Czy wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu umowy zlecenia zawartej ze stowarzyszeniem świadczącym nieodpłatną pomoc prawną należy opodatkować VAT i udokumentować fakturą? – pyta czytelnik.

Na tak postawione pytanie odpowiedziała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 21 czerwca 2016 r. (ILPP1/ 4512-1-250/16-4/HW).

Z wnioskiem o interpretację przepisów ustawy o VAT wystąpiła osoba fizyczna. Radca prawny będący podatnikiem VAT z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, której przedmiotem jest świadczenie usług prawnych, otrzymał propozycję współpracy na podstawie umowy zlecenia. Zleceniodawcą jest stowarzyszenie działające na podstawie ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie świadczące nieodpłatną pomoc prawną zgodnie z przepisami ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej.

Przedmiotem współpracy będzie udzielanie przez radcę prawnego porad w prowadzonych przez stowarzyszenie punktach nieodpłatnej pomocy prawnej. Porady będą udzielane na rzecz osób uprawnionych do pomocy społecznej z powodu m.in. niepełnosprawności i przemocy w rodzinie, młodzieży do 26 roku życia, kombatantów, osób powyżej 65 roku życia, posiadaczy Karty Dużej Rodziny oraz w przypadku każdego zagrożonego lub poszkodowanego: katastrofą naturalną, awarią techniczną, klęską żywiołową.

Umowa zlecenia będzie zawarta przez radcę prawnego jako osobę fizyczną, niezależnie od prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Prace będą wykonywane w określonych godzinach, pod kierownictwem zlecającego, w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej znajdującym się w urzędzie gminy. Stowarzyszenie będzie odpowiedzialne za zapewnienie zleceniobiorcy niezbędnej infrastruktury biurowej, technicznej i wyposażenia, dostępu do bazy aktów prawnych, materiałów biurowych, oznaczenie miejsca świadczenia usług oraz przygotowanie materiałów informacyjnych dla mieszkańców gminy.

Za świadczone porady prawne zleceniobiorca otrzyma wynagrodzenie według stawki godzinowej. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia będzie każda zegarowa godzina pracy według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i zgodnie z podpisaną listą obecności.

Wykonujący zlecenie nie będzie ponosić ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością, a odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat wykonywanych przez radcę prawnego czynności oraz ich wykonywanie będzie spoczywać na stowarzyszeniu.

Wnioskodawca zapytał czy wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia zawartej ze stowarzyszeniem należy opodatkować VAT i udokumentować fakturą.

Sam uważał, że świadczenie usług prawnych na podstawie umowy zlecenia nie będzie stanowić wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, a w konsekwencji otrzymywane z tego tytułu wynagrodzenie nie będzie podległo opodatkowaniu VAT. Tym samym nie będzie on również zobowiązany do wystawienia faktury VAT.

Izba Skarbowa w Poznaniu uznała stanowisko podatnika za prawidłowe i przedstawiła szeroko własne uzasadnienie.

Prowadzenie działalności nie przesądza o kwalifikacji umowy cywilnej

Marta Winterhalter, doradca podatkowy, starszy konsultant w szczecińskim biurze Deloitte Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o.

Dla prawidłowej odpowiedzi na postawione przez czytelnika pytanie kluczowa jest analiza kwestii, czy świadcząc usługi prawne na podstawie umowy zlecenia zawartej ze stowarzyszeniem będzie on działał w charakterze podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1–3 ustawy o VAT, gdyż jedynie w takim przypadku otrzymane wynagrodzenie będzie podlegało opodatkowaniu VAT.

Samo posiadanie przez radcę prawnego statusu czynnego podatnika VAT z tytułu innych wykonywanych przez niego czynności nie przesądza automatycznie o tym, że również z tytułu umowy zlecenia zawartej ze stowarzyszeniem będzie on podatnikiem VAT. Status podatnika VAT należy bowiem badać odrębnie dla każdej podejmowanej przez daną osobę działalności.

W świetle ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W przypadku osób fizycznych uzyskujących przychody z tytułu działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 13 ust. 2-9 ustawy o PIT, a do takich zalicza się przychody z tytułu świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia, ustawa o VAT nie uznaje wykonywanych przez nie czynności za samodzielną działalność gospodarczą, gdy zleceniobiorca jest związany ze zlecającym prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Jak podkreśla się w orzecznictwie i doktrynie, czynności wykonywane w takich warunkach nie spełniają wymogu uznania ich za realizowane w sposób samodzielny, co jest kryterium niezbędnym uznania działalności gospodarczej za opodatkowaną VAT. W praktyce decydujący wydaje się być warunek odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich, gdyż zasadniczo każda umowa cywilnoprawna będzie kreować stosunek prawny w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania zleconych czynności i wynagrodzenia.

Rozważając powyższe przesłanki pozwalające uznać działalność gospodarczą za wykonywaną samodzielnie, organ podatkowy stanął na stanowisku, że w omawianym przypadku nie zostaną one spełnione. Świadczenie przez wnioskodawcę usług prawnych będzie się odbywać w warunkach zbliżonych do umowy o pracę, w związku z wykonywanymi czynnościami nie będzie ponosił on żadnego ryzyka ekonomicznego, a ponadto nie będzie ponosił odpowiedzialności wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością. W konsekwencji wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu umowy zlecenia zawartej ze stowarzyszeniem świadczącym nieodpłatną pomoc prawną nie będzie podlegało opodatkowaniu VAT, a zleceniobiorca nie będzie zobowiązany do wystawienia faktury VAT.

Podkreślenia wymaga to, że wnioski płynące z komentowanej interpretacji są zgodne z ugruntowanym orzecznictwem TSUE oraz polskich sądów administracyjnych dotyczącym uznania czynności wykonywanych przez osoby fizyczne za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą na gruncie VAT (por.: wyrok TSUE C-202/90, uchwałę NSA z 12 stycznia 2009 r., I FPS 3/08; wyrok NSA z 16 czerwca 2016 r., I FSK 83/15; wyrok WSA w Gdańsku z 10 lutego 2016 r., I SA/Gd 1315/15; wyrok WSA w Szczecinie z 22 grudnia 2015 r.).