- W ubiegłym roku zawarłem ugodę sądową  z byłym pracownikiem o zapłatę wynagrodzenia. Kwotę, zgodnie z ugodą, mam wypłacać w ratach miesięcznych. Przekazując pierwszą ratę, potrąciłem zaliczkę na podatek i składki na ubezpieczenie społeczne.

Pracownik skierował sprawę do komornika o różnicę między kwotą faktycznie otrzymaną a wynikającą z ugody. Komornik wszczął postępowanie egzekucyjne i ściągnął mi z konta tę różnicę. Przy przekazywaniu kolejnych rat nie potrącałem więc już zaliczki ani składek, by uniknąć dalszych zajęć komorniczych i blokowania kont.

Czy od tego typu wypłat mam obowiązek pobrania zaliczki na PIT i składek na ubezpieczenia społeczne i zdr

owotne? Jak powiadomić ZUS i urząd skarbowy o wypłaconych kwotach wynagrodzenia?

– pyta czytelnik.

Dla uznania, że dany przychód powinien być zaliczony do źródła przychodów ze stosunku pracy, nie jest istotne, czy zostanie uzyskany w trakcie obowiązywania stosunku pracy, czy  już po jego ustaniu.

Kiedy powstaje przychód z pracy

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności:

wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy o PIT).

Za pracownika w rozumieniu ustawy o PIT uważa się osobę pozostającą w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy (art. 12 ust. 4 ustawy o PIT).

Dla przykładu, wynagrodzenie uzyskane przez podatnika 5 lutego, za pracę wykonaną w styczniu na podstawie umowy o pracę, która została rozwiązana z końcem stycznia, w dalszym ciągu jest przychodem ze stosunku pracy.

Analogicznie powinny być potraktowane wynagrodzenia wypłacone byłemu pracownikowi na podstawie zawartej ugody sądowej czy też wyroku sądowego; kwota przysługująca tej osobie na ich podstawie jest w praktyce zaległym wynagrodzeniem.

Dla byłego pracownika źródłem tego przychodu jest bez wątpienia stosunek pracy, jaki w przeszłości łączył go z zakładem pracy, a zatem wypłacone wynagrodzenia powinny być zakwalifikowane do przychodów określonych w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, tj. przychodów z pracy.

Czytelnik wypłacając omawiane wynagrodzenia, tak samo jak w przypadku standardowych wynagrodzeń, będzie obowiązany jako płatnik do:

- obliczenia i poboru zaliczek na podatek dochodowy (zgodnie z zasadami określonymi w art. 32 ustawy o PIT),

- przekazania kwot pobranych zaliczek w ustawowym terminie do właściwego urzędu skarbowego (art. 38 ustawy o PIT),

- przekazania podatnikowi i właściwemu urzędowi skarbowemu imiennej informacji o dochodach oraz pobranych zaliczkach, czyli formularza PIT-11 (art. 39 ustawy o PIT).

Potwierdza to interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26 maja 2010 (ITPB2/415-279/10/ENB): „pracodawca wypłacając na podstawie wyroku sądu, po ustaniu zatrudnienia, należności ze stosunku pracy z tytułu odprawy i nagrody jubileuszowej, był obowiązany obliczyć, pobrać i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy”.

Przy obliczaniu zaliczek na podatek płatnik powinien uwzględnić koszty uzyskania przychodów ze stosunku pracy (art. 22 ust. 2 ustawy o PIT); warunkiem ich uwzględnienia nie jest bowiem faktyczne świadczenie pracy, lecz samo uzyskanie przychodu ze stosunku pracy.

Trzeba pamiętać, że zwolnione z opodatkowania będą ewentualne odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty omawianych zaległych wynagrodzeń (art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o PIT).

Warto przy okazji dodać, że przepisy ustawy o PIT przewidują w określonych sytuacjach zwolnienie z opodatkowania otrzymanych odszkodowań lub zadośćuczynień, np. wynikających wprost z przepisów kodeksu pracy (art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT) lub wyroku czy ugody sądowej (art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT).

W konsekwencji, jeśli w rozpatrywanej sytuacji czytelnik, poza wypłatą zaległego wynagrodzenia, byłby zobowiązany np. do wypłaty odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, wysokość takiego odszkodowania byłaby wolna od podatku.

Skoro czytelnik nie pobrał zaliczek od części wypłaconych zaległych wynagrodzeń, może być zobowiązany (przy korygowaniu rozliczeń) do uregulowania ustawowych odsetek za zwłokę, których nie będzie mógł zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 18 ustawy o PIT).

Z uwagi na zaistniałe wątpliwości czytelnik mógł również nie przekazać do urzędu skarbowego informacji PIT-11. Warto pamiętać, aby przy jej składaniu po terminie dołączyć do niej czynny żal, co pozwoli na uniknięcie ewentualnych konsekwencji karnoskarbowych.

Podsumowując, przy wypłacie wynagrodzenia przyznanego byłemu pracownikowi na podstawie ugody sądowej, na czytelniku będą spoczywać takie same obowiązki w zakresie obliczenia i poboru zaliczek na podatek (a także składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, jak w przypadku wypłaty innych wynagrodzeń.

Co ze składkami ZUS

Zaległe wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy, uznane za przychód dla celów podatkowych, będzie też podstawą do potrącenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Na byłym pracodawcy spoczywać będzie obowiązek obliczenia, potrącenia, rozliczenia i opłacenia należnych składek, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o SUS.

Ponieważ w omawianej sytuacji doszło do ustania zatrudnienia i, jak rozumiem, czytelnik wyrejestrował byłego pracownika z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, przy wypłacie zaległego wynagrodzenia i składaniu imiennego raport miesięcznego (dotyczącego byłego pracownika) powinien posłużyć się kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 xx.

Tak samo jak w przypadku kwestii podatkowych ewentualne odszkodowanie i odsetki nie będą wchodzić do podstawy obliczenia składek. Pierwsze wyłączenie wynika wprost z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia wykonawczego w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Drugie zostało potwierdzone pismem ZUS z 7 marca 2001 (FUu 077-7/01).

W konsekwencji kwota faktycznie otrzymana przez byłego pracownika będzie różnić się od kwoty wynagrodzenia określonej w ugodzie. Wyjątkiem mogłaby być sytuacja, gdyby wynagrodzenie, będące przedmiotem ugody, zostało ustalone w kwocie netto, wówczas czytelnik musiałby samodzielnie ustalić kwotę brutto, tak aby po potrąceniu zaliczek i składek pracownik otrzymał określoną kwotę netto.

Na koniec wypada  dodać, że nad realizacją obowiązków komornika czuwa sąd rejonowy, przy którym komornik działa. W związku z tym na jego czynności przysługuje skarga do sądu rejonowego. Komornik ponosi także odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności, i jeżeli taka powstała, poszkodowany może zażądać od niego odszkodowania.

Autor jest doradcą podatkowym, właścicielem kancelarii doradztwa podatkowego TuboTax

Czytaj więcej w serwisie o wynagrodzeniach