Spółki coraz częściej sięgają po tzw. buy back, tj. skup akcji własnych w celu umorzenia. Mechanizm ten pozwala m.in. uporządkować strukturę akcjonariatu, w szczególności umożliwiając wyjście ze spółki tym udziałowcom, którzy zamierzali wycofać się z inwestycji, lecz nie mogli tego uczynić ze względu na niską płynność akcji. Buy back pozwala także przeciwdziałać zjawisku niedowartościowania akcji znajdujących się w obrocie giełdowym. Niezależnie jednak od przyczyn, z jakich spółki decydują się na skup akcji własnych w celu umorzenia, przed podjęciem stosownych uchwał strony transakcji muszą być świadome związanych z nią konsekwencji podatkowych.

[srodtytul]Może być ryczałt... [/srodtytul]

Zasady opodatkowania zbycia akcji na rzecz spółki w celu umorzenia uzależnione są od sposobu, w jaki zostały one nabyte w przeszłości. Jeśli zostały objęte za wkład niepieniężny w formie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, przychód ze zbycia jest sumowany z pozostałymi przychodami i będzie opodatkowany na zasadach ogólnych. Jeśli natomiast akcje zostały objęte za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część bądź też zostały objęte lub nabyte za środki pieniężne, przychody ze zbycia w celu umorzenia należeć będą do kategorii dochodu z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Powyższe rozróżnienie wynika z regulacji zawartej w art. 10 ust. 1 pkt 2 oraz art. 10 ust. 1b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (oraz art. 30b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W konsekwencji, w przypadku zbycia akcji nabytych za wkłady pieniężne lub objętych za wkład niepieniężny inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, u zbywającego powstanie przychód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Przychód ten podlega odrębnym zasadom opodatkowania, tj. nie będzie kumulowany z pozostałymi przychodami i jest opodatkowany zryczałtowanym 19-proc. podatkiem.

[srodtytul]...który powinien pobrać płatnik [/srodtytul]

Przychody z udziału w zyskach osób prawnych rozlicza płatnik, czyli podmiot zobowiązany do obliczenia podatku, pobrania go od podatnika oraz przekazania do właściwego urzędu skarbowego (art. 8 ordynacji podatkowej). W przypadku przychodów uzyskanych z odpłatnego zbycia akcji na rzecz spółki w celu umorzenia płatnikiem jest podmiot, który wypłaca należność. Oznacza to, że właśnie spółka skupująca akcje ma obowiązek obliczenia oraz potrącenia podatku (jak również przekazania go do właściwego urzędu skarbowego) ze środków wypłacanych sprzedawcy.

[srodtytul]Trzeba dużo wiedzieć... [/srodtytul]

Aby wypełnić te obowiązki, trzeba mieć informacje, dzięki którym możliwe będzie obliczenie podatku w prawidłowej wysokości (np. o kosztach nabycia/objęcia akcji przez akcjonariusza, o ewentualnych zwolnieniach lub innej stawce podatku w sytuacji akcjonariuszy zagranicznych). Co więcej, płatnik musi dysponować faktycznymi możliwościami potrącenia podatku z płatności na rzecz akcjonariusza. Powinien on bowiem otrzymać należność pomniejszoną o pobrany podatek. Dodatkowo, aby należycie wypełnić obowiązek przekazania podatku do właściwego urzędu, należy mieć informacje o samym podatniku.

[srodtytul]...co nie zawsze jest możliwe [/srodtytul]

Spółka uzyska te informacje, jeśli bezpośrednio skupuje akcje od podatnika. Problematyczne okazać się może natomiast wypełnienie obowiązków płatnika, jeśli spółka skupuje swoje akcje za pośrednictwem biura maklerskiego. W takiej sytuacji – z uwagi na zasadę anonimowości obrotu obowiązującą na giełdzie – spółka nie będzie dysponować informacjami, które pozwoliłyby jej zidentyfikować podmiot, od którego nabyła akcje. Zatem nie może prawidłowo obliczyć podatku. Co więcej, nie dysponując informacjami o podatniku, spółka nie jest w stanie określić, czy powinna zastosować ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych, czy od osób prawnych. Spółka skupująca akcje nie wie również, jakie były koszty nabycia/objęcia akcji i nie może stwierdzić, czy zbywca akcji uprawniony jest do skorzystania ze zwolnienia lub niższej stawki podatku u źródła (np. w sytuacji funduszu inwestycyjnego lub podmiotu zagranicznego).

Oznacza to, że z uwagi na anonimowość, którą charakteryzuje się obrót na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, spółka skupująca własne akcje, mimo dołożenia należytej staranności, nie jest w stanie uzyskać informacji o zbywcy. Co więcej, obowiązujące na giełdzie zasady płatności, tj. wypłata ustalonej ceny transakcyjnej, uniemożliwiają spółce wypłatę sprzedającemu akcje należności z uwzględnieniem potrąconego podatku. Należy więc uznać, że z obiektywnych powodów niemożliwe jest wypełnienie przez spółkę skupującą własne akcje na giełdzie obowiązków płatnika podatku dochodowego.

[srodtytul]Co na to fiskus [/srodtytul]

Część organów podatkowych uważa jednak, że niezależnie od tych trudności spółka powinna wypełnić obowiązki płatnika. Takie stanowisko zaprezentowała m.in.[b] Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 15 stycznia 2007 r. (1401/BP-I/4230 Z-125/ 06/EŻ). [/b]

Ale już w [b]interpretacji z 1 marca 2007 r. (1401/BF-II/005-1281/AS/06) warszawska Izba Skarbowa [/b]stwierdziła, że spółka skupująca własne akcje w celu umorzenia nie będzie płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych.

Reasumując, niejasne przepisy oraz niejednolite stanowisko organów podatkowych powoduje, że skup akcji własnych w celu umorzenia jest obarczony sporym ryzykiem podatkowym. Oczywiście pojawia się pytanie: na ile możliwe jest, aby spółka została pociągnięta do odpowiedzialności za niewypełnienie obowiązków płatnika? Może się bowiem okazać, że zasada anonimowości, uniemożliwiająca spółce wywiązanie się z obowiązków płatnika, uniemożliwi również fiskusowi należyte wyliczenie niepobranego podatku, co jest koniecznym warunkiem orzeczenia o odpowiedzialności płatnika.

[i]Autorzy są konsultantami w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte[/i]

[ramka][b]Jest obowiązek, ale jak się z niego wywiązać[/b]

Spółka skupująca własne akcje w celu umorzenia powinna wywiązać się z obowiązków płatnika – [b]podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 18 lipca 2007 r. (III SA/Wa 759/07)[/b]. Przepisy nie przewidują wyjątków od tej zasady. Zdaniem sądu nie można uznać za płatnika podmiotu (domu maklerskiego), za którego pośrednictwem skupowano akcje.

WSA zgodził się wprawdzie, że nie ma możliwości ustalenia danych podatników sprzedających akcje, podkreślił jednak, że „spółka miała świadomość zarówno tego, iż ciąży na niej obowiązek w związku z wypłatą kwoty wynikającej z odpłatnego nabycia akcji w celu ich umorzenia pobrania w dniu dokonania wypłaty zryczałtowanego podatku dochodowego od tych wypłat i przekazania go na rachunek właściwego urzędu skarbowego oraz przesłania urzędowi skarbowemu deklaracji o pobranym podatku i imiennych informacji dla podatnika, z drugiej zaś strony świadomość anonimowości obrotu giełdowego i braku możliwości uzyskania danych osób dokonujących sprzedaży akcji”.

Co powinna więc zrobić spółka, aby wywiązać się z obowiązków płatnika? Jak czytamy w wyroku: „powinna przeprowadzić wykup akcji własnych w celu ich umorzenia poza rynkiem regulowanym za pośrednictwem firmy inwestycyjnej. Wybór takiej drogi wykupu akcji zapewni możliwość dokonania bezbłędnej identyfikacji osób zbywających akcje na rzecz emitenta”.

[i]—wp[/i][/ramka]