Rabaty, czasem określane także jako bonifikaty lub skonta, mogą być udzielane zarówno w formie pieniężnej, jak i w formie rzeczowej (w naturze). Mimo ogromnej popularności i różnorodności form rabatów wątpliwości budzi określenie konsekwencji podatkowych, jakie wiążą się z wykorzystaniem tego instrumentu aktywizacji sprzedaży.

Pojawiają się trudności z odróżnieniem rabatów od sprzedaży premiowej i premii pieniężnych, co może przekładać się na poprawność rozliczeń podatkowych firm farmaceutycznych i beneficjentów rabatów.

[srodtytul]Co to jest rabat[/srodtytul]

Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9A9DED2C28407263C2C3A694028581CE?id=346580]ustawy o PIT[/link] ani [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] nie definiują rabatu. Jedynie art. 14 ust. 1 ustawy o PIT i art. 14 ust. 3 ustawy o CIT wskazują na związek bonifikaty i skonta z obniżką ceny, przewidując, że wartość udzielonych rabatów pomniejsza przychody należne. Także [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawa o VAT[/link] nie definiuje rabatu. Jedynie jej art. 29 ust. 4 mówi, że podstawę opodatkowania zmniejsza się m.in. o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont).

Zgodnie z definicją słownikową [b]przez rabat należy rozumieć obniżkę ustalonej wcześniej ceny towaru, głównie na rzecz nabywców płacących gotówką (wtedy mówi się o skoncie), kupujących dużą ilość towaru jednorazowo lub w określonym czasie[/b].

Natomiast [b]pojęcia rabatu towarowego[/b] (naturalnego) w obrocie gospodarczym używa się na oznaczenie sytuacji, [b]gdy przy sprzedaży większej ilości towaru sprzedawca dodaje bezpłatnie do zakupionego towaru określoną ilość tego samego towaru[/b] [b](zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 listopada 1997 r., SA/Bk 1453/96)[/b].

Rabat wiąże się z konkretną dostawą, ma bezpośredni wpływ na wartość dostawy i w efekcie prowadzi do obniżenia ceny dostawy ([b]tak interpretacja Izby Skarbowej we Wrocławiu z 15 lutego 2006 r., PD I 415/ 159/05)[/b].

Nie oznacza to jednak, że rabat musi być udzielony w momencie zawarcia transakcji, której dotyczy. Możliwe jest bowiem udzielenie rabatu później, co i tak nie zmienia charakteru prawnopodatkowego samej bonifikaty.

[srodtytul]Zmniejszenie przychodu i kosztu[/srodtytul]

Dla udzielającej rabatu firmy farmaceutycznej wartość bonifikaty pomniejsza przychody podatkowe. Po stronie beneficjenta rabatu (np. apteka, szpital) zmniejszone są koszty uzyskania przychodów związane z zakupem określonej usługi lub towaru.

Jeżeli rabat nie został udzielony przed rozpoznaniem przychodów albo kosztów z tytułu transakcji (np. sprzedaży), korekty przychodów i kosztów powinny być dokonywane na bieżąco. Podatnik ma zatem prawo pomniejszyć o kwotę rabatu przychody albo, odpowiednio, koszty uzyskania przychodów z okresu, w którym bonifikata została udzielona[b] (tak pismo ministra finansów z 29 października1996 r., PO 4/ AS-722-759/96). [/b]

Oznacza to, że w razie udzielenia rabatu po sprzedaży nie trzeba korygować wysokości przychodu/kosztu za okres, w którym sprzedaż ta nastąpiła, lecz rabat jest uwzględniany na bieżąco, a więc w okresie, w którym został udzielony.

[srodtytul]To nie jest nieodpłatne świadczenie[/srodtytul]

Wartość bonifikaty nie powinna być traktowana jako nieodpłatne świadczenie otrzymywane przez jego beneficjenta. Nie ma więc podstaw do traktowania np. rabatu naturalnego jako darowizny. Istnieje jednak ryzyko, że organy podatkowe i sądy administracyjne przyjmą odmienny pogląd. Niekorzystne dla podatników stanowisko zostało bowiem zaprezentowane np. w [b]wyrokach NSA z 26 listopada 1997 r. (SA/Bk 1453/96) i z 10 kwietnia 2002 r. (I SA/Lu 1022/01)[/b].

W przypadku rabatu towarowego nie mamy do czynienia z nieodpłatnym przekazaniem towarów w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. Nie można bowiem mówić o nieodpłatności świadczenia w sytuacji, gdy udzielenie rabatu bezpośrednio wiąże się z ekwiwalentem za konkretną dostawę, a dodatkowe towary są wydawane w ramach tego samego stosunku prawnego co dostawa zasadnicza.

Dla określenia konsekwencji w VAT rabatu w naturze nie jest zarazem istotne, czy towary dodatkowe zostały dostarczone jednocześnie z dostawą zasadniczą, czy nie. Znaczenie ma jedynie to, aby dostawy następowały w ramach tego samego stosunku prawnego i w ramach jednego wynagrodzenia. Jeżeli tak było, to dodatkowa dostawa ma cechy rabatu w rozumieniu art. 29 ust. 4 ustawy o VAT.

[srodtytul]Dokumentowanie fakturą korygującą[/srodtytul]

Jeżeli dana transakcja podlegała VAT a udzielenie rabatu nastąpiło po jej wykonaniu, to powinno być dokumentowane fakturą korygującą. W takim bowiem wypadku dochodzi do zmniejszenia podstawy opodatkowania zgodnie z art. 29 ust. 4 ustawy o VAT.

Trzeba pamiętać, że podstawa opodatkowania może być obniżona za okres rozliczeniowy, w którym nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, pod warunkiem że przed upływem terminu na złożenie deklaracji za ten okres podatnik ma potwierdzenie otrzymania korekty faktury przez nabywcę (art. 29 ust. 4a ustawy o VAT). Uzyskanie takiego potwierdzenia po tym terminie uprawnia podatnika do uwzględnienia korekty faktury za okres rozliczeniowy, w którym potwierdzenie to uzyskał.

Warunki z art. 29 ust. 4a ustawy o VAT nie powinny mieć zastosowania, gdy rabat został udzielony przez producenta produktów leczniczych bezpośrednio klientowi końcowemu lub detaliście (np. aptece, punktowi aptecznemu).

Ten pogląd został zaaprobowany w [b]wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 12 listopada 2009 r. (I SA/ Wr 1155/09)[/b], w którym sąd, powołując się na [b]wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 24 października 1996 r. (w sprawie C-317/94 Elida Gibbs Ltd)[/b], rozstrzygnął, że rabat zmniejszający podstawę opodatkowania VAT może być potwierdzony nie tylko fakturą korygującą, ale także innymi dokumentami.

[srodtytul]Możliwa faktura zbiorcza[/srodtytul]

Gdy rabat jest udzielany przez firmę farmaceutyczną w odniesieniu do więcej niż jednej dostawy, może być udokumentowany za pomocą zbiorczej faktury korygującej. Co prawda przepisy rozporządzenia ministra finansów dotyczącego wystawiania faktur nie przewidują tego wprost, ale też nie wyłączają możliwości wystawiania takiej faktury.

Gdy faktura zbiorcza spełnia wszystkie wymagania określone w rozporządzeniu, jej wystawienie jest dopuszczalne, jeżeli dokumentuje prawnie dopuszczalną zmianę obrotu[b] (zob. interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26 lutego 2010 r., ITPP2/443-1052a/09/AF).[/b]

Co więcej, nie ma żadnych przeciwwskazań do tego, aby podatnik wystawił jedną fakturę korygującą w stosunku do faktur dokumentujących dostawy w ramach okresu obejmującego np. kilka miesięcy. Dotyczy to zarówno dostaw dokonywanych na terytorium kraju, jak również wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów [b](tak interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 26 lutego 2010 r., ITPP1/443-1179a/09/BS).[/b]

[ramka][b]Czym się różni rabat od sprzedaży premiowej[/b]

W praktyce są trudności z rozróżnieniem rabatu od sprzedaży premiowej. To drugie pojęcie jest określeniem ustawowym, które pojawia się w ustawie o PIT, podobnie jednak jak w przypadku „rabatu” przepisy podatkowe go nie definiują.

Sprzedaż premiowa polega zasadniczo na nieodpłatnym przekazaniu towarów, usług lub bonów pieniężnych (nazywanych nagrodami lub premiami) w związku z wypełnieniem określonych przez sprzedawcę warunków. Ze sprzedażą premiową mamy zatem do czynienia wtedy, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:

- dochodzi do wydania nagrody z racji nabycia towaru lub usługi,

- nagroda przyznawana jest każdemu nabywcy, który spełnia określone warunki zakupu,

- nagroda nie jest przyznawana w pieniądzach ani towarach lub usługach, które sprzedano nabywcy.

W odróżnieniu od rabatów celem sprzedaży premiowej nie jest obniżenie jednostkowej ceny towaru bądź usługi, ale zmotywowanie kontrahentów lub klientów firmy do dalszej współpracy [b](tak interpretacja Izby Skarbowej Bydgoszczy z 31 stycznia 2008 r.)[/b].

Nagroda w ramach sprzedaży premiowej nie może zatem być przyznana w pieniądzach ani towarach lub usługach, które sprzedano nabywcy, wówczas doszłoby bowiem pośrednio do obniżki w cenie towarów lub usług[b] (zob. interpretacja Izby Skarbowej w Krakowie z 24 marca 2006 r., PP-3/4407/18/06).[/b]

Natomiast ekonomiczny cel udzielania rabatów i przyznawania nagród z tytułu sprzedaży premiowej jest identyczny. Chodzi bowiem o zachęcenie nabywcy do zakupów u konkretnego sprzedawcy.

W związku jednak z odmiennościami konstrukcyjnymi wykorzystanie rabatów powoduje odmienne skutki w zakresie VAT i podatków dochodowych aniżeli sprzedaż premiowa.[/ramka]

[i]Autorka jest partnerem w Kancelarii Salans

Autor jest doktorem nauk prawnych w Katedrze Prawa Handlowego WPiA UW, aplikantem radcowskim w Kancelarii Salans[/i]