Zobowiązuje go do tego ordynacja podatkowa (dalej op), a konkretnie jej art. 240. Określa on przesłanki wznowienia postępowania, czyli przypadki kiedy sprawa podatkowa zakończona decyzją ostateczną zostanie rozstrzygnięta i rozpoznana raz jeszcze.
Z przepisu tego wynika, że jeśli sprawa została zakończona wydaniem decyzji ostatecznej (czyli takiej, od której nie służy odwołanie) i choć jeden z wymienionych w art. 240 § 1 warunków będzie spełniony, podatnik może wnioskować o wznowienie postępowania.
Zasada ta odnosi się również do postanowień, bo w myśl art. 219 op do postanowień, na które służy zażalenie, oraz postanowień, o których mowa w art. 228 § 1, stosuje się art. 240 – 246).
Jedenaście przesłanek
W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
- dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,
- decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
- decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 130 – 132,
- strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który ją wydał,
- decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego zgodnie z prawem stanowiska innego organu,
- decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji,
- decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny,
- ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji,
- wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji,
- orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ma wpływ na treść wydanej decyzji.
Z urzędu lub na wniosek...
Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek albo z urzędu. Co do zasady organy podatkowe mają wręcz obowiązek, gdy tylko wystąpią określone w przepisach przesłanki, wznowić postępowanie i to bez czekania na sygnał ze strony podatnika. Jedynie wtedy, gdy:
- strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
- decyzja została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z konstytucją, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny,
- ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna, której stroną jest Polska, ma wpływ na treść wydanej decyzji, wznowienie postępowania może nastąpić wyłącznie na żądanie strony.
...i w określonym terminie
Trzeba jednak pamiętać o terminach. W dwóch przypadkach możliwość wznowienia postępowania na żądanie strony jest bowiem ograniczona czasowo.
Po pierwsze, gdy nie ze swej winy nie brała udziału w postępowaniu. Wtedy żądanie wznowienia postępowania powinna zgłosić w terminie miesięcznym liczonym od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji.
Po drugie, gdy wznowienie postępowania następuje w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z konstytucją lub ustawą przepisu będącego podstawą wydania decyzji.
W tym wypadku strona powinna wystąpić z żądaniem w ciągu miesiąca. Z tym że termin ten liczy się od dnia wejścia w życie orzeczenia TK, czyli z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw lub w Monitorze Polskim (Trybunał może jednak określić inny termin utraty mocy obowiązującej danego aktu).
Sprawdzą, czy można
Zanim postępowanie zostanie wznowione, fiskus sprawdzi najpierw, czy jest to dopuszczalne. Ustali zatem, czy dotyczy ono decyzji ostatecznej (lub postanowienia), czy z żądaniem występuje uprawniona osoba (strona lub jej następca prawny) a także – w przypadku gdy wznowienie następuje na wniosek strony – czy dochowano wymaganych terminów.
W razie dopuszczalności wznowienia postępowania wyda postanowienie o jego wznowieniu (decyzję natomiast w razie odmowy). Postanowienie to jest podstawą do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przesłanek wznowienia (określonych w art. 240 op) oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy.
Tym właściwym organem jest ten, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Tylko wtedy, gdy przyczyną wznowienia postępowania jest działanie organu wydającego decyzję w ostatniej instancji, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia i równocześnie wyznacza organ właściwy (zasada ta nie dotyczy jednak przypadków, gdy decyzja w ostatniej instancji została wydana przez ministra finansów, dyrektora izby celnej lub samorządowe kolegium odwoławcze).
Podatnicy powinni pamiętać, że skuteczność wniosku o wznowienie postępowania wymaga, by najpierw zaistniała przyczyna wznowienia, a następnie, na tej podstawie, złożony został wniosek.
Zwrócił na to uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 22 listopada 2006 (I SA/Bd 680/2006). Orzekł, że „sytuacja odwrotna, w ramach której strona składa wniosek o wznowienie postępowania przewidując, że być może zaistnieje przesłanka, na którą się powołała już we wniosku, nie jest dopuszczalna.
W takich okolicznościach nie znajduje także uzasadnienia wniosek o zawieszenie postępowania mający na celu wstrzymanie postępowania do momentu powstania przesłanki wznowienia postępowania. Jej brak bowiem w chwili składania wniosku czyni go już niezasadnym”.
Na koniec rozstrzygnięcie
W wyniku przeprowadzenia postępowania organ wydaje decyzję. Stosownie do art. 245 op może uchylić w całości lub w części decyzję dotychczasową (gdy stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 § 1 op) i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub umarza postępowanie. Może też odmówić uchylenia dotychczasowej decyzji (gdy stwierdzi, że nie zachodzą przesłanki określone w op).
Ale uwaga!
Podatnik może spotkać się z odmową uchylenia dotychczasowej decyzji również wtedy, gdy organ wprawdzie stwierdzi istnienie przesłanek określonych w art. 240 op, lecz w wyniku uchylenia mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja rozstrzygająca istotę sprawy tak, jak decyzja dotychczasowa albo wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 68 lub 70 op (chodzi o terminy przedawnienia).
Cel: usunięcie wad postępowania
W postępowaniu wznowieniowym organ podatkowy nie zajmuje się natomiast sprawą merytorycznie. Zwracały na to wielokrotnie uwagę sądy administracyjne. Przykładem jest orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 grudnia 2005 (II FSK 47/2005).
Czytamy w nim: „przedmiotem postępowania nie może być powtórne merytoryczne rozpoznanie sprawy, gdyż w sposób oczywisty naruszałoby to zasadę stałości decyzji. Art. 240 op odnosi się wyłącznie do kwalifikowanych wad procesowych. Na jego podstawie nie można czynić rozważań materialnoprawnych”.
Podobnie wynika z wyroku WSA w Gliwicach z 12 sierpnia 2008 (I SA/Gl 362/2008). Sąd stwierdził w nim, że postępowanie wznowieniowe może być poświęcone jedynie zbadaniu i ocenie, czy w danej sprawie występują ustawowe przesłanki wznowienia, określone w art. 240 op. Przedmiotem takiego postępowania nie może być zatem powtórne merytoryczne rozpoznanie sprawy, bo w sposób oczywisty naruszałoby to zasadę stałości decyzji.
Celem wznowionego postępowania jest ustalenie, czy postępowanie zwykłe było dotknięte określonymi wadami, i usunięcie ewentualnych wadliwości zakończonego postępowania zwykłego, „ustalenie, czy i w jakim zakresie wadliwość postępowania zwykłego wpłynęła na byt prawny decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym, oraz w razie stwierdzenia określonej wadliwości decyzji dotychczasowej doprowadzenie do jej uchylenia i wydania nowej decyzji rozstrzygającej o istocie sprawy albo stwierdzenie, że decyzja dotychczasowa wydana została z określonym naruszeniem prawa.
Decyzje wydane po wznowieniu postępowania dotyczą zatem w końcowym rezultacie bytu prawnego decyzji ostatecznych wydanych w postępowaniu zwykłym” – wynika z wyroku WSA w Olsztynie z 6 maja 2010 (I SA/Ol 866/2009).
Czytaj też artykuły:
Zobacz więcej w serwisie:
» W urzędzie skarbowym » Postępowanie podatkowe » Wznowienie postępowania podatkowego
