Definicję mobbingu określa kodeks pracy. Nie oznacza to jednak, że takie naganne zachowania są zakazane tylko wobec pracowników, których dotyczy ta ustawa. Analogiczną ochroną objęci są też zleceniobiorcy i inne osoby wykonujące pracę na podstawie kontraktów cywilnoprawnych.
Ustawowa definicja
Mobbing oznacza – zgodnie z art. 943 kodeksu pracy – działanie lub zaniechanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, które polega na uporczywym i długotrwałym nękaniu go lub zastraszaniu, wywołuje u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powoduje lub ma na celu jego poniżenie lub ośmieszenie, izolowanie tej osoby lub wyeliminowanie ?z grupy zatrudnionych.
Kodeks pracy określa prawa i obowiązki stron stosunku pracy. W konsekwencji jego uregulowania, również te dotyczące mobbingu, mają zastosowanie wyłącznie do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Pracujący na innej podstawie znaleźli się poza zakresem tej ochrony.
Za naruszenie godności
Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych nie są jednak całkowicie pozbawione ochrony, jeśli zachowanie zleceniodawcy wypełnia przesłanki mobbingu określone ?w art. 943 k.p. W takiej sytuacji strony stosunku cywilnoprawnego mogą dochodzić ochrony na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych. Tak uznał Sąd ?Najwyższy w wyroku z 9 maja 2007 r. (I PZP 2/07).
Ciężar dowodu
Uprawnienia i obowiązki osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych określają przepisy regulujące dany stosunek zobowiązaniowy (np. o zleceniu) oraz ogólne przepisy kodeksu cywilnego. Gdy zachowanie kontrahenta spełnia przesłanki mobbingu, pokrzywdzony może dochodzić ochrony z tytułu naruszenia dóbr osobistych, na podstawie art. 24 k.c. Ochrona przewidziana w tym przepisie przysługuje osobom, których dobra osobiste zostały w sposób bezprawny naruszone lub zagrożone.
Domniemywa się, że naruszenie lub zagrożenie dóbr osobistych nastąpiło w sposób bezprawny. To na osobie naruszającej te dobra spoczywa zatem ciężar udowodnienia braku bezprawności. Ponadto przepisy k.c. nie zobowiązują pokrzywdzonego do udowodnienia winy sprawcy (SN z 28 maja 1971 r., III PZP 33/70).
Liczą się osobiste odczucia
O tym, czy doszło do naruszenia lub zagrożenia dobra osobistego, decydują dwa mierniki:
? ?subiektywne odczucie osoby, względem której doszło do naruszenia, oraz
? ?obiektywna reakcja społeczeństwa (wyrok SN z 16 stycznia 1976 r., II CR 692/75).
Naruszenia dóbr osobistych nie stanowi natomiast zachowanie, które w sposób obiektywny narusza te dobra, ale spotyka się z aprobatą poszkodowanego. Przyjmuje się, że zgoda poszkodowanego uchyla bezprawność naruszenia.
Przeprosiny lub pieniądze
Osoba, której dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone z powodu zachowania spełniającego przesłanki mobbingu, może żądać zaniechania takiego postępowania. Pokrzywdzony może też żądać podjęcia czynności zmierzających do usunięcia skutków naruszenia. W szczególności może to być złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści ?i w odpowiedniej formie.
W końcu ten, którego dobro osobiste zostało naruszone, może żądać od sprawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia lub zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny.
Gdy zachowanie spełniające przesłanki mobbingu spowodowało szkodę w dobrach majątkowych wykonawcy umowy cywilnej, poszkodowany może dochodzić odszkodowania na podstawie art. 415 ?i nast. k.c. Może go żądać, gdy wystąpił związek przyczynowy między naruszeniem ?a powstałą szkodą. Jeśli skutkiem zachowania zlecającego jest uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, poszkodowany może dochodzić naprawienia szkody majątkowej ?w postaci:
- ?odszkodowania, które pokryje wszelkie koszty, jakie wynikły z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (np. zwrot kosztów leczenia) lub
- ?renty dla wyrównania szkód o trwałym charakterze.
W każdym przypadku poszkodowany ma jednak obowiązek udowodnić fakt powstania i rozmiarów szkody.
—Katarzyna Taborek-Lekston, prawnik w kancelarii KSP Legal & Tax Advice w Katowicach
GDZIE SZUKAĆ POMOCY
Roszczenia w sprawie naruszenia dóbr osobistych można dochodzić przed sądem okręgowym. Opłata od pozwu związanego z ochroną tych dóbr jest stała i wynosi 600 zł. Jeśli zachowanie, które spełnia przesłanki mobbingu stosowanego wobec pracującego na podstawie umowy cywilnoprawnej, wyczerpuje jednocześnie znamiona czynu karalnego, poszkodowany może zawiadomić o tym fakcie organy wymiaru sprawiedliwości. Gdy takie działanie stanowi przestępstwo, żądanie naprawienia szkody można zgłosić w trakcie postępowania karnego. Jeśli naprawienie szkody w toku procesu karnego okaże się bezskuteczne, poszkodowany może dochodzić odszkodowania w drodze postępowania cywilnego.
