Największym błędem jest ignorowanie bądź wybiórcze podejście do jednej z najważniejszych zasad rachunkowości instrumentów finansowych, mówiącej, że wiele instrumentów, w tym wszystkie instrumenty pochodne, powinno być w sprawozdaniu finansowym wyceniane i prezentowane w wartości godziwej.

[srodtytul]Nieujawnienie w bilansie[/srodtytul]

Przykładem zignorowania tej zasady jest sytuacja, kiedy przedsiębiorstwo prezentuje instrumenty pochodne jako tzw. instrumenty pozabilansowe, bez ujawniania ich w bilansie. Poza tym, że jest to niezgodne zarówno z polskimi przepisami o rachunkowości, jak i międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej (MSSF), skutkuje tym, że istotnemu zniekształceniu ulega przedstawiony w sprawozdaniu finansowym obraz zarządzania ryzykiem finansowym w spółce. Może bowiem prowadzić do błędnego wniosku, że dana spółka w ogóle nie wykorzystuje instrumentów pochodnych.

[srodtytul]Nieujęcie w rachunku wyników[/srodtytul]

Groźniejszy jest jednak brak ujęcia wyceny instrumentów finansowych w rachunku wyników, co może powodować, że raportowany wynik finansowy jest istotnie zawyżony. Nieujawnienie negatywnej wyceny instrumentów finansowych może prowadzić do błędnych decyzji inwestycyjnych i mieć fatalne konsekwencje dla inwestorów.

[srodtytul]Wybiórcza wycena[/srodtytul]

Podobnego rodzaju błędy wynikają z wybiórczego podejścia do wyceny i ujmowania instrumentów finansowych. Przykładem może być sytuacja, gdy spółka ujmuje w bilansie i wycenia do wartości godziwej przez rachunek wyników jedynie instrumenty finansowe nabyte w celach spekulacyjnych, natomiast instrumenty pochodne służące zabezpieczaniu ryzyka, np. kontrakty walutowe zabezpieczające ryzyko walutowe przyszłych przepływów pieniężnych w walucie obcej, nie są wyceniane.

To podejście jest podobne do sytuacji, w której spółka korzysta z dozwolonej przez MSSF i polskie przepisy o rachunkowości tzw. rachunkowości zabezpieczeń, jednak bez przeprowadzenia wymaganych przez standardy rachunkowości analiz i spełnienia warunków formalnych, które w uproszczeniu polegają na:

- zapewnieniu, że między pozycją zabezpieczaną i wykorzystywanym jako zabezpieczenie instrumentem pochodnym istnieje odpowiednie powiązanie ekonomiczne,

- udokumentowaniu tego powiązania,

- przeprowadzeniu testów skuteczności zabezpieczenia.

W razie niskiej skuteczności zabezpieczenia takie wybiórcze podejście do ujmowania instrumentów pochodnych może rodzić skutki w postaci przedstawienia nieprawdziwej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, w szczególności zawyżenia wyniku finansowego.

[srodtytul]Błędy w rachunkowości zabezpieczeń[/srodtytul]

Samo stosowanie rachunkowości zabezpieczeń jest również obszarem, gdzie popełniane są błędy, które najczęściej polegają na nieprawidłowym udokumentowaniu relacji zabezpieczającej oraz niepoprawnej konstrukcji testów efektywności.

Opisane wyżej nieprawidłowości nie wyczerpują oczywiście listy możliwych do popełnienia błędów w związku z rachunkowością instrumentów finansowych. Inne rodzaje nieprawidłowości mogą polegać m.in. na nieprawidłowej bilansowej klasyfikacji aktywów finansowych, niewłaściwym podejściu do wyłączania z bilansu aktywów finansowych czy (najczęściej spotykane) błędach w ujawnieniach informacji o instrumentach i ryzyku finansowym wymaganych przez MSSF 7.

[i]Autor jest ekspertem w firmie doradczej KPMG[/i]