W praktyce termin zakończenia kontroli wskazany w upoważnieniu do jej przeprowadzenia może być wielokrotnie przedłużany, przy czym organ ma obowiązek zawiadomienia na piśmie kontrolowanego o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie wskazanym w upoważnieniu. Musi wtedy podać przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazać nowy termin jej zakończenia (art. 284 § 1 i 2 o.p.).

Ustawowy limit dni

Niezależnie od tego organ prowadzący kontrolę podatkową przedsiębiorcy musi przestrzegać terminów na prowadzenie kontroli wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Limit czasu przewidziany dla wszystkich kontroli organu u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym określa art. 83 u.s.d.g >patrz tabela nr 4.

Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 sierpnia 2012 r., II FSK 75/11): „czas ten odnosi do wszystkich kontroli danego organu kontroli (...) czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli odnosić należy do kontroli tego samego organu kontroli, a nie w ogóle wszystkich organów kontroli. Wynika to wprost z treści omawianego przepisu (...)".

Bez ograniczenia

Jednocześnie u.s.d.g. przewiduje wiele sytuacji, w których do kontroli nie stosuje się ww. ograniczenia terminu na prowadzenie kontroli. Jest tak m.in. gdy:

- przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;

- kontrola dotyczy zasadności zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu;

- kontrola dotyczy zasadności zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym;

- kontrola dotyczy zasadności zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków poniesionych w związku z budową pierwszego własnego mieszkania.

Co do zasady, przedłużanie terminu na przeprowadzenie kontroli według u.s.d.g. nie może powodować przekroczenia terminów wyznaczonych w tej ustawie. Wyjątek stanowi przedłużenie czasu trwania kontroli, jeżeli w jej toku zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 10 proc. kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty, albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku. Wówczas przedłużony czas na prowadzenie kontroli nie może powodować przekroczenia odpowiednio dwukrotności dopuszczalnego czasu dla poszczególnych przedsiębiorców wskazanego w tabeli nr 2.

Gdy brak prawidłowego przedłużenia

Doktryna prawa podatkowego oraz orzecznictwo sądów administracyjnych formułuje tezę, że samo przekroczenie limitów czasowych przewidzianych w u.s.d.g. dla roku kalendarzowego, wynikających z art. 83 u.s.d.g., nie powoduje niemożności prowadzenia kontroli i nie dyskwalifikuje w jakikolwiek sposób czynności przeprowadzonych w tym postępowaniu (por. wyroki NSA z 29 sierpnia 2006 r., I FSK 1045/05 oraz z 8 października 2009 r., I FSK 165/08 za: Brolik J., Ordynacja...). W przypadku przedsiębiorców konieczne jest tym samym monitorowanie przestrzegania przez organ kontroli podatkowej terminów na prowadzenie kontroli tak, aby możliwe było złożenie w tej kwestii sprzeciwu (termin trzech dni na złożenie sprzeciwu biegnie w takim przypadku od dnia przekroczenia limitu czasu trwania kontroli), którego efektem powinno być odstąpienie przez organ od czynności kontrolnych (więcej o sprzeciwie w dalszej części artykułu).

Przedłużenie powinno następować zgodnie z przepisami o.p. Tutaj, podobnie jak w przypadku kontroli na legitymację, ustawodawca przewidział, że dokumenty dotyczące czynności kontrolnych przeprowadzonych po upływie terminu wskazanego w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli bez jego należytego przedłużenia nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym. Negatywne skutki związane z niedotrzymaniem terminu odnoszą się jednak tylko do czynności kontrolnych podjętych po upływie terminu wskazanego w upoważnieniu.

Należy mieć jednak na uwadze, że „niedoręczenie zawiadomienia o przedłużeniu terminu do przeprowadzenia czynności kontrolnych przed upływem tego terminu nie powoduje z mocy prawa zakończenia kontroli", a „dla zachowania w postępowaniu podatkowym mocy dowodowej dokumentów dotyczących czynności kontrolnych, art. 284b § 3 ordynacji podatkowej wymaga jedynie, aby kontrolujący powiadomili podatnika, podali przyczyny przedłużenia terminu i wskazali nowy termin zakończenia kontroli. Omawiany przepis nie zawiera jednak terminu, w jakim obowiązek ten powinien zostać zrealizowany". (por. wyroki: WSA w Opolu z 4 czerwca 2014 r., I SA/Op 811/13; WSA w Łodzi z 24 listopada 2010 r., I SA/Łd 917/10; WSA w Poznaniu z 10 stycznia 2008 r., I SA/Po 83/07 za: Babiarz S., Ordynacja podatkowa. Komentarz., wyd IX, 2015, dostępny w systemie informacji prawnej Lex).

W orzecznictwie wskazuje się ponadto, że samo doręczenie protokołu kontroli po upływie czasu jej trwania nie powoduje nieskuteczności tej czynności, jeżeli protokół ten sporządzono w terminie wskazanym w upoważnieniu (zob. wyrok NSA z 8 października 2009 r., I FSK 165/08 za: Brolik J., Ordynacja...).

Można wiele razy

Należy także mieć na uwadze, że sądy administracyjne pozwalają na wielokrotne przedłużanie terminu na zakończenie kontroli podatkowej określonego w upoważnieniu do jej przeprowadzenia. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 1 października 2009 r. (III SA/Wa 1236/09), w którym sąd wskazał, że: „za dopuszczalną należy uznać możliwość wielokrotnego przedłużania terminu zakończenia kontroli podatkowej. Takie przedłużanie nie służy co prawda zasadzie szybkości postępowania, ale – jak należy przyjąć – nie może ono wynikać z powodów błahych. Wielokrotne przedłużanie kontroli może mieć miejsce wtedy, gdy wymaga tego podstawowa dyrektywa prawdy materialnej". W przypadku nadmiernego przedłużania terminu na zakończenie kontroli podatkowej kontrolowany może złożyć ponaglenie do organu wyższego rzędu na podstawie art. 142 o.p.