[b]Tak orzekł NSA 24 lutego 2009 r. (II FSK 1634/07).[/b]

Spółka zawarła umowę o wybudowanie domu jednorodzinnego w stanie surowym pod klucz na zamówienie osoby fizycznej (podmiotu powiązanego rodzinnie). Umowa ta przewidywała kary umowne za nieterminowe wykonanie zobowiązania. Z drugą spółką (powiązaną gospodarczo) podpisała umowę podwykonawczą, w której również znalazły się postanowienia dotyczące kar umownych w razie jej nieterminowej realizacji.

Kary umowne zapłacone osobie fizycznej spółka w 2004 r. zaliczyła do kosztów podatkowych. Organ podatkowy to zakwestionował. Jego zdaniem kwota kary nie wiązała się z przychodem spółki i tym samym nie była kosztem. Podkreślił, że w umowie podwykonawczej o wykonanie domu nie określono dat odbioru poszczególnych etapów budowy, z którymi wiązałyby się kary umowne. Uznał więc, że niezależne, racjonalnie działające podmioty nie zawarłyby umów, w których z góry można było przewidzieć, że w razie niewykonania stanu surowego obiektu z jednej strony spółce mogą być naliczone kary umowne, a z drugiej – takich gwarancji spółka nie ma.

WSA uchylił tę decyzję. Zdaniem sądu sam fakt nieokreślenia w umowie o podwykonawstwo terminów zakończenia budowy nie mógł być przesłanką nieuznania wskazanych wydatków za koszty uzyskania przychodów. Przede wszystkim organy podatkowe powinny odnieść się do warunków transakcji określonych w pierwszej umowie zawartej między osobą fizyczną (zamawiającą roboty budowlane) i skarżącą spółką. W szczególności powinny przeanalizować warunki umowy dotyczące kar umownych oraz ustalić, czy możliwe było wykonanie obiektu w terminach określonych w umowie, w porównaniu z transakcjami zawieranymi przez podmioty niezależne.

NSA uchylił ten wyrok. W uzasadnieniu ustnym wskazał, że [b]art. 11 ust. 1 i 4 ustawy o CIT, przywołany przez WSA, klasyfikuje metody szacowania dochodów i nie zawiera żadnych wskazówek co do kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Nie można więc powoływać się na ten przepis, badając zasadność uznania kar umownych za koszt podatkowy.[/b]

[ramka][b]Komentuje Anna Michalak, starsza konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Łodzi)[/b]

Z orzeczenia wynika, że art. 11 ustawy o CIT nie może być podstawą prawną dla wyłączania wydatków z kosztów podatkowych. Definicję oraz zasady zaliczania ponoszonych wydatków do takich kosztów reguluje art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Zgodnie z jego brzmieniem, obowiązującym w 2004 r., kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy. Jednocześnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodu kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów lub wykonanych robót i usług. W związku z tym, rozważając możliwość zaliczenia zapłaconych kar umownych do kosztów podatkowych, należy przede wszystkim zbadać, czy poniesiony przez spółkę wydatek wypełnia dyspozycję wskazanych przepisów. Niezbędne jest przy tym spełnienie wszystkich przesłanek warunkujących uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodu (np. odpowiednie jego udokumentowanie). Jednocześnie, jak się wydaje, dopiero na dalszym etapie organy podatkowe powinny badać możliwość zaliczenia danego wydatku do kosztów podatkowych w kontekście rynkowych warunków danej transakcji gospodarczej.[/ramka]

[i]Zespół Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]