Tym samym uzyskujący je nie będą mogli korzystać ze zwolnienia z CIT. Zmieni się również zakres obowiązków spółki wypłacającej wynagrodzenie (jako płatnika). Co istotne, skutki podatkowe będą zróżnicowane w zależności od trybu umorzenia udziałów lub akcji.

[srodtytul]Dotychczasowe zasady[/srodtytul]

Dotąd każda z form umorzenia udziałów (akcji) na gruncie CIT była traktowana tak samo. Wynagrodzenie uzyskane z tytułu umorzenia przymusowego i automatycznego oraz wynagrodzenie z tytułu zbycia udziałów (akcji) w celu ich umorzenia było uznawane za dochód z udziału w zyskach osób prawnych. Taka kwalifikacja wydaje się jak najbardziej uzasadniona.

W związku z tym na spółce wypłacającej wynagrodzenie za umarzane udziały ciążyły obowiązki płatnika, m.in. pobrania z tego tytułu odpowiedniego podatku dochodowego.

Co istotne, kwalifikacja uzyskiwanego wynagrodzenia jako dochodu z udziału w zyskach osób prawnych umożliwiła wielu podatnikom skorzystanie ze zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT.

Tak jak przy transferach środków w ramach dywidendy wchodziło ono w grę, gdy spółka posiada odpowiedni pakiet udziałów (akcji) w spółce, od której uzyskuje wynagrodzenie, przez wymagany według przepisów okres (co do zasady minimum 10 proc. udziałów/akcji przez dwa lata).

[ramka][b]Trzy metody[/b]

Często dochodzi do sytuacji, gdy jeden ze wspólników chce wystąpić ze spółki kapitałowej bądź ograniczyć poziom swojego zaangażowania. Przyczyny mogą być najróżniejsze: zmiana branży, dywersyfikacja ryzyka, brak zgody pomiędzy wspólnikami czy też po prostu transfer nadwyżek finansowych w innej formie niż dywidenda.

W przeciwieństwie do innych form prawnych zbycia udziałów (akcji), np. sprzedaży, prawa z udziałów (akcji) posiadanych przez wycofującego się wspólnika (akcjonariusza) nie przechodzą na nabywcę. Spółka z własnych środków spłaca wspólnika, a nabyte od niego udziały są następnie umarzane i tracą swój byt prawny.

Umorzenie udziałów (akcji) jest zatem rozwiązaniem, które powoduje, że do spółki nie są dopuszczani nowi wspólnicy. Całkowitą kontrolę zachowują pozostali, nie angażując przy tym swoich dodatkowych środków.

[b][link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]Kodeks spółek handlowych[/link] przewiduje dwie (a formalnie trzy) metody umorzenia udziałów (akcji):[/b]

[b]- dobrowolne[/b] – polegające na nabyciu przez spółkę od wspólnika własnych udziałów (akcji) w celu ich umorzenia i umorzeniu nabytych udziałów (akcji),

[b]- przymusowe[/b] – jego przesłanki i tryb wynikają z umowy spółki,

[b]- automatyczne[/b] – następuje w razie ziszczenia się określonego zdarzenia bez podejmowania w tym zakresie uchwały przez odpowiedni organ spółki (stosuje się tu odpowiednio przepisy o umorzeniu przymusowym).

Każdy z tych wariantów prowadzi do osiągnięcia tego samego rezultatu. Zróżnicowanie dotyczy wyłącznie kwestii proceduralnych. W przypadku umorzenia dobrowolnego dochodzi do nabycia udziałów (akcji) przez spółkę i odrębnie do umorzenia (dwa etapy działań), a w pozostałych przypadkach udziały są umarzane w ramach jednej czynności. Odmienne są również wymogi dotyczące sposobu ustalenia wynagrodzenia należnego wspólnikowi, którego udziały (akcje) są umarzane.

W praktyce zdecydowanie przeważa umorzenie dobrowolne. Gdy jest zgoda wspólników, jest to wariant zdecydowanie najprostszy, pozwala na ustalenie wynagrodzenia za umarzane udziały (akcje) w sposób bardzo elastyczny. [/ramka]

Z opublikowanego w marcu projektu założeń do zmian w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4A6139E68EFCF5A5BE348D5B8D386B4D?n=1&id=115893&wid=383203]ustawie o CIT[/link] wynikało, że minister finansów planował pozostawić istniejącą kwalifikację dochodów z umorzenia udziałów (akcji) jako dochodów z udziału w zyskach osób prawnych, ograniczając jednak możliwość zastosowania w odniesieniu do takich dochodów wskazywanego zwolnienia z opodatkowania. Zrezygnował jednak z tej zmiany i w przekazanym do Sejmu rządowym projekcie ustawy nowelizującej nie było żadnej wzmianki o takiej modyfikacji.

[srodtytul]Co się zmieni[/srodtytul]

Na etapie prac sejmowych nieoczekiwanie zdecydowano o wykreśleniu art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, dotyczącego dochodów uzyskiwanych z tytułu umorzenia dobrowolnego, pozostawiając jednocześnie pkt 1, w praktyce dotyczący umorzenia automatycznego i przymusowego.

Generalnie można byłoby uznać, że zmiana ma charakter porządkujący. Skoro bowiem oba przepisy dotyczą tego samego rodzaju czynności umorzenia udziałów, to można twierdzić, że wykreślony przepis był zbędny.

Potwierdzeniem tego mogłoby być to, że z wydawanych przez organy podatkowe w imieniu MF interpretacji indywidualnych wynika, że każda z form umorzenia dotychczas była traktowana jednakowo, pomimo że niektóre regulacje prawa podatkowego odnoszą się wyłącznie do pojęcia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, pomijając dochód, o którym mowa w pkt 2 tego przepisu.

Ostatecznie należy jednak przyjąć, że ta pozornie drobna zmiana nie ma charakteru porządkującego, ale diametralnie zmienia i różnicuje skutki podatkowe umorzenia udziałów (akcji). Od nowego roku dochody ze zbycia udziałów (akcji) w celu ich umorzenia (dotyczy to zatem umorzenia dobrowolnego) będą łączone z innymi dochodami z działalności i będą opodatkowane na ogólnych zasadach.

Na spółce wypłacającej wynagrodzenie nie będą już ciążyły obowiązki płatnika. Nie będzie również możliwości skorzystania przez podatników ze zwolnienia z CIT.

[srodtytul]Urząd zweryfikuje[/srodtytul]

Co więcej, można przyjąć, że efektem takiej zmiany będzie również możliwość weryfikowania przez organy podatkowe zachowania warunków rynkowych realizowanych działań i ustalonego poziomu wynagrodzenia. Wyeliminowana została zatem dotychczasowa wysoka elastyczność ustalania poziomu wynagrodzenia za umarzane dobrowolnie udziały (akcje).

W praktyce, z różnych względów, bardzo często dochodziło do umarzania udziałów (akcji) poniżej wartości rynkowej lub nawet bez jakiegokolwiek wynagrodzenia.

Wprowadzona zmiana znacząco utrudni podatnikom wykorzystywanie operacji umorzenia udziałów (akcji) w różnego rodzaju transakcjach restrukturyzacyjnych, powiązanych zwykle ze zmianami struktury właścicielskiej.

Biorąc pod uwagę, że zmiany dotyczą tylko umorzeń dobrowolnych, należy się spodziewać, że przedsiębiorcy zaczną coraz częściej wprowadzać do umów spółek elastyczne regulacje, pozwalające na wykorzystywanie pozostałych metod umorzeń: automatycznych i przymusowych.

[i]Grzegorz Maślanko jest radcą prawnym, partnerem w Grant Thornton Frąckowiak

Grzegorz Szysz jest specjalistą w Departamencie Doradztwa Podatkowego tej firmy[/i]

[ramka][b]Zobacz cały poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/585325.html]Zmiany w opodatkowaniu spółek w 2011 roku[/link] [/b] [/ramka]

[ramka] [b]Zobacz też poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/565105.html]Zmiany w PIT i CIT w 2011 r.[/link][/b][/ramka]