Zacznijmy od najstarszych. W postanowieniu z 18 marca 2005 r. Urząd Skarbowy w Jeleniej Górze (PP/443/ 1/34/05) zauważył, że podstawowym przedmiotem działalności biur rachunkowych jest prowadzenie ksiąg, jak również zwykle sporządzają one zeznania i deklaracje podatkowe dla swoich klientów. Ze względu na wykonywanie tych czynności (które uznaje się za czynności doradztwa podatkowego) należy uznać, że podatnik zajmuje się doradztwem. Wyłącza to możliwość podmiotowego zwolnienia z VAT.
Organy podatkowe, np. Urząd Skarbowy w Pleszewie w postanowieniu z 6 stycznia 2006 r. (sPP-443/05/ 2006/ IPP), podkreślały przy tym, że jeśli biuro rachunkowe na podstawie prowadzonych ksiąg sporządza również deklaracje podatkowe, to tym samym świadczy usługi w zakresie doradztwa podatkowego. Zdziwienie podatników budziła logika tego rozumowania.
Trudno bowiem zgodzić się, że zastrzeżenie jakiejś czynności do kompetencji doradcy oznacza, że w swej istocie jest ona doradztwem podatkowym. Świadczy o tym ustawowy podział uprawnień. Do wykonywania pobocznych czynności zastrzeżonych dla doradców podatkowych (prowadzenie ksiąg i sporządzanie deklaracji), uprawnione są bowiem biura rachunkowe. Jednak nie mogą one udzielać swoim klientom porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych, czyli zajmować się podstawową czynnością doradcy podatkowego.
Skoro ma wiedzę, to doradza
W późniejszym okresie, wywody organów podatkowych zostały wzbogacone o spostrzeżenie, że trudno wyobrazić sobie świadczenie usług księgowych bez wykorzystania fachowej wiedzy w tym zakresie. Dlatego nawet jeśli świadczenie usług nie odbywa się w formie udzielania „porad, opinii i wyjaśnień”, to jednak stanowi bezsprzecznie czynność doradztwa podatkowego. Tak uznała np. Izba Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 1 września 2008 r. (IBPP1/443-875/08/AZb).
Brak logiki prezentowanego stanowiska najwidoczniej zaczął jednak skłaniać do przemyśleń. Pojawiły się bowiem rozstrzygnięcia, w których organy podatkowe dalej nie zgadzały się z możliwością korzystania ze zwolnienia podmiotowego przez biura rachunkowe sporządzające deklaracje podatkowe, aczkolwiek przyznawały, że samo świadczenie usług rachunkowo-księgowych dawałoby taką możliwość. Tak stwierdziła m.in. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 11 grudnia 2009 r. (ITPP1/443-861/09/MS).
Wiele zależy od pytania
Jeśli jednak podatnicy inaczej formułowali swoje pytania, to uzyskiwali korzystne dla nich odpowiedzi. Na pytanie spółki, która wskazała, że przedmiotem jej działalności będzie wyłącznie świadczenie usług rachunkowo-księgowych (bez doradztwa), pomimo że zamierzała także sporządzać deklaracje, Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 18 stycznia 2010 r. (IPPP1-443-1092/09-2/JL) stwierdziła, ze w jej przypadku wyłączenie ze zwolnienia nie będzie mieć zastosowania.
Pozytywne stanowisko uzyskała także podatniczka, która mimo sporządzania deklaracji i kwalifikowania takich usług do grupy PKD 69.20.Z
„Działalność rachunkowo-księgowa; doradztwo podatkowe” stwierdziła, że nie posiada uprawnień do wykonywania doradztwa podatkowego i nie ma wpływu na klasyfikację statystyczną takich usług (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 18 marca 2010 r. (ITPP1/443-1267/ 09/IK).
Ten sam organ podatkowy, w odpowiedzi z 17 czerwca 2010 r. (ITP-P2/443-296/10/EŁ) konsekwentnie przyznał rację podatniczce i stwierdził, że skoro prowadząc działalność w zakresie usług księgowych, nie wykonuje czynności w zakresie doradztwa, to przysługuje jej prawo do zwolnienia podmiotowego.
Pojawiło się także rozwiązanie uwzględniające kompleksowy charakter usług w zakresie rachunkowości. Mianowicie Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 14 kwietnia 2011 r. (ILPP1/443-87/11-2/MP) stwierdziła, że samo sporządzanie deklaracji podatkowych nie będzie decydowało o zakwalifikowaniu usług jako doradczych, o ile nie będzie realizowane w ramach odrębnego zlecenia.
Minister zabiera głos
Prawdziwym przełomem okazała się jednak interpretacja indywidualna ministra finansów z 26 kwietnia 2011 r. (PT8/ 033/7/WCX/11/PT-562), w której zmienił on odpowiedź Izby Skarbowej w Katowicach z 5 stycznia 2010 r. (IBPP1/443-1043/09/AL). Podatnik wskazywał, że nie jest doradcą podatkowym i nie udziela żadnych zaleceń, porad oraz opinii (odsyła w tym zakresie do wykwalifikowanych podmiotów posiadających określoną wiedzę fachową).
Nie sporządza też deklaracji podatkowych dla podmiotów gospodarczych, dla których nie prowadzi ewidencji dla celów podatkowych. Uzyskał również opinię klasyfikacyjną dotyczącą świadczonych przez siebie usług, wydaną przez Urząd Statystyczny w Łodzi, zgodnie z którą należy je kwalifikować do grupowania PKWiU (2004) 74.12.20-00.00 – usługi w zakresie księgowości z wyłączeniem deklaracji podatkowych i nie wchodzą one w zakres usług doradztwa, które mają grupowanie w PKWiU 74.12.3.
Wskazywał także na okoliczność, że o prawie podatnika do korzystania ze zwolnienia z VAT nie może decydować ustawa o doradztwie podatkowym, lecz ustawa o VAT dlatego mimo, że sporządzanie deklaracji zalicza się do czynności doradztwa podatkowego, to dla potrzeb VAT usługi identyfikowane są za pomocą klasyfikacji statystycznych.
Nie zważając na te argumenty i kontynuując dotychczasową linię prezentowaną przez organy podatkowe, Izba Skarbowa w Katowicach ciągle utożsamiała prowadzenie ksiąg z doradztwem podatkowym i na tej podstawie odmówiła możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego. Odwołała się przy tym do słownikowej definicji terminu „doradztwo”.
Mimo, że w jej myśl „doradzać” oznacza „udzielić porady, wskazać sposób postępowania w jakiejś sprawie”, stwierdziła, że porada czy opinia nie musi mieć charakteru odrębnego pisemnego dokumentu, już bowiem samo prawidłowe sporządzenie ewidencji czy deklaracji podatkowej nie jest możliwe bez wykorzystania fachowej wiedzy osoby sporządzającej tę ewidencję czy deklarację. To zaś miało rzekomo świadczyć o fakcie wykonywania czynności doradztwa podatkowego i braku możliwości korzystania ze zwolnienia z VAT.
Minister finansów sprostował jednak to stanowisko. Stwierdził, że przepisy ustawy o VAT mówią, że co do zasady usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej identyfikuje się za pomocą tych klasyfikacji, zatem określając, czy świadczenie usług powoduje wyłączenie ze zwolnienia podmiotowego, czy też nie, należy mieć na uwadze klasyfikację statystyczną świadczonych usług oraz stan faktyczny konkretnej sprawy.
Dlatego mając na uwadze, że nomenklatura klasyfikacyjna różnicuje usługi w zakresie księgowości od usług doradztwa podatkowego, nieuzasadnione byłoby stawianie znaku równości wobec tych usług. Minister finansów podzielił również pogląd podatnika, że ustawa o doradztwie podatkowym nie może przesądzać o konsekwencjach prawnopodatkowych w podatku VAT.
Nowa linia interpretacyjna
Po zajęciu stanowiska przez ministra finansów poglądy organów podatkowych stanowczo się zmieniły. Od tego momentu przyznawały już one, że istnieje możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT przez biura rachunkowe. Decydowały o tym według nich:
- sporządzanie i podpisywanie deklaracji podatkowych jako element usługi księgowej sklasyfikowanej w grupowaniu PKWiU (2008) 69.20.23.0 (interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 29 kwietnia 2011 r., IPPP2-443-134/ 11-2/IZ),
- brak wpisu na listę doradców podatkowych i nieudzielanie żadnych porad, zaleceń czy opinii podatkowych zarówno ustnych, jak i pisemnych (odpowiedź Izby Skarbowej w Warszawie z 29 kwietnia 2011 r., IPPP2/443-152/11-3/IG),
- brak uprawnień doradcy podatkowego i rodzaj świadczonych usług (pismo Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 maja 2011 r., ILPP2/443-440/ 11-2/BA),
- treść umów z klientami, z których wynika, że podatnik nie będzie świadczyć usług w zakresie doradztwa (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 5 lipca 2011 r., ITPP1/443-531/ 11/TS).
Maciej Jurczyga doktor nauk ekonomicznych, biegły rewident, prezes zarządu Biura Rachunkowego Jurczyga sp. z o.o. w Pilchowicach
Komentuje Maciej Jurczyga, doktor nauk ekonomicznych, biegły rewident, prezes zarządu Biura Rachunkowego Jurczyga sp. z o.o. w Pilchowicach
Warto zauważyć, że o ile dla udzielania porad, opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych klientów doradcy podatkowego prowadzenie ksiąg może być niezbędne, to prowadząc same księgi, wcale nie trzeba nikomu doradzać.
Tak samo, czym innym jest przecież uzyskanie porady, jak prowadzić księgi i obliczać podatek we własnym zakresie, a czym innym wykonanie tych czynności przez doradcę podatkowego.
Oczywiście głównym celem doradcy podatkowego nie jest prowadzenie ksiąg, jednak ma on do tego uprawnienia i nikt nie może mu zabronić ograniczenia świadczonych przez siebie usług do tego zakresu.Przy okazji można zaś zauważyć, że omawiany temat jest znamiennym przykładem ewolucji poglądów organów podatkowych, począwszy od negatywnego, skończywszy na korzystnym.
Pomimo ostatecznie korzystnego rozstrzygnięcia, uwidacznia on jednak ich sposób działania, a więc pobieżną i profiskalną interpretację przepisów w momencie zaistnienia problemu. Do poważnej zaś analizy zagadnienia mogą zmusić organy podatkowe dopiero opór i działania podatników kierujących sprawy do sądów, które wymuszają ustalenie obiektywnego stanowiska.
