- Niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym zatrudniony ?w pełnym wymiarze czasu pracy pracuje po osiem godzin dziennie i 40 tygodniowo, gdyż nie dostarczył zaświadczenia lekarskiego ?o celowości zastosowania skróconych norm czasu pracy. Twierdzi, że od 10 lipca 2014 r. powinien pracować maksymalnie po siedem godzin dziennie i 35 tygodniowo niezależnie od tego, czy  legitymuje się orzeczeniem medyka. Domaga się zmian w czasie pracy i wyrównania, począwszy od 10 lipca. Czy ma rację, a jeśli tak – to jak obliczyć tę rekompensatę, skoro krótszą normą czasu pracy objęliśmy go dopiero od czwartku 24 lipca? – pyta czytelniczka.

Niepełnosprawny ma rację. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 czerwca 2013 r. (K 17/11, DzU z 2013 r., poz. 791) zakwestionował stosowanie krótszych norm czasu pracy do niepełnosprawnego znacznie lub umiarkowanie dopiero po przedstawieniu zaświadczenia lekarza stwierdzającego celowość takiego rozwiązania. Trybunał podważył art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. ?o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji) dopuszczający jako zasadę pracę takich osób przez osiem godzin dziennie i 40 tygodniowo. Według niego ten przepis jest sprzeczny z konstytucyjną zasadą objęcia tej grupy społecznej specjalną troską przez państwo. Zastrzegł, że w tym zakresie straci on moc obowiązującą po roku od ogłoszenia werdyktu w Dzienniku Ustaw.

Mimo że nowelizacja ustawy o rehabilitacji z 10 czerwca 2014 r. zawodowej (DzU z 2014 r.,?poz. 877), wprowadzająca dla inwalidów normę siedmiu godzin dziennie, weszła w życie dopiero 16 lipca 2014 r., skrócone normy czasu pracy wiążą z urzędu już od 10 lipca 2014 r.

Jak jest teraz...

Od tego dnia wróciliśmy zatem do poprzedniego stanu prawnego. Dlatego niepełnosprawnego w stopniu znacznym bądź umiarkowanym wolno zatrudniać najwyżej przez siedem godzin na dobę i 35 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Normy te są sztywne – nie można ich uśredniać w okresie rozliczeniowym. Wyjątkowo szef ma prawo wyznaczyć mu dłuższą pracę, jeśli:

- ?jest zatrudniony przy pilnowaniu mienia,

- ?na jego wniosek zezwolił na to lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników, a w razie jego braku – lekarz sprawujący opiekę nad zainteresowanym (art. 16 ustawy o rehabilitacji).

...i co to oznacza

Z pytania czytelniczki nie wynika, aby opisany podwładny pracował przy pilnowaniu mienia albo miał zgodę lekarza na pracę w dłuższych normach. Dlatego godziny przepracowane między 9 a 23 lipca 2014 r. ponad siedem godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo trzeba uznać za nadliczbowe. Jeśli nie opuścił on w tym miesiącu żadnego dnia roboczego w firmie, to przepracował dziesięć nadgodzin. Za każdą przysługuje mu normalne wynagrodzenie w wysokości 1/7 dziennego wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę oraz dodatek o wartości 50 proc. stawki godzinowej (orzeczenie Sądu Najwyższego ?z 6 lipca 2005 r., III PK 51/05). ?I to jest właśnie należne mu wyrównanie. W świetle tego wyroku SN w takim wypadku ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie traktuje się jak pensję za pracę w krótszym, prawidłowym wymiarze czasu pracy (siedem godzin dziennie i 35 tygodniowo).

Jak konkretnie ustalić rekompensatę za zbyt długą pracę, zależy od rodzaju składników płacowych, jakie dostaje zatrudniony.

W stałej puli miesięcznej

Jeśli na wynagrodzenie niepełnosprawnego składają się wyłącznie elementy płacy ?w stałej stawce miesięcznej bądź dodatkowo zmienne, ?to sumę tych w stałej stawce miesięcznej należnych w lipcu 2014 r. dzieli się przez prawidłową liczbę godzin przypadających do przepracowania w tym miesiącu (168 godzin, bo od ?1 do 9 lipca to 7 dni x 8 godzin ?= 56 godzin, a od 10 do 31 lipca to 16 dni x 7 godzin = 112 godzin). W ten sposób pracodawca uzyskuje podstawę wymiaru normalnego wynagrodzenia.

Z kolei 50-proc. dodatki za nadgodziny przepracowane ponad krótsze normy czasu pracy liczy się wyłącznie od stawki osobistego zaszeregowania, czyli tu jedynie od pensji zasadniczej w stałej stawce miesięcznej (uchwała SN z 3 kwietnia 2007 r., II PZP 4/07).

Przykład

Tylko elementy stałe

Zakładamy, że pracownik otrzymuje 2000 zł brutto miesięcznie pensji zasadniczej ?i dodatek stażowy w kwocie ?12 proc. tej pierwszej. Rekompensatę za zbyt długą pracę od 10 do 23 lipca 2014 r. ustala się tak:

- ?normalne wynagrodzenie ?za dziesięć godzin

– podstawa wymiaru – suma składników w stałych stawkach miesięcznych należnych w lipcu

2000 zł + 240 zł = 2240 zł

– godzinowa stawka – podstawę wymiaru dzieli się przez nominał czasu pracy lipca dla krótszych norm (168 godz.) ?2240 zł : 168 godz. = 13,33 zł

– finalna kwota normalnego wynagrodzenia ?13,33 zł x 10 godz. = 133,30 zł.

- ?dodatki w wysokości 50-proc. stawki godzinowej

– podstawa wymiaru ?– wyłącznie miesięczna stawka osobistego zaszeregowania (tylko wynagrodzenie zasadnicze) 2000 zł

– godzinowa stawka – podstawę wymiaru dzielimy przez nominał czasu pracy lipca dla krótszych norm 2000 zł : 168 godz. ?= 11,90 zł

– finalna kwota dodatków ?– godzinową stawkę mnoży się przez liczbę nadgodzin i przez 50 proc.

11,90 zł x 10 nadgodzin ?x 50 proc. = 59,50 zł.

- ?łączna kwota rekompensaty 133,30 zł + 59,50 zł = 192,80 zł plus ewentualne odsetki na żądanie pracownika.

Za każdą godzinę

Gdy wynagrodzenie podstawowe niepełnosprawnego zostało określone w stawce godzinowej, a oprócz tego dostaje składniki w stałej stawce miesięcznej, to przy rekompensacie normalne wynagrodzenie za nadgodziny liczy się na podstawie elementów godzinowych i w stałej stawce miesięcznej, a dodatki – jedynie od pensji zasadniczej.

Przykład

Stawka godzinowa

Przyjmujemy, że opisany niepełnosprawny uzyskuje płacę zasadniczą 14 zł za godzinę i premie miesięczne w stałej stawce 350 zł. Wyrównanie za zbyt długą pracę od 10 do 23 lipca 2014 r. ustala się tak:

- normalne wynagrodzenie

– ze składnika w stałej stawce miesięcznej 350 zł : 168 godz. = 2,08 zł

– ze stawki godzinowej 14 zł

– łącznie godzinowa stawka 2,08 zł + 14 zł = 16,08 zł

– finalna kwota normalnego wynagrodzenia 16,08 zł x 10 nadgodzin = 160,80 zł.

- dodatki 50 proc.

– podstawa wymiaru 14 zł/godz.

– finalna kwota dodatków 14 zł/godz. x 10 nadgodzin x 50 proc. = 70 zł

- ?końcowa kwota wyrównania 160,80 zł + 70 zł = 230,80 zł plus ewentualnie odsetki na żądanie pracownika.

Bez stawki osobistego zaszeregowania

Jeśli pracownik nie uzyskuje miesięcznej albo godzinowej stawki osobistego zaszeregowania, to podstawę rekompensaty stanowi wynagrodzenie ustalone jak pensja za urlop wypoczynkowy. Sumę składników w stałej stawce miesięcznej (dodatki, premie) dzieli się przez prawidłową liczbę godzin przypadających do przepracowania w konkretnym miesiącu i mnoży przez liczbę nadgodzin. Składniki zmienne za okresy nie dłuższe niż miesiąc w łącznej kwocie wypłaconej w ciągu 3/12 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia nadgodzin zwiększone o 1/7 (zgodnie z wyrokiem SN z 6 lipca 2005 r.) dzieli się przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w ciągu tych 3/12 miesięcy i mnożymy przez liczbę nadgodzin.

Podstawę wymiaru dodatków, gdy nie ma stawki osobistego zaszeregowania, stanowi 60 proc. stawki godzinowej ustalonej na potrzeby normalnego wynagrodzenia za nadgodziny.

Przykład

Gdy nie mieści się w tabeli

Niepełnosprawny dostaje wynagrodzenie prowizyjne ?i dodatek lojalnościowy 300 zł miesięcznie. W 2014 r. otrzymał ?w czerwcu 1800 zł prowizji, ?w maju 2100 zł, w kwietniu ?1920 zł, a miesiącach tych przepracował łącznie ?480 godzin. Rekompensatę szacujemy tak:

- ?normalne wynagrodzenie ?za 10 nadgodzin

– godzinowa stawka normalnego wynagrodzenia ?ze składnika w stałej stawce miesięcznej (dodatek lojalnościowy) – miesięczny dodatek dzieli się przez nominał lipca dla krótszych norm

300 zł : 168 godz. = 1,79 zł

– godzinowa stawka normalnego wynagrodzenia ?ze składników zmiennych

1800 zł + 2100 zł + 1920 zł ?= 5820 zł

5820 zł + (5820 zł x 1/7) ?= 5820 zł + 831,43 zł ?= 6651,43 zł,

6651,43 zł : 480 godz. ?= 13,86 zł;

– godzinowa stawka razem ?1,79 zł + 13,86 zł = 15,65 zł

– finalne normalne wynagrodzenie 15,65 zł ?x 10 nadgodzin = 156,50 zł

- ?dodatki 50 proc. ?za 10 nadgodzin

– godzinowa stawka ?– godzinową stawkę ustaloną ?na potrzeby normalnego wynagrodzenia mnoży się przez 60 proc. 15,65 zł x 60 proc. ?= 9,39 zł

– finalna kwota dodatków ?9,39 zł x 10 dodatków x 50 proc. = 46,95 zł

- ?wyrównanie łącznie 156,50 zł ?+ 46,95 zł = 203,45 zł.