Niekiedy spółki decydują się na wypłatę dywidendy w postaci niepieniężnej. Ekonomicznym uzasadnieniem takiego postępowania może być brak płynności finansowej, przy jednoczesnym posiadaniu w aktywach spółki składnika majątkowego (czy prawa majątkowego), które utraciło przydatność gospodarczą.

W takiej sytuacji, podejmując uchwałę o wypłacie zysku w tej formie spółka mogłaby uniknąć konieczności ponoszenia kosztów odsetek od zaciągniętych zobowiązań kredytowych na wypłatę dywidendy pieniężnej.

W sprzyjających okolicznościach wypłata dywidendy niepieniężnej może również okazać się korzystnym rozwiązaniem z punktu widzenia podatkowego. Rozwiązanie to wiąże się jednak z wątpliwościami interpretacyjnymi, a jego konsekwencje podatkowe są odmiennie oceniane przez sądy administracyjne i organy podatkowe.

Brak dochodu do opodatkowania

Pierwszą okolicznością umożliwiającą rozważenie tej formy optymalizacji jest oczywiście posiadanie przez spółkę składnika majątkowego, który ma określoną wartość, lecz nie jest jej potrzebny do wykonywania działalności gospodarczej. Co do zasady sprzedaż takiego składnika wiązałaby się z koniecznością rozpoznania przez spółkę przychodu podatkowego na podstawie ustawy o CIT. Jeżeli jednak składnik taki może zostać wykorzystany przez udziałowca, to wtedy zamiast sprzedaży warto rozważyć przeniesienie jego własności temu udziałowcowi w formie dywidendy rzeczowej.

Wypłata dywidendy wspólnikowi poprzez przeniesienie na niego składnika aktywów spółki, którego wartość rynkowa odpowiada kwocie zobowiązania z tytułu dywidendy, pozwala spółce na jednoczesne zwolnienie się z zobowiązania z tytułu dywidendy oraz zbycie składnika majątku bez rozpoznawania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia. W ustawie o CIT brak jest bowiem przepisu, który by stanowił podstawę do opodatkowania wypłaty dywidendy rzeczowej po stronie spółki.

Dywidenda jest zobowiązaniem jednostronnie zobowiązującym. Wspólnik uprawniony do jej otrzymania nie jest bowiem zobligowany do żadnego świadczenia wzajemnego na rzecz spółki. Spółka wypłacająca dywidendę nie otrzymuje więc od wspólnika lub akcjonariusza żadnego realnego przysporzenia majątkowego, które stanowiłoby po jej stronie przychód do opodatkowania.

Różne stanowiska sądów i fiskusa

Brak powstania przychodu podatkowego po stronie spółki wypłacającej dywidendę rzeczową potwierdza ugruntowana linia orzecznicza sądów administracyjnych, w którą wpisują się dwa ostatnie wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 lutego 2012 r. (I FSK 1384/10) oraz z 12 czerwca 2012 r. (II FSK 1260/11).

Należy jednak zaznaczyć, że stanowisko sądów administracyjnych nie jest podzielane przez organy podatkowe. Według fiskusa wypłata dywidendy w formie niepieniężnej powoduje po stronie spółki wypłacającej dywidendę powstanie przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych.

Uwaga na amortyzację

Warto również pamiętać, że aby wypłata dywidendy rzeczowej była opłacalna dla spółki, składnik majątku będący przedmiotem dywidendy rzeczowej powinien być całkowicie lub w znacznej części zamortyzowany. W przeciwnym razie nieumorzona wartość początkowa środka trwałego przekazywanego w ramach wypłaty dywidendy nie mogłaby zostać ujęta w koszty uzyskania przychodu, z uwagi na brak uzyskania przychodu przez spółkę.

Problem jest z VAT

Wydaje się również, że także na gruncie VAT można argumentować, że wypłata dywidendy w formie niepieniężnej nie pociąga za sobą opodatkowania. Wypłata dywidendy nie powinna być uznana ani za dostawę towarów, ani za świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT. Wypłata dywidendy jest jednostronnym świadczeniem spółki na rzecz udziałowca bądź akcjonariusza.

Źródłem nabycia przedmiotu dywidendy i tytułem do uzyskania przysporzenia przez wspólnika nie jest umowa cywilnoprawna, lecz uchwała walnego zgromadzenia udziałowców. Jest to czynność wyraźnie uregulowana w kodeksie spółek handlowych i nie mają do niej zastosowania przepisy kodeksu cywilnego dotyczące sprzedaży lub zamiany.

Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25 stycznia 2011 r. (III SA/Wa 3068/10).

W obrocie prawnym istnieją jednak interpretacje oraz wyroki sądów zawierające stanowisko, że wydanie rzeczy w ramach dywidendy niepieniężnej jest nieodpłatnym przekazaniem towaru podlegającym opodatkowaniu VAT. Opodatkowanie nie wystąpi, jeżeli przy nabyciu danego składnika majątku spółce nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Zatem, jeżeli spółka nabyła własność rzeczy na podstawie czynności zwolnionej z VAT lub np. od osoby fizycznej niebędącej podatnikiem VAT, bądź rzecz była wykorzystywana do działalności spółki zwolnionej z VAT (w konsekwencji czego spółka nie była uprawniona do odliczenia VAT w związku z nabyciem rzeczy), ryzyko ewentualnego stwierdzenia, że wydanie tej rzeczy w ramach dywidendy powoduje konieczność naliczenia VAT nie będzie występowało.

Najlepiej wystąpić o interpretację

Podsumowując, wypłata dywidendy w formie niepieniężnej może być doskonałym narzędziem optymalizacji podatkowej. Niemniej – jak w wielu innych przypadkach, gdy w grę wchodzi obniżenie zobowiązań podatkowych – wiąże się z wątpliwościami interpretacyjnymi. Dodatkowo, w przypadku wypłaty dywidendy w formie niepieniężnej brak jest szczegółowych regulacji podatkowych.

Zatem decydując się na wydanie w ramach dywidendy rzeczowej składników majątkowych, wskazane byłoby uprzednie wystąpienie o wydanie interpretacji indywidualnej, a w razie uzyskania negatywnego stanowiska – zaskarżenie jej do sądu. Analiza orzeczeń sądowych daje nadzieję na uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia, które będzie gwarancją bezpieczeństwa podatkowego spółki wypłacającej dywidendę rzeczową.

Autorka jest doradcą podatkowym w Sendero Tax § Legal we Wrocławiu