Zorganizowany system kompleksowego zarządzania płynnością finansową, określany powszechnie mianem cash poolingu, jest instrumentem pozwalającym na efektywniejsze zarządzanie środkami finansowymi w ramach grupy kapitałowej. W praktyce pewne aspekty podatkowe rozliczenia w ramach cash poolingu budzą spore wątpliwości przedsiębiorców. Znaczne utrudnienia pojawiają się zwłaszcza w sytuacji, gdy uczestnikami takiego systemu są spółki niebędące rezydentami podatkowymi w Polsce.
Konstrukcja systemu
Usługa cash poolingu została przede wszystkim stworzona z myślą o przedsiębiorstwach, które działają w ramach grup kapitałowych bądź mają rozbudowaną strukturę organizacyjną. W cash poolingu jeden podmiot (tzw. agent rozliczeniowy lub pool leader) pełni funkcję zarządzającego systemem i zajmuje się gromadzeniem i zarządzaniem rachunkami rozliczeniowymi należącymi do uczestników systemu. Pool leaderem jest najczęściej wyspecjalizowany bank bądź inna instytucja finansowa. Funkcja pool leadera polega również na kompensowaniu przejściowych niedoborów wykazywanych przez jedne podmioty przejściowymi nadwyżkami występującymi u innych podmiotów. Odbywa się to poprzez przenoszenie środków finansowych od spółek wykazujących nadwyżki do spółek posiadających niedobory. Za korzystanie ze środków (tj. pokrywanie niedoborów na koncie uczestnika) naliczane są odsetki.
Kiedy pobór u źródła
W praktyce najczęściej spotykanym problemem ?w systemie cash poolingu, ?w którym uczestniczą zarówno podmioty polskie, jak i zagraniczne, jest kwestia poboru podatku u źródła z tytułu kompensowania odsetek. W ustawie o CIT brak jest konkretnych przepisów regulujących sensu stricto rozliczenia pomiędzy uczestnikami cash poolingu. W związku z brakiem szczegółowych norm prawnych w przepisach podatkowych, w celu określenia prawidłowego sposobu pobrania podatku u źródła, pomocne będą ogólne przepisy dotyczące podatku u źródła oraz praktyka organów podatkowych w tym zakresie.
Co do zasady 20 proc.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o CIT, polski podatnik wypłacający odsetki na rzecz podmiotu zagranicznego powinien potrącić od nich podatek u źródła w wysokości ?20 proc. kwoty odsetek. Stawka podatku wynikająca ?z przepisów krajowych może zostać obniżona, jeśli zastosowanie znajdą postanowienia konkretnej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Polską ?a krajem odbiorcy należności i jeśli zostaną spełnione odpowiednie warunki. Większość umów wymaga ustalenia, kto jest rzeczywistym odbiorcą (właścicielem) odsetek (ang. beneficial owner). Natomiast do zastosowania umowy wymagany jest certyfikat rezydencji podatkowej odbiorcy należności.
Warunek skorzystania z preferencji
Przenosząc powyższe na grunt systemu cash pooling, należy wnioskować, że uczestnik cash poolingu, wypłacając odsetki na rzecz zagranicznego pool leadera z tytułu wykazanego salda ujemnego, będzie mógł skorzystać z preferencyjnej stawki podatku ?u źródła pod warunkiem, że to pool leader będzie rzeczywistym odbiorcą należności odsetkowej. Taka sytuacja nastąpi, gdy pool leader będzie pokrywał salda debetowe uczestnika systemu własnymi nadwyżkami finansowymi. ?W przypadku gdy pool leader będzie jedynie wykorzystywał nadwyżki finansowe innych spółek biorących udział ?w systemie, nie będzie on miał statusu „beneficial owner".
Sądy i fiskus ?są zgodne
Problematyka poboru podatku u źródła w związku ?z wypłatą odsetek w systemie cash poolingu jest przedmiotem wielu indywidualnych interpretacji prawa podatkowego. W chwili obecnej mamy do czynienia z jednolitą linią interpretacyjną organów podatkowych i sądów administracyjnych. Organy kwestionują w niej status pool leadera jako ostatecznego odbiorcy odsetek wypłacanych w ramach systemu, a za rzeczywistych właścicieli uznają uczestników cash poolingu przekazujących nadwyżkę środków znajdujących się na ich rachunkach.
—Dominika Widemajer, konsultantka w Zespole ?ds. Podatków Międzynarodowych PwC
Weronika ?Missala, menedżer, radca prawny, Zespół ds. Podatków Międzynarodowych PwC
Brak szczegółowych regulacji ?utrudnia rozliczenia
Brak szczególnych zasad związanych z rozliczaniem podatku ?u źródła od odsetek płaconych lub kompensowanych w ramach cash poolingu jest powodem istotnych komplikacji praktycznych dla płatników. Jeśli pool leaderem jest podmiot niebędący właścicielem odsetek, będący rezydentem podatkowym w kraju, ?z którym Polska zawarła umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) zawierającą klauzulę „beneficial owner", to polska spółka płacąca odsetki będzie miała następujące możliwości. Albo zastosuje podstawową stawkę podatku u źródła wynikającą z ustawy o CIT (20 proc.), albo uzyska od pool leadera szczegółową informację, na rzecz którego uczestnika dokonał płatności konkretnej kwoty odsetek. Wtedy przy założeniu, że polska spółka posiada certyfikat rezydencji tego uczestnika, będzie mogła zastosować stawkę podatku u źródła wynikającą z UPO.
W praktyce, wobec trudności w uzyskaniu tak szczegółowych danych od pool leadera, płatnicy stosują jeszcze rozwiązanie pośrednie, tj. uzyskują certyfikaty rezydencji od wszystkich uczestników systemu i pobierają podatek u źródła według najwyższej stawki wynikającej z UPO zawartych z krajami rezydencji uczestników. Metoda ta nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeśli jeden z uczestników jest rezydentem podatkowym w kraju, z którym Polska nie zawarła UPO, bo wtedy zastosowanie znajdzie 20 proc. stawka z ustawy o CIT.
Problem podatku u źródła w cash poolingu przestaje mieć znaczenie, gdy pool leaderem jest podmiot będącym rezydentem podatkowym w kraju, z którym Polska zawarła UPO, która ?zwalnia przychody odsetkowe z podatku u źródła w Polsce ?i nie przewiduje klauzuli „beneficial owner" (np. Francja, Hiszpania). W takiej sytuacji certyfikat rezydencji pool leadera będzie wystarczającym dokumentem do zastosowania ?zwolnienia.
