Tak orzekł WSA w Poznaniu w wyroku z 4 kwietnia 2013 r. (I SA/Po 106/13).
Podatnik podpisał z kontrahentem umowę, na podstawie której zobowiązał się do budowy linii produkcyjnej. W trakcie realizacji projektu odstąpił od zawartego kontraktu ze względu na występujące problemy technologiczne. Między sygnatariuszami umowy zawarte zostało stosowne porozumienie, ustalające dla spółki wysokość kary umownej w kwocie niższej, niż przewidziano w pierwotnych ustaleniach.
W związku z tym spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, w którym zadała pytanie, czy kara umowna może stanowić koszt uzyskania przychodu. Zdaniem wnioskodawcy, odpowiedź na to pytanie powinna być twierdząca. Spółka podkreśliła, że odstąpienie od umowy było efektem racjonalnego działania, mającego na celu ochronę źródeł przychodów.
Dalsza realizacja projektu generowałaby zbędne koszty, nie zapewniając odpowiedniego zysku. Organ podatkowy, w wydanej interpretacji indywidualnej, nie zgodził się z tym stanowiskiem. Stwierdził, że wnioskodawca nie wykazał w jaki sposób opisany wydatek miał wpływ na wysokość osiągniętego przychodu lub ochronę jego źródeł. Sprawa trafiła do rozpoznania przed WSA.
Sąd uchylił interpretację organu podatkowego. W uzasadnieniu wyroku wskazał, że kara umowna, która ma związek z osiągniętym przychodem, może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodu. Sąd podkreślił, że działanie spółki było racjonalne, czego dowodem może być to, że wynegocjowała ona niższą wysokość kary. Sąd podzielił także stanowisko spółki, że odstąpienie od umowy zapobiegło generowaniu zbędnych kosztów, chroniąc tym samym źródło przychodu.
—Adrian Głowacki współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Mariusz Żochowski doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Komentuje Mariusz Żochowski doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)
Wyrok zasługuje na aprobatę. Potwierdza on bowiem, że kary umowne i odszkodowania, inne niż wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów, jeżeli spełnione zostaną ogólne przesłanki kosztowości wskazane w art. 15 ust. 1 tej ustawy.
Warto podkreślić, że komentowany wyrok wpisuje się w dotychczasową linię orzeczniczą sądów administracyjnych, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego, w zakresie podatkowego ujęcia kar umownych płaconych w związku z odstąpieniem od umowy. Tytułem przykładu można wskazać wyroki NSA z 17 stycznia 2012 r. (II FSK 1365/10) oraz z 19 czerwca 2012 r. (II FSK 2486/10). Pomimo korzystnych rozstrzygnięć sądów administracyjnych, władze podatkowe nadal jednak prezentują negatywne dla podatników stanowisko, tak jak stało się to także w komentowanej sprawie.
Rozbieżności pomiędzy stanowiskiem organów podatkowych a sądów administracyjnych sprowadzają się do tego, czy w danej sytuacji spełnione są podstawowe warunki kosztowości wskazane w ustawie o CIT, tj. czy dany wydatek został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Władze podatkowe w wielu przypadkach uznają, że przesłanki te nie są spełnione, a próby zaliczenia do kosztów podatkowych kar umownych uznają za zamiar przerzucania ryzyka gospodarczego na Skarb Państwa.
Z takim podejściem nie zgadzają się sądy administracyjne. Nie oznacza to jednak, że składy orzekające stoją na stanowisku, że każda kara umowna, niejako automatycznie, może być rozpoznana jako koszt podatkowy. W każdym bowiem przypadku należy zbadać, czy poniesienie takiego kosztu było racjonalne i uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia. W tym zakresie istotne jest, aby, oceniając dany wydatek, uwzględniać również logiczny ciąg zdarzeń wywołujących określone działanie podatnika, tj. zawarcie umowy, zmianę uwarunkowań, przyczyny odstąpienia od umowy, skutkujące zapłatą kary umownej.
Sąd w komentowanej sprawie także odwołał się do takiego podejścia i po analizie stanu faktycznego będącego przedmiotem rozstrzygnięcia uznał, że działanie podatnika było racjonalne, podjęte przy zachowaniu zasad należytej staranności i miało na celu ochronę źródła przychodów. Wnioskodawca rozwiązał bowiem umowę w celu ograniczenia ponoszenia dalszych kosztów. Sąd zwrócił również uwagę na to, że podatnik wynegocjował korzystne warunki rozwiązania umowy, płacąc finalnie niższą karę, niż było to przewidziane w umowie, co dodatkowo uzasadnia prawo do zaliczenia omawianego wydatku do kosztów podatkowych.
