Od 3 kwietnia obowiązuje rozporządzenie z 14 marca 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dokumentu dostawy, ewidencji wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, warunków i sposobu ich zwrotu oraz środków skażających alkohol etylowy (DzU z 2012 r., poz. 307). Zasadniczym celem wprowadzanej zmiany jest uproszczenie obrotu wyrobami węglowymi.

Tysiące druków

Od początku roku, kiedy zaczęły obowiązywać nowe regulacje akcyzowe dotyczące opodatkowania wyrobów węglowych, przedsiębiorcy zajmujący się obrotem węglem zgłaszali zastrzeżenia co do uciążliwości nałożonych na nich obowiązków dokumentacyjnych.  Chodziło m.in. o jeden z warunków skorzystania ze zwolnień z akcyzy dla dostarczanych wyrobów węglowych, tj. obowiązek dołączenia do przemieszczanych wyrobów dokumentu dostawy, wystawianego w tym celu każdorazowo w czterech egzemplarzach.

O skali problemu, tj. o liczbie wystawianych dokumentów dostawy, może świadczyć przykład jednego z największych krajowych producentów węgla, który w pierwszych sześciu tygodniach obowiązywania nowych przepisów wystawił przeszło 35 tysięcy takich dokumentów, a następnie – wywiązując się z obowiązku przekazania do urzędu celnego ich zestawienia – przedłożył wydruk liczący ok. 1500 stron.  Już zatem pierwsze tygodnie funkcjonowania nowych przepisów pokazały, jak bardzo nie przystawały one do realiów i skali obrotu wyrobami węglowymi.

Ułatwienia nie dla wszystkich

Nowe przepisy uproszczają zasady wystawiania i obiegu dokumentu dostawy przy transakcjach z udziałem tylko dwóch podmiotów. I tak przy przemieszczeniu wyrobów węglowych bezpośrednio od pośredniczącego podmiotu węglowego, który dokonuje sprzedaży, do nabywającego wyroby węglowe innego pośredniczącego podmiotu węglowego lub podmiotu korzystającego ze zwolnienia  dokument dostawy może być wystawiony w trzech, a nie jak dotychczas obowiązkowo w czterech, egzemplarzach.

Z kolei jeżeli pośredniczący podmiot węglowy sprzedaje na terenie kraju wyroby węglowe podmiotowi zwolnionemu, który odbiera te wyroby bezpośrednio od sprzedawcy, to wówczas dokument dostawy może być wystawiony w formie uproszczonej, w dwóch egzemplarzach.  Dodatkowym warunkiem jest przy tym:

- aby sprzedawane wyroby węglowe bądź nie były przeznaczone do działalności gospodarczej nabywcy, bądź

- aby do takiego dokumentu dołączono fakturę VAT potwierdzającą sprzedaż.

Sama faktura wystarczy

Co więcej, w celu dalszego uproszczenia, w tej drugiej sytuacji wystawiana faktura może nawet zastąpić dokument dostawy, o ile zawiera wskazane w przepisach dane (m.in. nazwę, kod CN i ilość wyrobów węglowych, ich przeznaczenie uprawniające do korzystania ze zwolnienia, podpis sprzedawcy i nabywcy lub osób ich reprezentujących, potwierdzających odbiór i określone przeznaczenie wyrobów).

Przykład

Jeżeli osoba prowadząca gospodarstwo domowe będzie chciała kupić i odebrać węgiel w składzie węglowym, wystarczające będzie wystawienie dwóch egzemplarzy dokumentu dostawy w formie uproszczonej (wzór takiego dokumentu zawiera nowy załącznik 1b do rozporządzenia). Jeżeli nabywcą i odbierającym będzie przedsiębiorca, funkcję dokumentu dostawy spełni faktura VAT z dodatkowymi elementami.

Mniej formalności w obrocie z zagranicą

Przewidziano również, że przy transakcjach z podmiotami z innych państw członkowskich (wewnątrzwspólnotowych nabyciach – WNT i wewnątrzwspólnotowych dostawach – WDT) wymogi dotyczące podpisu oraz potwierdzenia odbioru i przeznaczenia dotyczą tylko „strony polskiej", tj. odpowiednio podmiotu odbierającego przy WNT i podmiotu dokonującego dostawy przy WDT.  Rozporządzenie uwzględnia zatem, że podmioty z innych krajów UE mogą, z różnych powodów, nie być skłonne składać stosownych potwierdzeń.

Potwierdzenie raz w miesiącu

Rozszerzono również zakres wyrobów, w odniesieniu do których dokument dostawy może być wystawiany raz w miesiącu.  Dotyczy to wyrobów przemieszczanych na podstawie umów długoterminowych w sposób ciągły bezpośrednio od pośredniczącego podmiotu węglowego dokonującego ich sprzedaży do podmiotu korzystającego ze zwolnienia (w praktyce np. od położonych przy elektrowniach kopalni  do tych elektrowni).  Dotychczas możliwość taka dotyczyła wyłącznie węgla brunatnego, po zmianach obejmie  wszystkie wyroby węglowe (a więc również węgiel kamienny i koks).

Nie wszystkie postulaty przedsiębiorców zostały jednak zaakceptowane.

Czego nie uwzględniono

Ministerstwo Finansów nie zgodziło się m.in., aby dokument dostawy w dwóch egzemplarzach mógł być wystawiany dla transakcji między dwoma pośredniczącymi podmiotami węglowymi lub dostawy do podmiotu zwolnionego, które jednak nie są odbierane bezpośrednio przez nabywców.  Ministerstwo wskazało, że jeżeli w ramach transakcji następuje przemieszczenie, konieczny jest trzeci egzemplarz dokumentu dla potwierdzenia dotarcia wyrobów do odbiorcy.

Nie przystano również na pomysł, aby – jak jest  w przypadku faktury VAT „sprzedażowej" – również faktura wewnętrzna mogła zastępować dokument dostawy. Ten postulat przedsiębiorców dotyczył przede wszystkim wydań w ramach tzw. deputatów węglowych.

W toku konsultacji pojawiały się również koncepcje całkowitego zwolnienia z obowiązku wystawiania dokumentów dostawy w przypadku transakcji dotyczących małych ilości wyrobów (jedna z propozycji wskazywała na próg dwóch ton).  Ministerstwo uznało jednak, że może to być co najwyżej przedmiotem ewentualnych kolejnych nowelizacji ustawy akcyzowej.

Krótsze vacatio legis

Ponieważ nowe przepisy mają na celu uproszczenie obowiązujących obecnie zasad i nie powinny nakładać żadnych dodatkowych obowiązków, ministerstwo zdecydowało się na zastosowanie krótszego terminu ich wejścia w życie (tj. siedem dni od publikacji zamiast 14). Z tego właśnie powodu samym nowe regulacje obowiązują już od 3 kwietnia 2012 r.

Zdaniem autora

Krzysztof Rutkowski, doradca podatkowy, menedżer w Zespole Podatków Pośrednich PwC

Nowe przepisy należy ocenić pozytywnie, są one krokiem we właściwym kierunku, dostosowują obowiązki do praktyki obrotu wyrobami węglowymi. Niestety, nadal nie rozwiązały wszystkich istotnych problemów związanych z wystawianiem i obiegiem dokumentów dostawy wyrobów węglowych. Odrzucając możliwość zastąpienia dokumentu dostawy przez fakturę wewnętrzną (np. w przypadku deputatów węglowych), ministerstwo uzasadniło to tym, że zarówno zasady wystawiania, jak i zawartość faktur VAT oraz dokumentów dostawy są regulowane przepisami prawa. Z kolei wzory i zasady wystawiania faktur wewnętrznych (podobnie jak dokumentów transportowych) są, zdaniem ministerstwa, określane przez przedsiębiorstwo i dlatego nie mogą być wykorzystane jako dokument dostawy.  Tymczasem również treść i zasady wystawiania faktur wewnętrznych są regulowane (podobnie jak faktur VAT „sprzedażowych") stosownymi przepisami, konkretnie rozporządzeniem ministra finansów z 28 marca 2011 r. W tym zakresie stanowisko MF może budzić wątpliwości. Moim zdaniem koncepcja zastąpienia dokumentu dostawy również przez faktury wewnętrzne (naturalnie pod warunkami co do treści takimi samymi jak w przypadku faktur VAT sprzedażowych) zasługiwała na uwzględnienie. Warto również wskazać, że komentowana zmiana nie rozwiała wielu innych wątpliwości powstających na gruncie nowych przepisów o obiegu dokumentu dostawy dla wyrobów węglowych. Dotyczy to przede wszystkim problemów przy wystawianiu, wypełnianiu i obiegu tych dokumentów dla transakcji z udziałem więcej niż  dwóch podmiotów (zwłaszcza z udziałem pośredników handlowych nieuczestniczących w fizycznych dostawach węgla). Dowodem wątpliwości przedsiębiorców może być chociażby znaczna liczba wniosków o interpretacje podatkowe, z którymi występują oni do ministra finansów.