W wyrokach z 1 lipca 2011 (II FSK 419/10, II FSK 420/10, II FSK 393/10, II FSK 394/10) Naczelny Sąd Administracyjny zajmował się zasadami stosowania preferencyjnej stawki odsetek za zwłokę.
Na rozstrzygnięcia te czekało wielu podatników. Niestety, wyroki NSA nie przyczynią się do wypracowania jednolitej linii orzeczniczej w tej sprawie. Co prawda fiskus przegrał, ale sąd nie odniósł się do meritum sporu między podatnikami a organami podatkowymi. Skargi kasacyjne organu podatkowego zostały bowiem oddalone z uwagi na ich wadliwą konstrukcję.
NSA nie miał więc okazji wypowiedzieć się, czy prawidłowe jest stanowisko, że w sytuacji gdy złożenie korekty deklaracji jest niemożliwe, podatnik nie ma prawa skorzystać z preferencyjnej stawki odsetek za zwłokę.
Brak przepisów przejściowych
Od 1 stycznia 2009 obowiązuje art. 56 § 1a ordynacji podatkowej. Pozwala on na zapłatę odsetek od zaległości podatkowych w wysokości 75 proc. stawki podstawowej. Z możliwości tej mogą skorzystać podatnicy, którzy:
- sami zgłoszą fiskusowi fakt istnienia zaległości,
- odpowiednio skorygują deklaracje oraz
- zapłacą zaległy podatek.
Przepis wprowadza więc zachętę dla podatników do składania dobrowolnych korekt deklaracji. Szkopuł w tym, że ustawodawca nie umieścił w nowelizacji wprowadzającej do ordynacji podatkowej preferencyjne odsetki od zaległości (ustawa z 7 listopada 2008 opublikowana w DzU nr 209, poz.1318) przepisów przejściowych precyzujących, czy do zaległości podatkowych uregulowanych po 1 stycznia 2009, ale powstałych przed tą datą podatnik ma prawo zastosować obniżoną stawkę odsetek od zaległości za cały okres bycia w zwłoce.
Korzystna dla podatników interpretacja przepisów oznacza, że zaległość powstała np. 1 marca 2007, która została uregulowana w sposób dający prawo do obniżonych odsetek w lutym 2009 za cały okres istnienia, będzie obciążona preferencyjnymi odsetkami.
Organy podatkowe uważały jednak, że za okres do końca 2008 r. podatnicy mieli obowiązek naliczać wyższe odsetki (obliczone według standardowej stawki), a jedynie od 1 stycznia 2009 mogli stosować preferencyjną ich wysokość.
Czy konieczna korekta
Jest jeszcze jeden problem. Warunkiem nabycia prawa do zastosowania obniżonych odsetek od zaległości podatkowych jest korekta deklaracji. A co z sytuacją, kiedy podatnik albo płatnik nie może skorygować deklaracji, bo jej wcześniej nie składał? Jeżeli podatnik płaci miesięczne albo kwartalne zaliczki na podatek dochodowy, to nie składa deklaracji podatkowych.
14 %
tyle obecnie wynosi podstawowa stawka odsetek za zwłokę. Preferencyjne oprocentowanie to 10,5 proc.
Załóżmy, że podatnik popełnił błąd powodujący powstanie zaległości podatkowych z tytułu wadliwie obliczonych i wpłaconych zaliczek na podatek dochodowy. Następnie jeszcze w trakcie roku podatkowego naprawił ten błąd, wpłacając zaległą zaliczkę i zawiadamiając o tym fiskusa.
Zdaniem organów podatkowych podatnik nie ma w takiej sytuacji prawa do zastosowania obniżonych odsetek. Nie skorygował bowiem deklaracji podatkowej, a taka korekta jest warunkiem nabycia prawa do zastosowania obniżonych odsetek od zaległości.
Spór trafił do sądu.
Remis w sporze
Fiskus przegrał spór interpretacyjny co do braku możliwości stosowania obniżonych odsetek za okresy przed 1 stycznia 2009. Wygrał natomiast co do tego, że w przypadku zaległości, co do których nie można złożyć korekty deklaracji, podatnik nie ma prawa do stosowania preferencyjnej stawki.
Problemy rozstrzygnął 18 listopada 2009 WSA we Wrocławiu (I SA/Wr 1519/09, I SA/Wr 1520/ 09, I SA/Wr 1521/09, I SA/Wr 1522/09). Organ podatkowy wyjaśnił przed sądem, że art. 56 § 1a ordynacji podatkowej obowiązuje od 1 stycznia 2009 i nie nadano mu mocy wstecznej.
WSA we Wrocławiu zauważył jednak, że art. 56 § 1 i 1a ordynacji podatkowej określa jedynie wysokość odsetek za zwłokę podstawowych i obniżonych, ale nie precyzuje, za jaki okres i od jakich kwot należy je naliczać. Z żadnego przepisu nie wynika, aby ustawodawca ograniczył możliwość stosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę do okresu od 1 stycznia 2009, jednocześnie nakazując do zaległości za okres przed 1 stycznia 2009 stosowanie odsetek podstawowych.
WSA wyjaśnił, że podatnik od całej kwoty zaległości podatkowej i za cały okres trwania tej zaległości stosuje stawkę albo podstawową (art. 56 § 1 op), albo obniżoną (art. 56 § 1a op).
Sąd odniósł się też do znaczenia korekty deklaracji podatkowej. W ocenie WSA we Wrocławiu zasadnie organ interpretacyjny powiązał prawo do stosowania obniżonej stawki odsetek za zwłokę ze złożeniem korekty deklaracji podatkowej i zapłatą w całości zaległości podatkowej w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia korekty. Dla zastosowania art. 56 § 1a konieczne jest wypełnienie warunków w tym przepisie wskazanych, czyli złożenie deklaracji, której – wbrew twierdzeniom podatnika – nie może zastąpić wyjaśnienie przyczyn korekty.
Sąd wskazał, że art. 56 § 1a ordynacji podatkowej wprowadza ulgę (preferencyjną stawkę odsetek za zwłokę). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych ulgi powinny być interpretowane ściśle. Skoro nie ma obowiązku składania deklaracji w ciągu roku podatkowego, niemożliwe jest złożenie w ciągu roku korekty deklaracji, a tym samym spełnienie warunku z art. 56 § 1a ordynacji podatkowej.
Rozporządzenie nie decyduje o stawce
W sporze o prawo do preferencyjnych odsetek istotny był argument w postaci powołania się przez fiskusa na przepisy rozporządzenia MF z 22 sierpnia 2005 w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach.
WSA zwrócił uwagę, że rozporządzenie to zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej, która pozwalała ministrowi finansów na określenie szczegółowych zasad naliczania odsetek za zwłokę i opłaty prolongacyjnej. Minister nie mógł jednak określić terminów, za jakie odsetki powinny być naliczane. Nie można więc z żadnego z przepisów tego rozporządzenia wywodzić zasad dotyczących okresów, za jakie można stosować preferencyjne odsetki od zaległości.
Sąd wskazał też, że organ podatkowy błędnie wywiódł z treści obwieszczenia ministra finansów z 6 stycznia 2009, że obniżona stawka odsetek za zwłokę ma zastosowanie do odsetek naliczanych od 1 stycznia 2009. Podkreślił, że obwieszczenie ministra finansów ma jedynie charakter informacyjny i porządkujący, a nie charakter normatywny.
Zasady obliczania
Stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2 proc.
Stawka ta nie może być jednak niższa niż 8 proc. W sytuacji złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem jej przyczyn i zapłaty w całości, w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia korekty zaległości podatkowej, stosuje się obniżoną stawkę odsetek za zwłokę.
Wynosi ona 75 proc. stawki podstawowej. Stawka odsetek jest zaokrąglana w górę do dwóch miejsc po przecinku.
Nie można skorzystać ze stawki preferencyjnej w razie korekty deklaracji:
- złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej (w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej),
- dokonanej w wyniku czynności sprawdzających.Szczegółowe zasady obliczania odsetek za zwłokę określone są w rozporządzeniu ministra finansów z 22 sierpnia 2005 w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach.
Autor jest prawnikiem w kancelarii welsyng.pl
Zobacz więcej w serwisie:
»
»
»
»
Odsetki od zaległości podatkowych
