Trzeba jednak dopełnić wielu warunków i pamiętać o ograniczeniach wynikających nie tylko z obowiązującego prawa, ale też praktyki jego stosowania przez organy podatkowe.

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej warunki korzystania z podatkowych zachęt w strefach znacznie się zmieniły. Teraz jest to regionalna pomoc publiczna państwa – limitowana i podlegająca ścisłej kontroli. Jej celem jest promowanie inwestycji produkcyjnych lub tworzenie nowych miejsc pracy związanych z inwestycją.

Podstawową formą pomocy jest zwolnienie z opodatkowania dochodów z działalności prowadzonej na terenie strefy. Początkowo obejmowało ono całość dochodów z działalności strefowej przez 10 lat od rozpoczęcia tej działalności, a po upływie tego okresu – połowę tych dochodów. Na skutek akcesji Polski do UE zwolnienia udzielane od 2001 r. są już limitowane. Limit jest różny w zależności od lokalizacji inwestycji. Wyznaczają go poniesione przez inwestora tzw. koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą. Chodzi tu o:

- koszty nowej inwestycji (wydatki na grunty, budynki i budowle, maszyny i urządzenia, oraz – przy zachowaniu szczególnych warunków – koszty inwestycji w aktywa niematerialne i prawne) lub

- koszty utworzenia nowych miejsc pracy w związku z nową inwestycją – liczone jako dwuletnie koszty pracy nowo zatrudnionych pracowników i obejmujące płace brutto powiększone o obowiązkowe koszty pozapłacowe.

Więcej na temat kalkulacji tych kosztów napiszemy w jednej z kolejnych DF.

To, jaką ich część przedsiębiorca może uwzględnić przy liczeniu limitu zwolnienia, zależy od tzw. intensywności pomocy (procentowo wyrażonej relacji dostępnej dla inwestora wielkości pomocy w stosunku do poniesionych przez niego wydatków kwalifikujących się do objęcia pomocą) ustalonej na mapie pomocy regionalnej. Jest ona wyższa w biedniejszych regionach kraju (waha się od 30 do 50 proc.; >patrz mapka).

Uwaga, zwolnienie z podatku dochodowego jest ograniczone w czasie. Rozporządzenia strefowe przewidują w większości wypadków zakończenie działalności poszczególnych stref na 2017 r. (z wyjątkiem katowickiej i suwalskiej SSE, dla których zakończenie działalności przewidziane jest na 2016 r., oraz krakowskiej SSE ustanowionej do 1 stycznia 2018 r.). Po zakończeniu działalności stref dochody uzyskiwane na terenach obecnych SSE nie będą już objęte zwolnieniem podatkowym.

Na terenie poszczególnych podstref SSE akty prawa miejscowego (uchwały właściwych rad miejskich lub rad gmin) mogą przewidywać zwolnienia z podatku od nieruchomości albo ulgi w tym podatku dla przedsiębiorców dokonujących nowych inwestycji lub tworzących nowe miejsca pracy.Poziom tej pomocy także uzależniony jest od obszaru, na którym realizowana będzie inwestycja, zgodnie z mapą pomocy regionalnej.Pomoc może być obliczana w odniesieniu do:

- kosztów inwestycji w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z realizacją nowej inwestycji, lub

- kosztów wynagrodzenia dla miejsc pracy utworzonych bezpośrednio w wyniku realizacji projektu inwestycyjnego– w zależności od wyboru inwestora.

Aby uzyskać zwolnienie, należy:

- zgłosić organowi podatkowemu (w tym wypadku jest to wójt, burmistrz, prezydent miasta) zamiar korzystania z pomocy przed rozpoczęciem realizacji inwestycji,

- zapewnić co najmniej 25-procentowy udział własny w finansowaniu inwestycji,

- utrzymać inwestycję w danym regionie przez co najmniej 5 lat od zakończenia jej realizacji (duzi przedsiębiorcy) lub przez co najmniej 3 lata (mali i średni przedsiębiorcy),

- utworzyć nowe miejsca pracy w ciągu 3 lat od zakończenia inwestycji oraz utrzymać je przez 5 lat (duzi przedsiębiorcy) lub 3 lata (mali i średni przedsiębiorcy) – dotyczy to pomocy obliczanej na podstawie kosztów wynagrodzenia.

Poza zwolnieniem podatkowym do najatrakcyjniejszych form pomocy regionalnej dostępnej przedsiębiorcom strefowym należą:

- kredyt technologiczny (maksymalnie 8 mln zł) – na inwestycje technologiczne (zakup nowej technologii, jej wdrożenie i uruchomienie produkcji nowych lub zmodernizowanych wyrobów lub świadczenie usług, a także wdrożenie własnej technologii), udzielany przez Bank Gospodarstwa Krajowego na warunkach zbliżonych do rynkowych, ale z możliwością jego częściowego umorzenia (maksymalnie do 50 proc.),

- dotacje z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Jeśli chodzi o te ostatnie, w okresie budżetowym UE 2007 – 2013 są to następujące programy operacyjne:

„Innowacyjna gospodarka”

– dotacje na inwestycje z wykorzystaniem innowacyjnych technologii, prace badawczo-rozwojowe i wdrożenie ich wyników, na duże projekty inwestycyjne w sektorze produkcyjnym, na znaczące inwestycje w sektorze usług nowoczesnych;

„Kapitał ludzki”

– dotacje na szkolenia ogólne i specjalistyczne, otwarte i zamknięte dla kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw, dofinansowanie studiów podyplomowych;

„Infrastruktura i środowisko”

– dotacje na inwestycje dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska, inwestycje w odnawialne źródła energii;

Regionalne programy operacyjne

– dotacje na inwestycje i inne projekty rozwojowe o wartości do 8 mln zł.

Rafał Pulsakowski, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego PricewaterhouseCoopers

Strefy pozostaną niezwykle korzystnym, a przede wszystkim najbardziej przewidywalnym instrumentem wsparcia nowych inwestycji jeszcze przez około 3 – 4 lata. Później ich atrakcyjność będzie spadać, ze względu na coraz krótszy czas na wykorzystanie ulgi podatkowej. Prognozy te mogą się istotnie zmienić w razie przedłużenia okresu funkcjonowania stref, o czym coraz głośniej mówią zarządzający strefami oraz Ministerstwo Gospodarki. Mam nadzieję, że już niedługo przekonamy się, co o tych planach sądzi Komisja Europejska.

Przedsiębiorcy prowadzący działalność w SSE i korzystający z tego tytułu ze zwolnienia z podatku dochodowego mogą równolegle ubiegać się o pomoc publiczną, w tym regionalną, z innych źródeł (np. dotacji z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, lokalnych zwolnień z podatku od nieruchomości lub podatkowych instrumentów wspierania działalności innowacyjnej). Muszą jednak pamiętać o ograniczeniu pomocy regionalnej do wysokości limitu kalkulowanego dla danego projektu inwestycyjnego. Przykładowo poziom intensywności pomocy dla dużych firm w woj. śląskim zgodnie z mapą pomocy regionalnej wynosi 40 proc. W takim wypadku łączna wartość pomocy uzyskanej w różnych formach nie może przekroczyć 40 proc. kwalifikowanych wydatków inwestycyjnych.

Niezbędne jest więc bieżące badanie poziomu wykorzystania tego limitu na dzień udzielenia pomocy w odniesieniu do każdej formy wsparcia. Chroni to przed otrzymaniem pomocy nienależnej i ewentualnymi konsekwencjami (również podatkowymi) zwrotu takiej pomocy.

Pamiętajmy też, że kumulacji podlega pomoc uzyskana w odniesieniu do jednego projektu (tych samych wydatków). Limit pomocy ustalany jest bowiem odrębnie dla każdego projektu inwestycyjnego.

Korzystanie z różnych form pomocy regionalnej, w tym zwolnienia z tytułu działalności w SSE, nie ogranicza też możliwości otrzymania dodatkowego dofinansowania w postaci pomocy horyzontalnej, sektorowej czy de minimis (np. jednorazowej amortyzacji). Ich wartość nie jest wliczana do limitu pomocy regionalnej.

W Polsce funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych:

- Kamiennogórska,

- Katowicka,

- Kostrzyńsko-Słubicka,

- Krakowski Park Technologiczny,

- Legnicka,

- Łódzka,

- Euro-Park Mielec,

- Pomorska,

- Słupska,

- Starachowicka,

- Suwalska,

- Tarnobrzeska (Euro-Park Wisłosan),

- Wałbrzyska (Invest-Park),

- Warmińskwo-Mazurska.

Składają się one z podstref i obszarów zlokalizowanych na terenie wszystkich 16 województw, w obrębie 104 miast i 95 gmin (stan na 15 czerwca 2007 r.)

Wiele z nich działa już od ponad 10 lat.

Do najważniejszych przepisów podatkowych regulujących zasady zwolnienia z podatku dochodowego należą:

- art. 17 ust. 1 pkt 34 i ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (updop) oraz art. 21 ust. 1 pkt 63a i ust. 5a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof), zgodnie z którym wolne od podatku są dochody uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie SSE na podstawie zezwolenia,

- art. 15 ust. 2 updop i art. 22 ust. 3 updof regulujący kwestię przyporządkowania kosztów wspólnych do przychodu zwolnionego albo opodatkowanego, w razie prowadzenia przez przedsiębiorcę strefowego również działalności gospodarczej nieobjętej zezwoleniem lub działalności poza obszarem strefy,

- art. 17 ust. 5 i 6 updop oraz art. 21 ust. 5b i 5c updof określający podatkowe skutki utraty zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy.

- Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie krajowej pomocy regionalnej (w okresie 1998 – 2006 oraz na lata 2007 – 2013)

- rozporządzenie Komisji (WE) nr 1628/2006 (w okresie 2007-2013),

- ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 42, poz. 274),

- rozporządzenia Rady Ministrów ustanawiające poszczególne specjalne strefy ekonomiczne,

- ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych i ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych – w zakresie zwolnienia dochodów strefowych z podatku dochodowego,

- rozporządzenie Rady Ministrów z 22 lutego 2005 r. określające szczegółowe zasady przekazywania należnego podatku na rachunek Funduszu Strefowego (DzU nr 38 poz. 338),

- rozporządzenie Rady Ministrów z 21 marca 2006 r. w sprawie udzielania wsparcia nowej inwestycji z Funduszu Strefowego (DzU z 2006 r. nr 59, poz. 409 ze zm.),

- rozporządzenie Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. w sprawie udzielania przez gminy zwolnień od podatku od nieruchomości, stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną (DzU nr 138, poz. 969),

- uchwały właściwych rad miejskich lub rad gmin przewidujące zwolnienie z podatku od nieruchomości albo ulgi w tym podatku dla przedsiębiorców dokonujących nowych inwestycji lub tworzących nowe miejsca pracy.

Warunki prowadzenia działalności w SSE od początku ich funkcjonowania zmieniały się kilkakrotnie. Przedsiębiorcy w zależności od tego, kiedy uzyskali zezwolenie na prowadzenie działalności, w różnym stopniu korzystają z ulg podatkowych

Po akcesji Polski do UE zasady korzystania z pomocy publicznej z racji działalności w SSE zostały zróżnicowane w zależności od:

- daty wydania zezwolenia,

- wielkości przedsiębiorcy – mały, średni lub duży (dla tych, którzy uzyskali zezwolenia przed 2001 r., wielkość ustalana jest na dzień wejścia Polski do UE).

Zezwolenia wydane przed 1 stycznia 2001 r.

Mali i średni przedsiębiorcy posiadający zezwolenie wydane przed 1 stycznia 2001 r. mają zagwarantowane prawo do korzystania ze zwolnień podatkowych na zasadach obowiązujących przed tym dniem, czyli, w wielu wypadkach, do korzystania z praktycznie nieograniczonego zwolnienia z podatku dochodowego. Jednak okres korzystania z tego zwolnienia został skrócony do:

- 31 grudnia 2011 r. dla małych,

- 31 grudnia 2010 r. dla średnich przedsiębiorców.

Na starych zasadach mogliby oni korzystać ze zwolnienia podatkowego do końca istnienia danej strefy w Polsce (maksymalnie do 2015 – 2017 r. w zależności od strefy).

Dużych przedsiębiorców obowiązują limity maksymalnej wielkości pomocy publicznej, liczone jako procent poniesionych kosztów inwestycji (intensywność pomocy). Są one uzależnione od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej – przedsiębiorcy z lub spoza sektora motoryzacyjnego, a w wypadku tych drugich, także od daty wydania zezwolenia (przed 1 stycznia 2000 r. lub po 31 grudnia 1999 r.).

Dla przedsiębiorców z sektora motoryzacyjnego intensywność pomocy ustalono na poziomie 30 proc.

Dla innych przedsiębiorców, którzy uzyskali zezwolenie przed 1 stycznia 2000 r., limit pomocy został określony na poziomie 75 proc. poniesionych kosztów inwestycji. Dla pozostałych, tj. posiadających zezwolenie wydane w 2000 r., limit ten wynosi 50 proc. kosztów inwestycji.

Do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną mogli oni zaliczyć m.in. koszty zakupu używanych maszyn i urządzeń oraz wkładów niepieniężnych wniesionych do przedsiębiorstwa przed 1 maja 2004 r. Jednocześnie, dla ustalenia limitu pomocy publicznej, uwzględniane były koszty poniesione od dnia uzyskania zezwolenia do 31 grudnia 2006 r.

Wysokość przysługującego przedsiębiorcy zwolnienia była kalkulowana na podstawie wysokości poniesionych wydatków inwestycyjnych oraz intensywności dopuszczalnej maksymalnej pomocy dla regionu, w którym realizowana była inwestycja. Maksymalna intensywność pomocy waha się od 30 do 50 proc. poniesionych kosztów. Jako koszty inwestycyjne kwalifikowane były: koszty zatrudnienia (inwestycja w nowe miejsca pracy) bądź koszty inwestycji (inwestycja w środki trwałe).

Przed 1 maja 2004 r. przy kalkulacji limitu przysługującej pomocy publicznej przedsiębiorcy musieli uwzględnić tzw. standardową strukturę wydatków inwestycyjnych, co ograniczało poziom pomocy. Jednak po wejściu Polski do UE ci, którzy otrzymali zezwolenie po 31 grudnia 2000 r., mogli już stosować nową korzystniejszą definicję kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną, co wiązało się z koniecznością przeliczenia poniesionych już wydatków.

Przedsiębiorcy, którzy otrzymali zezwolenia po dniu akcesji Polski do UE, korzystają z pomocy publicznej w kształcie w pełni zgodnym z unijnymi regulacjami. Od 1 maja 2004 r. wielkość pomocy kalkulowana jest jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy dla danego regionu, ustalanej zgodnie z mapą pomocy regionalnej, oraz kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. Intensywność pomocy waha się od 30 do 50 proc. Dodatkowo mali i średni przedsiębiorcy mają prawo do intensywności powiększonej o 15 pkt proc. U działających w sektorze motoryzacyjnym zasadniczo intensywność pomocy wynosi 30 proc. intensywności właściwej dla danego regionu.

Komisja Europejska wydała nowe wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007 – 2013. Na ich podstawie Rada Ministrów wydała nowe rozporządzenia strefowe regulujące zasady korzystania z pomocy publicznej w formie zwolnienia dochodu z opodatkowania w związku z działalnością na terenie SSE. Różnicują one limit dostępnej pomocy publicznej dla małych i średnich przedsiębiorców.

Maksymalna intensywność pomocy dla małego przedsiębiorcy może być podwyższona o 20 pkt proc., dla średniego o 10 pkt proc. (do końca 2006 r. dla obu kategorii przedsiębiorców było to 15 proc.). Nowe zasady stosuje się do przedsiębiorców, których zezwolenia zostały wydane od 1 stycznia 2007 r. Ponadto zniesione zostały ograniczenia w pomocy dla firm z sektora motoryzacyjnego.

Zgodnie z ustawą z 2 października 2003 r., nowelizującą ustawę o SSE, przedsiębiorcy, którzy otrzymali zezwolenia na działalność w strefie przed 1 stycznia 2001 r., mogą ubiegać się o ich konwersję na nowe, uprawniające do pomocy publicznej zgodnej z prawem UE. Ostateczny termin składania wniosków w tej sprawie upływa 31 grudnia 2007 r. (można je było składać od 6 grudnia 2003 r.).

W razie niezłożenia wniosku w terminie przedsiębiorcy niekorzystający z pełnego zwolnienia w podatku dochodowym będą mieli prawo do pomocy publicznej wyłącznie do wysokości przysługującego im limitu. Natomiast mali i średni przedsiębiorcy, którym przysługiwało pełne zwolnienie w podatku dochodowym, utracą je odpowiednio od 1 stycznia 2012 r. oraz od 1 stycznia 2011 r.

Konwersja zezwolenia daje dodatkowe korzyści. Przedsiębiorca nabywa bowiem prawo do:

- gromadzenia należnego podatku dochodowego (po wyczerpaniu przysługującego mu limitu pomocy publicznej) na wyodrębnione konto w tzw. Funduszu Strefowym; środki te mogą być wykorzystane przez przedsiębiorcę – w terminie do 6 lat od zakończenia funkcjonowania danej strefy – w postaci dotacji na dofinansowanie nowych inwestycji;

- zwolnienia z podatku od nieruchomości, od gruntów, budynków i budowli zajętych na prowadzenie działalności na terenie strefy (dotyczy tylko „dużych” przedsiębiorstw) – wysokość zwolnienia jest ustalana według stanu gruntów, budynków i budowli na 2000 r. i według stawek wówczas obowiązujących;

- umorzenia przez gminę zaległości w podatku od nieruchomości za okres od 1 stycznia 2001 r.

Składając wniosek o zmianę zezwolenia, można dodatkowo ubiegać się o zmianę warunków zezwolenia (m.in. zmianę poziomu zatrudnienia, zmianę wielkości nakładów inwestycyjnych oraz rozszerzenie przedmiotu działalności określonej w zezwoleniu) w celu dostosowania tych warunków do swoich aktualnych potrzeb oraz możliwości finansowych.

Karina Bogdał, konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego PricewaterhouseCoopers

Określenie statusu przedsiębiorstwa strefowego według daty udzielonego mu zezwolenia to kluczowa sprawa dla precyzyjnego ustalenia rzeczywistych korzyści wynikających z prowadzenia działalności na terenie SSE.Mimo że od akcesji Polski do UE i wprowadzenia nowych, przejrzystych zasad korzystania z pomocy publicznej minęły trzy lata, praktyka w dalszym ciągu nie wyeliminowała wielu wątpliwości związanych z korzystaniem z pomocy publicznej na terenie strefy. Dotyczą one m.in. zasad kalkulowania i rozliczania pomocy przez przedsiębiorców mających zezwolenia wydane przed 1 stycznia 2001 r. Problemy z jej kalkulowaniem i rozliczaniem mają też firmy prowadzące działalność na terenie strefy na podstawie kilku zezwoleń wydanych w różnych latach.

- małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 osób i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 mln euro;

- średnie przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 250 osób i którego roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln euro;

- duże przedsiębiorstwo to takie, które przekracza wskazane wyżej limity, jak również takie, którego 25 proc. lub więcej kapitału lub praw do głosowania pozostaje w rękach, pośrednio lub bezpośrednio, jednego bądź kilku organów państwowych.

Dla potwierdzenia wielkości firmy istotne jest również sprawdzenie powiązań kapitałowych.

Aby przedsiębiorstwo mogło być zaklasyfikowane jako małe lub średnie, oba warunki (tj. co do zatrudnienia i finansów) muszą być spełnione łącznie. Przy czym wystarczy spełnienie jednego z dwóch kryteriów finansowych (dotyczącego rocznego obrotu lub całkowitego bilansu rocznego). Aby utracić (albo uzyskać) status małego lub średniego przedsiębiorstwa, trzeba, by któryś z wymienionych wskaźników był przekroczony (lub spełniony) w ciągu dwóch kolejnych lat, następujących po roku, w którym stwierdzono przekroczenie (spełnienie) limitu.

Eksperci z PricewaterhouseCoopers odpowiedzą na pytania czytelników związane z rozliczeniem podatkowym działalności gospodarczej w SSE.

Zachęcamy do zadawania pytań na adres: a.kolesnik@rp.pl