Od 1 stycznia 2010 zwolnienia podatkowe są szerzej uregulowane. Jednak wcześniej spory o to, czy unijne środki są wolne od podatku, prowadziły strony do sądu. Najtrafniej obrazuje to historia, która swój finał znalazła w Naczelnym Sądzie Administracyjnym (wyrok z 22 października  2010,  II FSK  985/09).

Chodziło o projekt realizowany w ramach sektorowego programu operacyjnego „Rozwój zasobów ludzkich”, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Strukturalnego na lata 2004 – 2006 (środki na jego realizację podatnik uzyskał na podstawie ustawy o Narodowym Planie Rozwoju).

Początkowo, w czerwcu 2008 Izba Skarbowa w Poznaniu stwierdziła, że środki te nie są objęte zwolnieniem z podatku dochodowego, wynikającym z art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT, bo nie stanowią bezzwrotnej pomocy zagranicznej (źródłem ich finansowania był budżet państwa).

Interpretację tę uchylił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (wyrok z 5 lutego 2009,  I SA/Wr 1223/08), a NSA oddalił skargę kasacyjną dyrektora poznańskiej izby.

Oba sądy zgodnie stwierdziły, że gdy mówi się o pochodzeniu środków bezzwrotnej pomocy, chodzi o pierwotne źródło, z którego pochodzi dochód. Bez znaczenia natomiast pozostaje to, czy środki są wypłacane bezpośrednio przez instytucje międzynarodowe, czy za pośrednictwem podmiotów krajowych przy wykorzystaniu mechanizmu prefinansowania.

Również inne sądy orzekały, że prefinansowanie ma tu znaczenie wyłącznie techniczne i marginalne z punktu widzenia zastosowania zwolnienia z  art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT (tak np. WSA w Szczecinie w wyroku z 18 lutego  2010, I SA/Sz  966/09, i WSA w Gliwicach w wyroku z 11 lutego 2010,  I SA/ Gl 853/09).

Obecne regulacje

Od 1 stycznia 2010, żeby sprawdzić, czy dofinansowanie jest zwolnione z podatku dochodowego, trzeba zajrzeć nie tylko do art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT i art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy o CIT.

Przypomnimy najpierw, co wynika z przywołanych przepisów. Zgodnie z nim wolne są dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:

a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym również w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz

b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy (chodzi tu wyłącznie o zwolnienie dla dochodów osób fizycznych, przy czym nie ma ono zastosowania do dochodów osób, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca – bez względu na rodzaj umowy – wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem).

Od 1 stycznia 2010 dodane zostały również art. 21 ust. 1 pkt 47c i 137 ustawy o PIT i art. 17 ust. 1 pkt 48 i 53 ustawy o CIT. Z przepisów tych wynika, że wolne od podatku dochodowego są:

- środki finansowe otrzymane przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z  udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie z 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych (DzU nr 157, poz. 1240 ze zm.),

- kwoty otrzymane od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa.

Przyjrzyjmy się, co kryje się pod tymi zwolnieniami.

Z funduszy europejskich

W świetle art. 2 pkt 5 ustawy o finansach publicznych środki europejskie to:

1) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego, z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. a, b;

2) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. c, d:

a) norweskiego mechanizmu finansowego 2009 – 2014,

b) mechanizmu finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014,

c) szwajcarsko-polskiego programu współpracy;

3) środki na realizację wspólnej polityki rolnej:

a) europejskiego funduszu orientacji i gwarancji rolnej „Sekcja gwarancji”,

b) europejskiego funduszu rolniczego gwarancji,

c) europejskiego funduszu rolniczego rozwoju obszarów wiejskich.

Z agencji rządowych

W myśl art. 186 ustawy o finansach publicznych wydatki na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków europejskich mogą być przeznaczone na:

- realizację projektów przez jednostki budżetowe,

- płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich,

- dotacje celowe dla beneficjentów,

- realizację projektów finansowanych w ramach programu „Środki przejściowe”,

- realizację wspólnej polityki rolnej zgodnie z odrębnymi ustawami.

Z kolei dotacje celowe to środki przeznaczone między innymi na:

- realizację projektów pomocy technicznej finansowanych z  udziałem środków europejskich,

- współfinansowanie realizacji programów finansowanych z  udziałem środków europejskich.

Co ważne, płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich mogą być przekazywane na rachunek beneficjenta, podmiotu upoważnionego przez  beneficjenta lub wykonawcy.

Szczegóły dotyczące tych płatności reguluje rozporządzenie ministra finansów z 17 grudnia 2009 (DzU nr 220, poz. 1726).

W praktyce wygląda to tak, że podatnicy jako beneficjenci otrzymują transze dofinansowania w dwóch przelewach:

- jako płatność ze środków europejskich,

- jako dotację celową z współfinansowania krajowego, przekazywaną na przykład przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (w przypadku beneficjentów programu operacyjnego „Innowacyjna gospodarka” i programu operacyjnego „Kapitał ludzki”) lub przez Bank Gospodarstwa Krajowego (w przypadku beneficjentów programu operacyjnego „Rozwój Polski wschodniej”).

Obie formy dofinansowania są zwolnione z podatku dochodowego:

- w części dotyczącej środków europejskich („płatności”) – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 137 ustawy o PIT i art. 17 ust. 1 pkt 53 ustawy o CIT,

- w części dotyczącej współfinansowania krajowego („dotacja celowa”) – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 47c ustawy o PIT i art. 17 ust. 1 pkt 48 ustawy o CIT.

Potwierdzają to organy podatkowe (np. interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 29 marca 2011, IPPB5/423-7/11-4/AS).

Czytaj też:

Zobacz więcej:

» Podatki i księgi » Podatek dochodowy » PIT i CIT » Zwolnienia, ulgi i odliczenia » Dotacje i dofinansowania