Odpowiedzi na nie w pierwszej kolejności trzeba szukać w art. 28b ust. 1  – 3 ustawy o VAT. Wynika z niego, że miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest kraj, w którym usługobiorca ma siedzibę działalności gospodarczej.

Jeśli usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, to VAT należy rozliczać w kraju, gdzie się ono znajduje. Jeżeli usługobiorca nie posiada siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca jej prowadzenia, to transakcja opodatkowana jest w kraju, gdzie ma on stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.

Przy interpretacji tego przepisu trzeba pamiętać, że na jego potrzeby wprowadzono do ustawy odmienną od ogólnie stosowanej definicję podatnika.

Kogo uznaje się za podatnika

Ustawa o VAT w art. 28a definiuje podatnika jako:a) podmiot, który wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6 (tj. nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych),b) osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej.

Podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.Pojęcie to rozumiane jest więc bardzo szeroko.

Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 20 maja 2011 r. (IPPP3/443-256/11-4/LK)

wyjaśniła, że „co do zasady podatnikiem jest każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą oraz osoba prawna, która takiej działalności nie prowadzi, ale jest zidentyfikowana do celów podatku lub podatku od wartości dodanej”.

Przykład

Polska spółka z o.o. zajmująca się produkcją akcesoriów motoryzacyjnych zleciła wykonanie ekspertyzy firmie niemieckiej. Usługa została wykonana we Francji.

Miejsce opodatkowania należy określić na podstawie art. 28b ustawy o VAT. Będzie nim więc Polska, bo tu podatnik będący usługobiorcą ma siedzibę.

Siedziba działalności gospodarczej

Polskie przepisy nie określają, co należy rozumieć przez: siedzibę działalności gospodarczej, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu. Pojęcia te są jednak zdefiniowane w rozporządzeniu wykonawczym Rady (UE) NR 282/2011 ustanawiającym środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Zgodnie z art. 10 tego rozporządzenia miejscem siedziby działalności gospodarczej podatnika jest miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa. W celu jego ustalenia uwzględnia się miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem, adres zarejestrowanej siedziby przedsiębiorstwa i miejsce posiedzeń zarządu przedsiębiorstwa.

Miejscem siedziby działalności podatnika jest miejsce, w którym wykonywane są funkcje naczelnego zarządu przedsiębiorstwa

Jeśli te kryteria nie pozwalają z całkowitą pewnością określić miejsca siedziby działalności gospodarczej podatnika, to decydującym kryterium jest miejsce, w którym zapadają istotne decyzje dotyczące ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem. Natomiast sam adres pocztowy nie może być uznany za miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika.

Z kolei „stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej" oznacza dowolne miejsce (inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika), które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu świadczenie usług lub by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności.

Fakt posiadania numeru identyfikacyjnego VAT sam w sobie nie jest wystarczający, by uznać, że podatnik posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (art. 11 rozporządzenia).

Miejsce zamieszkania

Stałe miejsce zamieszkania osoby fizycznej (także niebędącej podatnikiem) toadres figurujący w krajowej ewidencji ludności lub innym podobnym rejestrze lub adres wskazany przez tę osobę odpowiednim organom podatkowym, chyba że istnieją dowody wskazujące, że ten adres nie odzwierciedla rzeczywistości.

Zwykłe miejsce pobytu to miejsce, w którym ta osoba fizyczna zazwyczaj mieszka ze względu na powiązania osobiste i zawodowe. Jeśli powiązania zawodowe istnieją w państwie innym niż kraj, w którym wystąpiły powiązania osobiste – lub gdy nie istnieją powiązania zawodowe – zwykłe miejsce pobytu określają powiązania osobiste wykazujące ścisłe związki danej osoby fizycznej z miejscem, w którym zamieszkuje.

Co to jest import usług

W myśl art. 2 pkt 9 ustawy o VAT, przez import usług rozumie się świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 (osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej oraz osoba fizyczna będąca usługobiorcą usług świadczonych przez podatników nieposiadających w Polsce siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej niezależnie od tego, czy kontrahent ma siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w UE, czy poza nią).

Czasem trzeba rozliczyć import usług, mimo że usługodawca posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Będzie tak, gdy nie uczestniczy ono w tych transakcjach.

Wykaże nabywca

Co do zasady VAT od importu usług rozlicza nabywca. Wynika to z art. 17 ust. 2 ustawy o VAT. Regułę tę stosuje się jednak tylko, gdy usługobiorca jest podatnikiem, o którym mowa w art. 15 (a więc podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą) lub osobą prawną zarejestrowaną jako podatnik VAT UE.

Zapłaci usługodawca

Inne zasady ustalania miejsca świadczenia usług obowiązują, gdy usługobiorca nie jest podatnikiem w rozumieniu art. 28a ustawy o VAT. Wtedy VAT rozliczany jest w kraju, gdzie usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej.

Jeżeli usługi są świadczone ze stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej usługodawcy znajdującego się w innym kraju, to miejscem świadczenia tych usług jest to państwo. Jeżeli usługodawca nie posiada siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, to miejscem świadczenia usług jest kraj, w którym posiada on stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.

Tak samo ustala się miejsce świadczenia usług wykonywanych na rzecz podatników, ale przeznaczonych wyłącznie na cele osobiste podatnika lub jego pracowników (w tym byłych pracowników), wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych lub członków stowarzyszenia.