tego, czy prowadzony projekt B+R zakończył się sukcesem, czy porażką lub nie zakończył się wcale, bo został przerwany w trakcie realizacji. Jest to wygodne rozwiązanie dla podatników, bo daje większą stabilność i przewidywalność w planowaniu i budżetowaniu projektów B+R.

Koszty działalności B+R nie muszą być także podzielone według aktualnie prowadzonych projektów B+R, co często jest bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe. Taki podział w praktyce może być prowadzony przez przedsiębiorcę np. w celu lepszej analityki danych zarządczych, ale nie jest to wymóg ustawowy, co zwłaszcza dla mniejszych podatników będzie miało duże znaczenie. Nie ma także wymogu podziału kosztów kwalifikowanych na kategorie działalności B+R, tj. badania podstawowe, badania stosowane, badania przemysłowe, prace rozwojowe. W praktyce jednak, te pierwsze koszty (tj. koszty badań podstawowych) muszą być wyodrębnione, ze względu na to, że mogą one być kwalifikowane do ulgi B+R jedynie przy współpracy z jednostką naukową.

Wreszcie, podatnicy nie są zobowiązani do uzyskiwania specjalistycznych opinii lub gromadzenia innych dowodów potwierdzających nowość danej technologii. Kryterium nowości nie zostało zdefiniowane ani terytorialnie (np. nowość dla świata, nowość dla kraju, nowość dla podatnika), ani czasowo (np. wykorzystywanie na świecie nie dłużej niż pięć lub trzy lata). Aby zatem skorzystać z ulgi B+R, podatnicy nie muszą kwantyfikować zakresu nowości i innowacyjności wypracowywanych towarów, usług, procesów, rozwiązań lub zastosowań. Wystarczy, żeby ich działalność mieściła się w definicji działalności B+R określonej w ustawie. Taka przyjazna dla podatników konstrukcja wynika poniekąd ze wskazanej cechy ulgi B+R, zgodnie z którą będzie ona przysługiwać także w stosunku do wydatków, które zostały poniesione na projekty zakończone niepowodzeniem.

...a na co trzeba uważać

Rozważając skorzystanie z ulgi B+R należy przede wszystkim zweryfikować, czy prowadzona działalność B+R mieści się w ustawowym zakresie definicji działalności B+R. Polskie przepisy nie przewidują żadnej szczególnej procedury, która dawałaby podatnikowi gwarancję, że charakter jego prac B+R kwalifikuje się do działalności B+R dla celów podatkowych. W niektórych państwach UE w tym celu są powoływane specjalne komitety lub organy, które wydają wiążące opinie lub interpretacje w tym zakresie. Ze względu na brak takiej procedury w polskich przepisach, aby ograniczyć ryzyko zakwestionowania działalności B+R przez organy podatkowe, coraz częstszą praktyką staje się uzyskiwanie przez podatników indywidualnych interpretacji podatkowych ministra finansów w tym zakresie. Ważne jest jednak właściwe przedstawienie stanu faktycznego oraz uzasadnienia stanowiska podatnika we wniosku o taką interpretację indywidualną, aby z jednej strony nie uchylić tajemnicy projektów B+R wobec konkurencji, a z drugiej strony wystarczająco szczegółowo uzasadnić np. „twórczość" i „systematyczność" prac.

W praktyce, do implementacji ulgi B+R niezbędne może okazać się także m.in. uzupełnienie odpowiedniej dokumentacji, regulaminów, sporządzenie aneksów do umów o pracę, katalogowanie centrów kosztowych pod kątem ewidencji, zweryfikowanie rozliczeń z zakresu cen transferowych oraz odpowiednie zaplanowanie polityki rachunkowej i podatkowej.

Autor jest doradcą podatkowym w grupie audytorsko-doradczej Mazars

Kinga Baran, dyrektor działu doradztwa podatkowego w grupie audytorsko-doradczej Mazars

Trzeba zawczasu przeanalizować interpretacje i opinie

Ulga podatkowa na działalność B+R w nowym kształcie powinna zainteresować wszystkich podatników prowadzących działalność B+R oraz zamierzających rozpocząć taką działalność. Ze względu na to, że są to nowe regulacje, ważne jest, aby przy implementacji ulgi B+R, zwrócić uwagę na zabezpieczenie pozycji podatkowej w celu minimalizacji ryzyka niekorzystnej interpretacji przepisów przez organy podatkowe w przyszłości. W tym celu należy rozważyć istniejące dobrowolne instrumenty pozwalające na prawidłową kwalifikację działalności B+R, np. interpretacje indywidualne, opinie specjalistyczne w zakresie B+R, analizy porównywalności z projektami dotacyjnymi. Trzeba również zadbać o odpowiednie udokumentowanie kosztów kwalifikowanych, np. ewidencję czasu pracy pracowników B+R, kwalifikowalność kosztów rodzajowych. ?