Jak rozliczyć zapłatę za prace na rzecz spółki

W spółce z o.o. wspólnik może świadczyć pracę na rzecz spółki:

- nieodpłatnie bez wynagrodzenia na podstawie umowy spółki,

- nieodpłatnie bez wynagrodzenia i praca nie musi wynikać z umowy spółki,

- nieodpłatnie bez wynagrodzenia na podstawie umowy-zlecenia,

- odpłatnie (niezależnie od tego, czy wykonywanie pracy wynika z umowy spółki czy z innej umowy, np. umowy o pracę, zlecenia czy o dzieło).

Musi wynikać z umowy

Zgodnie z art. 176 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) umową spółki można zobowiązać wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do powtarzających się świadczeń niepieniężnych realizowanych przez niego na rzecz spółki. Oznacza to, że obowiązek wykonywania takich świadczeń musi być uregulowany w umowie spółki, a nie w umowie między spółką a wspólnikiem o świadczenie usług. W umowie spółki należy dokładnie określić rodzaj i zakres świadczeń, które mają być wykonywane, a także okres ich wykonywania.

Jak wynika z ww. przepisu, świadczenia te muszą być realizowane w sposób powtarzający się, a więc np. co dwa tygodnie, raz na kwartał lub realizowane okresowo, np. w niektóre dni (m.in. świadczenie usług prawnych). Nigdzie nie zdefiniowano pojęcia powtarzających się świadczeń niepieniężnych, ale wiadomo, że będą to świadczenia wykonywane wielokrotnie w pewnych odstępach czasu, okresowe. Przy świadczeniach cyklicznych obowiązek pewnych zachowań może być z góry oznaczony w równych odstępach czasu. Natomiast przy świadczeniach ciągłych obowiązek stałego określonego zachowania obejmuje czas trwania stosunku zobowiązaniowego.

Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych można nałożyć tylko na wspólników spółki, a nie na członków zarządu czy rady nadzorczej.

Artykuł 176 k.s.h. łączy świadczenie niepieniężne z osobą konkretnego wspólnika, a nie z jego udziałem w spółce. Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 6 marca 2002 r. (V CKN 846/00), w którym czytamy: „prawa przyznane osobiście to prawa przyznane bezpośrednio określonej osobie, stanowiące niezbywalne prawo podmiotowe, związane z osobą wspólnika, a nie z jego udziałami".

Nawet w przypadku straty

Kodeks spółek handlowych umożliwia tworzenie takich relacji między wspólnikiem a spółką, z których obie strony uzyskują pewne korzyści. Dla spółki jest to otrzymywanie określonych świadczeń, natomiast dla zobowiązanego wspólnika – wynagrodzenie za ich spełnienie.

Za wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych wspólnikowi przysługuje wynagrodzenie, które spółka wypłaca nawet wtedy, gdy poniosła stratę. Wspólnik ma prawo do wynagrodzenia za takie świadczenie niezależnie od dochodów z tytułu udziału w zyskach spółki, np. dywidendy. Wynagrodzenie nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie, czyli musi odpowiadać cenie na rynku za daną usługę.

Skoro obowiązek wykonywania powtarzających się świadczeń niepieniężnych może być nałożony na wspólnika tylko na podstawie umowy spółki i za wykonane prace przysługuje mu wynagrodzenie, to świadczenie przez wspólnika pracy w ten sposób należy zaliczyć do kategorii ekwiwalentnych świadczeń odpłatnych o charakterze niepieniężnym. Celem tych świadczeń nie jest jednak dla wspólnika uzyskanie dochodu z pracy zarobkowej, mimo że k.s.h. przewiduje wynagrodzenie za ich wykonywanie. Świadczenia te mają wpłynąć na rozwój spółki i przyczynić się do osiągnięcia przez nią zysku.

Opodatkowanie według skarbówki

Organy skarbowe (zob. interpretacje Izby Skarbowej w Katowicach z 10 stycznia 2014 r., IBPBII/1/ 415-901/13/AA, i z 2 grudnia 2008 r., IBPB2/415-1519/08/BJ) uważają, że wynagrodzenie za powtarzające się świadczenia niepieniężne jest przychodem z innych źródeł i powinno być opodatkowane na podstawie art. 10 ust. 9 ustawy o PIT. W ocenie urzędu użycie w art. 20 ust. 1 ww. ustawy sformułowania „w szczególności" oznacza, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wprost wymienione w art. 20 ust. 1 ustawy. Wobec tego, zdaniem fiskusa, przepis ten pozwala zakwalifikować do takich przychodów również wynagrodzenie wspólnika za powtarzające się świadczenia niepieniężne. Taki sposób określenia źródła przychodów powoduje, że wspólnik wykaże i opodatkuje ten dochód łącznie z innymi dochodami według skali w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36. Wobec tego spółka nie będzie płatnikiem podatku i nie będzie odprowadzać zaliczek na podatek, będzie jedynie na podstawie art. 42a ustawy o PIT zobowiązana do wystawienia i przekazania wspólnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu dla miejsca zamieszkania wspólnika informacji o dochodach PIT-8C. Na podstawie tej informacji wspólnik samodzielnie rozliczy się z urzędem skarbowym. W tym przypadku wspólnikowi nie będą przysługiwały pracownicze koszty uzyskania przychodu określone w art. 22 ust. 9 ustawy o PIT. Czy jednak stanowisko skarbówki jest właściwe?

Co wynika z przepisów

Fakt posiadania udziału w spółce z o.o. sprawia, że dana osoba staje się jej udziałowcem (wspólnikiem). Z kolei wszyscy wspólnicy spółki na mocy k.s.h. tworzą zgromadzenie wspólników, które jest organem stanowiącym spółki i którego głównym zadaniem jest podejmowanie uchwał, co wynika z art. 227 k.s.h.

Artykuł 13 pkt 7 ustawy o PIT stanowi, że sama okoliczność powołania (nieważne, w jaki sposób) lub przynależność danej osoby do składu organów spółki decyduje o tym, że wynagrodzenie takie można zaliczyć do źródeł przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Wynagrodzenie otrzymywane od spółki mogłoby więc być opodatkowane na podstawie art. 13 pkt 7 ustawy o PIT. Przepis ten nie określa rodzajów należności, które są przychodem osób wchodzących w skład organów, co oznacza, że mogą to być diety wypłacone tym osobom, określone w art. 30 ust. 5a ustawy o PIT, wynagrodzenie za powtarzające się świadczenia lub inne wypłaty.

Gdyby uznać, że ustawa o PIT zalicza takie przychody do przychodów z działalności osobistej, to tym samym nie mogłyby się one mieścić w przychodach z innych źródeł.

W jaki sposób są obciążone

Przyjmując, że przychód za wykonywanie przez wspólnika powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki jest przychodem z art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, należy przyjąć, że sposób obliczania zaliczek na podatek będzie analogiczny jak przy obliczaniu zaliczek od wynagrodzeń członka zarządu za udział w posiedzeniach zarządu.

Przykład

Wspólnik spółki z o.o. na podstawie umowy spółki został zobowiązany do powtarzających się świadczeń na rzecz tej spółki w zakresie poszukiwania klientów spółki, doradztwa odnośnie do oferowanych produktów i nawiązywania umów handlowych. Wspólnik będzie wykonywał te czynności trzy dni tygodniowo za wynagrodzeniem 600 zł brutto miesięcznie.

W opisanym przypadku wynagrodzenie dla wspólnika za realizowanie na rzecz spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych można, zgodnie z treścią art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, zakwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

Spółka może być płatnikiem podatku i wówczas będzie miała obowiązek pobrać zaliczkę na podatek na podstawie art. 41 ustawy o PIT z zastosowaniem podstawowych pracowniczych kosztów uzyskania przychodu wynoszących 111,25 zł miesięcznie (koszty pracownicze stosuje się także do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, co wynika z art. 41 ustawy o PIT). Stawka podatku wynosi 18 proc.

Wyliczenie zaliczki:

- przychód 600,00 zł

- koszty 111,25 zł

- podstawa opodatkowania: 489,00 zł

- zaliczka na podatek 88,00 zł

- wynagrodzenie netto 512,00 zł.

Wypłacając wynagrodzenie wspólnikowi, spółka przekazuje kwoty pobranych zaliczek na podatek w terminie do 20. dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym pobrano zaliczki do urzędu skarbowego właściwego według miejsca siedziby płatnika. Wynagrodzenie to nie podlega oskładkowaniu z uwagi na to, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zalicza takiej formy pracy do tytułów ubezpieczeń społecznych. Sposób rozliczenia zaliczki za pośrednictwem płatnika daje możliwość uwzględnienia u wspólnika pracowniczych kosztów uzyskania przychodu. Natomiast jeśli wspólnik rozlicza te dochody w zeznaniu podatkowym, nie ma możliwości zastosowania kosztów uzyskania przychodów, co jednocześnie powoduje wzrost podstawy opodatkowania i zapłatę wyższego podatku.

Urząd może kwestionować

Należy mieć na uwadze, że fiskus może kwestionować stanowisko, zgodnie z którym wynagrodzenie za powtarzające się świadczenia niepieniężne na rzecz spółki jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście. W braku wyroków sądowych w tej kwestii nie można jednak ostatecznie przewidzieć skutków zaproponowanej interpretacji. Za stanowiskiem zaprezentowanym w artykule przemawia brzmienie art. 13 pkt 7 ustawy o PIT wykluczające, jak się wydaje, możliwość uznania tego wynagrodzenia za przychody określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT, czyli przychody z innych źródeł. Tym bardziej że zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17.

Fakt posłużenia się w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT zwrotem „w szczególności" nie oznacza dowolności i pełnej swobody w określaniu źródeł przychodów. Tym bardziej że przepis ten wyraźnie nie uznaje za przychody z innych źródeł przychodów określonych w art. 12–14 i 17 ustawy. W katalogu tym nie mieszczą się więc także przychody z działalności wykonywanej osobiście (m.in. powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólnika na rzecz spółki).

Fiskus twierdzi jednak inaczej i zarówno z ostrożności, jak i z rzetelności w artykule zostały przedstawione oba stanowiska.

Firma ujmie w kosztach

Wynagrodzenie za powtarzające się świadczenia niepieniężne wykonywane przez wspólnika jest dla spółki z o.o. kosztem uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ustawy o CIT, ponieważ wydatek został przez nią poniesiony w celu osiągnięcia przychodów.

Świadczenie na rzecz udziałowca nie będzie świadczeniem jednostronnym, które nie stanowi kosztu podatkowego na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z realizowaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców (akcjonariuszy) lub członków spółdzielni niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów. Świadczenie udziałowca na rzecz spółki jest świadczeniem ekwiwalentnym, gdyż wykonywana przez niego praca może przyczynić się do osiągnięcia przychodów spółki. Takie stanowisko zajęła Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 10 stycznia 2014 r. (IBPBI/2/423-1303/13/JD, według której „(...) należy uznać, iż nie zachodzi tu świadczenie jednostronne, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o pdop, bowiem wynagrodzeniu jakie w przyszłości będzie otrzymywał wnioskodawca odpowiadać będą wzajemne świadczenia udziałowca - wnioskodawcy. Wynagrodzenie to będzie więc ekwiwalentne. W świetle powyższych przepisów oraz w oparciu o przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego stwierdzić należy, że wynagrodzenie na rzecz wnioskodawcy należne z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych wypłacane przez spółkę (...), będzie stanowić koszty uzyskania przychodów tej spółki, na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o pdop."