Przestępstwo skarbowe można popełnić tylko umyślnie

Trudno bowiem zarzucić jej, że działała umyślnie, a to jest warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa.

[srodtytul]Za wykroczenie mniejsza kara [/srodtytul]

Zgodnie z art. 53 § 2 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=186065]kodeksu karnego skarbowego[/link] (k.k.s.) przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez k.k.s. pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Z kolei wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony przez k.k.s. pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia (art. 53 § 3 k.k.s.). Wykroczeniem skarbowym może być także inny czyn zabroniony, jeśli wyraźnie wynika to z przepisu k.k.s.

Zatem zarówno przestępstwo, jak i wykroczenie skarbowe są czynami zabronionymi przez kodeks pod groźbą kary. I to właśnie wymiar zagrożenia karnego jest podstawową cechą, która pozwala na rozróżnienie czynów zabronionych na te dwie kategorie.

[srodtytul]Kiedy popełniamy czyn zabroniony [/srodtytul]

Każde przestępstwo i wykroczenie skarbowe jest czynem zabronionym. Jednak nie każdy czyn zabroniony jest przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym. Wynika to wprost z jego definicji zawartej w art. 53 § 1 k.k.s. Czyn zabroniony staje się przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym tylko wówczas, gdy jest to wyraźnie przewidziane w kodeksie, a w szczególności wtedy, gdy są spełnione wszystkie znamiona właściwe dla przestępstw lub wykroczeń. Musi więc być społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia oraz zawiniony przez sprawcę. Dodatkowo, jeśli jednym ze znamion przestępstwa lub wykroczenia skarbowego jest określony skutek, sprawcę można pociągnąć do odpowiedzialności karnej skarbowej jedynie wtedy, gdy nastąpił, a na samym sprawcy ciążył szczególny obowiązek zapobiegnięcia temu skutkowi.

[srodtytul]Nieumyślnie tylko wyjątkowo [/srodtytul]

Przestępstwo lub wykroczenie skarbowe można popełnić tylko umyślnie, natomiast wszystkie wyjątki od tej zasady, a więc takie przypadki, w których do odpowiedzialności można pociągnąć sprawcę działającego nieumyślnie, są wyraźnie wymienione w kodeksie. Przy czym przepisy k.k.s. nie przewidują żadnego przypadku, w którym do odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa skarbowego może być pociągnięty sprawca działający nieumyślnie. Taki rodzaj odpowiedzialności przewidziany został wyraźnie jedynie w odniesieniu do niektórych i to nielicznych wykroczeń skarbowych (art. 84 § 1, art. 96 § 1, art. 106ł § 1 oraz art. 111 § 1 k.k.s.). Przykładowo art. 84 § 1 k.k.s. uznaje za wykroczenie skarbowe niedopełnienie obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy, w wyniku czego doszło do popełnienia określonego czynu zabronionego i to również w sytuacji, gdy miało ono charakter nieumyślny.

We wszystkich innych przypadkach, również wykroczeń skarbowych, odpowiedzialności karnej skarbowej podlega jedynie taki sprawca, któremu można przypisać winę umyślną.

[srodtytul]Przepisy są niejasne...[/srodtytul]

Ta reguła sprawia najwięcej problemów finansowym organom ścigania zwłaszcza w zakresie przestępstw i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom podatkowym. Problemy biorą się ze słabo rozpoznawalnej różnicy między zamiarem ewentualnym (czyli sytuacją gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to) stanowiącym rodzaj winy umyślnej oraz winą nieumyślną. W praktyce okazuje się, że najczęstszą przyczyną występowania uszczupleń w zakresie zobowiązań podatkowych jest niejasność przepisów, a przez to możliwość ich różnej interpretacji.

[srodtytul]...księgowi więc się mylą [/srodtytul]

W takiej sytuacji trudno czynić zarzut podatnikowi, jeśli zdarzy mu się postąpić inaczej, niż oczekiwałyby tego organy podatkowe. Z całą pewnością brak jest podstaw do tego, aby w takim wypadku przypisywać mu działanie oparte na winie umyślnej. Jednak właśnie w takich sytuacjach, wszczynając postępowanie karne skarbowe przeciwko domniemanemu sprawcy, finansowe organy ścigania bardzo często opierają swoje zarzuty na przypisywaniu sprawcy umyślności przybierającej formę zamiaru ewentualnego. Przy czym lansowana przez nie konstrukcja zamiaru ewentualnego najczęściej sprowadza się do tezy, że osoba, która w spółce zajmuje stanowisko głównego księgowego lub dyrektora finansowego, z założenia zna prawo podatkowe. Każda zatem decyzja podejmowana przez taką osobę dotknięta jest ryzykiem ewentualnego naruszenia przepisów prawa podatkowego, które przecież powinny jej być – zdaniem organu – doskonale znane.

[srodtytul]Gdy przewidujemy zaniżenie podatku[/srodtytul]

Oczywiście takie stawianie sprawy nie ma nic wspólnego z rzeczywistym pojęciem zamiaru ewentualnego, które ukształtowało się w doktrynie prawa karnego i które ma pełne zastosowanie w prawie karnym skarbowym. Zgodnie ze stanowiskiem tej doktryny zamiar ewentualny zawsze bazuje na innym zamiarze, który nie musi nawet dotyczyć czynu zabronionego. Przykładem działania sprawcy z zamiarem ewentualnym, które może powodować jego pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej, jest realizacja bezpośredniego zamiaru wyprowadzenia środków pieniężnych ze spółki bez tytułu prawnego pod pozorem zapłaty za usługę, która w rzeczywistości nie została wyświadczona. Zaklasyfikowanie takiego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu doprowadzi z kolei do uszczuplenia lub narażenia na uszczuplenie podatku dochodowego. Takie działanie, jako umyślne (sprawca działał bowiem z zamiarem ewentualnym), będzie wyczerpywało znamiona przestępstwa lub wykroczenia skarbowego (w zależności od wartości uszczuplonego lub narażonego na uszczuplenie podatku) z art. 56 k.k.s.

[i]Autorka jest adwokatem współpracującym z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy[/i]

[ramka][b]Nie zawsze wpis do rejestru [/b]

Dane osób, które zostały prawomocnie skazane za popełnienie przestępstwa skarbowego, są umieszczane w Krajowym Rejestrze Karnym (z wyjątkami wskazanymi w przepisach k.k.s.). Nie są natomiast wpisywane tam osoby, które popełniły wykroczenie skarbowe. Tak więc mimo potwierdzonego prawomocnym orzeczeniem faktu popełnienia wykroczenia zachowują status osoby niekaranej. [/ramka]