W niektórych sytuacjach podatnicy, którzy nie wywiązują się należycie z nałożonych na nich obowiązków podatkowych, mogą ponieść odpowiedzialność karną.
Sankcje za przestępstwa i wykroczenia skarbowe zostały wprowadzone na mocy ustawy z 10 września 1999 Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.).
Niekaralność często jest istotna
Orzeczenie uznające sprawcę za winnego przestępstwa (w tym również skarbowego) pociąga za sobą wpisanie jego danych do Krajowego Rejestru Karnego. Informacje o prawomocnym wyroku skazującym widnieją tam aż do momentu zatarcia skazania. W razie popełnienia przestępstwa skarbowego zagrożonego jedynie karą grzywny, co do zasady, jest to pięć lat.
Przez ten okres sprawca przestępstwa nie może legitymować się przymiotem „osoby niekaranej”, co może uniemożliwić mu wykonywanie niektórych zawodów (np. adwokata, radcy prawnego, notariusza, doradcy podatkowego, księgowego). Są też inne konsekwencje, np. zakaz brania udziału w przetargach organizowanych w ramach zamówień publicznych.
Tych negatywnych konsekwencji można uniknąć, składając wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Instytucja ta jest uregulowana w art. 142 § 1 k.k.s. Uwzględnienie takiego wniosku przez sąd powoduje, że sprawca nie będzie figurował w rejestrze skazanych.
Ponadto, jeżeli w przyszłości popełniłby inne przestępstwo, czyn, za który sprawca dobrowolnie poddał się odpowiedzialności, nie będzie brany pod uwagę przy ustalaniu recydywy.
Nie przy poważnych przewinieniach
Finansowy organ prowadzący postępowanie w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe ma obowiązek pouczyć osobę podejrzaną o możliwości wystąpienia z takim wnioskiem. W praktyce osoby zatrudnione w organach skarbowych często sugerują, że w przypadku złożenia wniosku sprawca może liczyć na łagodniejszy wymiar grzywny.
Aby skorzystać z dobrodziejstwa instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, sprawca musi wpierw spełnić wiele warunków. Przede wszystkim możliwość ta zastrzeżona jest tylko dla osób, które dopuściły się przestępstw zagrożonych wyłącznie karą grzywny.
Wynika to z art. 17 § 2 pkt 1 k.k.s. W praktyce z możliwości dobrowolnego poddania się odpowiedzialności najczęściej korzystają sprawcy przestępstw wskazanych w art. 54 § 2 k.k.s (uchylanie się od opodatkowania), art. 56 § 2 k.k.s. (tzw. oszustwo podatkowe), art. 77 § 2 k.k.s. (niewpłacenie przez płatnika należnego podatku).
Możliwość dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie dotyczy osób popełniających przestępstwo w warunkach uzasadniających nadzwyczajne obostrzenie kary (np. recydywy).
Wina nie budzi wątpliwości
Zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności można udzielić, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości.
Zazwyczaj organy prowadzące postępowanie przygotowawcze uznają, że samo złożenie przez podejrzanego wniosku o wyrażenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest równoznaczne z przyznaniem się przez niego do popełnienia czynu zabronionego.
Taka praktyka nie jest prawidłowa. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 25 maja 2005 (III KK 84/05): „sam fakt złożenia przez sprawcę wniosku nie przesądza o jego winie czy sprawstwie.
Powinny one wynikać z całokształtu okoliczności sprawy (...) Zarówno zatem organ finansowy, jak i sąd powinny ocenić materiał dowodowy w kontekście oświadczenia dowodowego (wyjaśnień) podejrzanego i na ich podstawie, a nie na jego wniosek o zezwolenie na poddanie się karze, ustalić, czy spełniony jest warunek wynikający z art. 17 § 1, a dotyczący jasności co do winy i sprawstwa wnioskującego”.
Ponadto szczególnie ostrożnie należy podchodzić do wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, w sytuacji gdy równolegle prowadzone jest względem osoby podejrzanej postępowanie podatkowe, którego stan faktyczny nie jest jednoznacznie rozstrzygnięty.
Niektóre organy skarbowe zawieszają w tym wypadku postępowanie karne (w tym czasie zawieszony jest również bieg przedawnienia zobowiązania podatkowego), a następnie po prawomocnym jego zakończeniu (w przypadku złożonych stanów faktycznych organy finansowe czekają na prawomocny wyrok sądu administracyjnego) podejmują postępowanie karne.
Trzeba zapłacić podatek...
Kolejnym warunkiem, umożliwiającym skorzystanie z instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, jest uiszczenie w całości wymagalnej należności publicznoprawnej, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło jej uszczuplenie. Warunek ten wskazuje na jeden z głównych celów
postępowania karnoskarbowego, którym jest wyrównanie uszczerbku finansowego poniesionego przez Skarb Państwa lub inny uprawniony podmiot. Oczywiste jest, że w momencie składania takiego wniosku danina, którą należy zapłacić, powinna być już sprecyzowana, np. na podstawie danych zawartych w deklaracji podatkowej lub decyzji wymiarowej wydanej przez organ podatkowy.
Gdy stan faktyczny jest nadal przedmiotem postępowania prowadzonego przez organy podatkowe a ostateczna wartość zobowiązania nie została jeszcze określona przez organ, to podatnik może skierować do prowadzącego postępowanie przygotowawcze wniosek o jego zawieszenie do czasu wydania ostatecznej decyzji podatkowej.
Należy jednocześnie podkreślić, że ustawodawca nie wymaga, by sprawca osobiście uiścił należność publicznoprawną. Jest to szczególnie ważne, gdy do odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe pociągany jest księgowy bądź członek zarządu (art. 9 § 3 k.k.s.), a podatnikiem jest osoba prawna. W takim wypadku wystarczy, aby zapłata należności publicznoprawnej została dokonana np. z rachunku bankowego tego podmiotu, a osoba pociągnięta do odpowiedzialności karnej przedstawiła wyłącznie dowód wpłaty.
Warto zwrócić uwagę, że zapłata należności publicznoprawnej w postaci podatku spowoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Nadto okoliczność poddania się odpowiedzialności w postępowaniu karnym może mieć decydujący wpływ na postępowanie podatkowe, gdzie wszelkie argumenty podatnika będą odpierane faktem, że poddał się on dobrowolnie odpowiedzialności w postępowaniu karnym.
...grzywnę...
Następną przesłanką, warunkującą możliwość dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, jest uiszczenie przez sprawcę przestępstwa lub wykroczenia skarbowego kwoty odpowiadającej co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony.
W tym wypadku ustawodawca jednoznacznie przesądził, że obowiązek uiszczenia grzywny ciąży bezpośrednio na sprawcy czynu zabronionego. Wysokość grzywny pozostaje przedmiotem negocjacji z finansowym organem prowadzącym postępowanie karne. Musi się ona jednak mieścić w granicach przewidzianych za dany czyn zabroniony.
Grzywna powinna zostać uiszczona przez sprawcę przed złożeniem przez niego wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Sprawca musi również wyrazić zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy (w razie niemożności złożenia tych przedmiotów na uiszczenie ich równowartości pieniężnej).
...oraz koszty
Ostatnim warunkiem zastosowania instytucji z art. 17 k.k.s. jest uiszczenie przez sprawcę co najmniej zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania.
Sumy te, w odniesieniu do przestępstw i wykroczeń skarbowych, zostały określone w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości (DzU z 2005 r. nr 244, poz. 2074) na poziomie odpowiadającym
• 1/10 kwoty minimalnego wynagrodzenia w przypadku przestępstw skarbowych oraz
• 1/12 kwoty minimalnego wynagrodzenia w odniesieniu do wykroczeń skarbowych.
W praktyce organy skarbowe poprzestają na żądaniu uiszczenia przez sprawcę kosztów w wysokości zryczałtowanej. Mogą jednak zażądać kwoty wyższej, gdy faktycznie poniesione koszty postępowania przekraczają sumę wskazaną w tym rozporządzeniu.
Po złożeniu przez sprawcę wniosku o wyrażenie zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności wraz z dowodami wpłaty należności publicznej (jeżeli obowiązek jej uiszczenia wiązał się z zarzucanym czynem), kwoty grzywny oraz kosztów postępowania, organ prowadzący postępowania przygotowawcze może niezwłocznie wystąpić do sądu z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Następnie sąd wydaje wyrok, w którym uwzględnia wniosek lub nie zgadza się na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.
Autor jest aplikantem adwokackim, pracuje w Kancelarii Perfect mgr Marek Michnik z siedzibą w Sosnowcu
Więcej w serwisie:
»
»
»
