To właśnie postanowienia umów przesądzają o tym, czy w danej sytuacji kontrahentowi należy się w wyniku nienależytego wykonania umowy upust cenowy (wynikający z postępowania reklamacyjnego) czy też rekompensata pieniężna (stanowiąca karę lub odszkodowanie). Ustalenie, z jaką sytuacją mamy do czynienia, pozwala na właściwe określenie skutków podatkowych.

[srodtytul]Rabat cenowy...[/srodtytul]

Gdy przedsiębiorca obniża cenę wyświadczonej transakcji z uwagi na określone w łączącej strony umowie postępowanie reklamacyjne, udzielony kontrahentowi upust cenowy stanowi rabat zmniejszający obrót. Rabat to zniżka, ustępstwo procentowe od ustalonych cen towaru głównie na rzecz nabywców płacących gotówką, kupujących dużą ilość towaru jednorazowo lub w określonym czasie.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest obrót. Jest nim kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.

Obrót będący podstawą obliczenia podatku zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont) i o wartość zwróconych towarów, zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach oraz zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze.

[srodtytul]... już po transakcji[/srodtytul]

Na gruncie ustawy o VAT możemy wyróżnić dwa rodzaje rabatów: uwzględniane przy samej sprzedaży w fakturach sprzedażowych/transakcyjne (te tutaj nie znajdują zastosowania, nie będą zatem omawiane) oraz potransakcyjne.Te są przyznawane po ustaleniu ceny, a wynikają zarówno z działania sprzedawcy, np. z nieterminowej dostawy, dostarczenia towarów gorszej niż to było umówione jakości, postępowania reklamacyjnego, jak i z zachowań nabywcy, np. zakupu dużej ilości towarów. Z rabatem potranskacyjnym mamy do czynienia w przypadku, gdy może być on przyporządkowany do konkretnej wykonanej wcześniej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Taki rabat może również dotyczyć czynności zrealizowanych w określonym przedziale czasu.

Jeśli podatnik obniża cenę wyświadczonej transakcji z uwagi na określone w łączącej strony umowie postępowanie reklamacyjne, udzielony kontrahentowi upust cenowy stanowi rabat zmniejszający obrót w rozumieniu art. 29 ust. 4 ustawy o VAT.

[srodtytul]Odszkodowanie lub kara umowna[/srodtytul]

Gdy z postanowień umowy wynika, że z tytułu zaistniałych ewentualnie opóźnień w realizacji inwestycji przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty kontrahentowi pewnej rekompensaty pieniężnej, wypłacona kwota należności (za nieterminową realizację inwestycji) stanowi formę finansowego odszkodowania czy też kary umownej. Rekompensata z tytułu niewykonania lub nieprawidłowego wykonania umowy nie znajduje się zaś w kręgu czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Obowiązek zapłaty odszkodowania wynika z art. 471 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że jest to następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi. Zatem kwota, jaką np. inwestor budowlany wypłaca kontrahentowi w związku z faktem, że nie wykonał lub w sposób niezgodny z umową wykonał swoją część zobowiązania, stanowi rekompensatę uszczerbku majątkowego, jakiego doznał kontrahent w związku z niewłaściwym wykonaniem zobowiązania przez drugą stronę umowy.

[srodtytul]Musi być korzyść[/srodtytul]

Opodatkowaniu podlega odpłatne świadczenie usług. Przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów. Usługę stanowić będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego można wskazać bezpośredniego konsumenta, odbiorcę świadczenia odnoszącego z niego chociaż potencjalną korzyść. Świadczenie będzie usługą wyłącznie wtedy, gdy istnieje ktoś, kto odnosi lub powinien odnosić wymierne korzyści o charakterze majątkowym wiążące się z danym świadczeniem. Ten, kto płaci za dane świadczenie, musi być jego beneficjentem. [b]Wypłata odszkodowania czy kary umownej nie może zostać uznana za świadczenie usług w zamian za wynagrodzenie, bo w tej sytuacji nie występuje świadczenie, a tym samym jego konkretny beneficjent. [/b]Odszkodowanie stanowi bowiem jedynie jednostronny ekwiwalent pieniężny wynikający z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Podobnego zdania są również organy podatkowe, np. Izba Skarbowa w Warszawie [b](interpretacja z 13 września 2007 r., 1401/PH-II/4407/14-21/07/MZ)[/b].

[i]Autorki pracują w Europejskim Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej [/i]

[ramka][b]Uwaga [/b]

Odszkodowania i kary umowne nie są opodatkowane VAT. Jeżeli z łączących strony umowy postanowień wynika, że z tytułu zaistniałych opóźnień w realizacji inwestycji przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty kontrahentowi pewnej rekompensaty pieniężnej, wypłacona kwota należności powinna być udokumentowana notą księgową. W przypadku zapłaty odszkodowań (kar) podatnik nie powinien wystawiać faktury.[/ramka]