Zaniedbania przełożonych mogą stanowić przyczynę wypadku przy pracy

Pracownik nie otrzyma świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, gdy wypadku nie spowodowała przyczyna zewnętrzna. Zatem za każdym razem konieczne jest ustalenie okoliczności, ?w jakich pracownik został poszkodowany.

Wynika to z definicji wypadku zawartej ?w art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

Zatem aby nieszczęśliwe zdarzenie można było uznać za wypadek przy pracy, muszą zostać łącznie spełnione wszystkie cztery warunki wymienione w art. 3 ust. 1 ww. ustawy, ?tj. nagłość zdarzenia, jego zewnętrzna przyczyna, wystąpienie urazu lub śmierci oraz związek wypadku z pracą.

Brak definicji

Nie ma ustawowej definicji przyczyny zewnętrznej wypadku. Powszechnie przyjmuje się, że jest to każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, który może wywołać szkodliwe skutki, w tym doprowadzić do pogorszenia się stanu zdrowia chorego pracownika. Mogą to być np. urazy powstałe wskutek działania maszyn, pojazdów czy innych osób (np. współpracowników). Czynnikiem zewnętrznym, który może spowodować wypadek, jest także oddziaływanie takich elementów jak energia elektryczna, wysoka lub niska temperatura, hałas lub wstrząsy. Może to być również działanie sił przyrody.

Bez przygotowania

W orzecznictwie sądowym uznaje się również, że przyczynę wypadku przy pracy może stanowić brak przeszkolenia pracownika ?w zakresie powierzonych mu obowiązków. Tak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 12 czerwca 2013 r. (I UK 14/13). Pracodawca ma bowiem obowiązek odpowiedniego przeszkolenia pracownika w zakresie powierzonych mu obowiązków. Potwierdzał to Sąd Apelacyjny ?we Wrocławiu w wyroku z 17 maja 2012 r. (III APa 7/12). Stwierdził wtedy wyraźnie, że powinnością pracodawcy jest nie tylko zapoznanie podwładnych z ogólnymi przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ale też zwrócenie uwagi na konkretne zagrożenia występujące na stanowisku pracy, na którym dana osoba ma wykonywać obowiązki. Chodzi przy tym o zagrożenia typowe, a w każdym razie możliwe do przewidzenia, a nie jakieś szczególne, wyjątkowe, mogące wystąpić ?w sytuacjach nietypowych.

Jeśli firma tego zaniedba i pracownik nieświadomy zagrożeń związanych z wykonywaną pracą ulegnie wypadkowi, to można uznać, że brak odpowiedniego pouczenia stanowił zewnętrzną przyczynę wypadku. Nie należy wtedy przyjmować, że do nieszczęścia doszło wyłącznie z winy podwładnego, co pozbawiałoby go świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego (art. 21 ust. 1 ww. ustawy).

Przykład

Pan Adam został zatrudniony jako robotnik produkcyjny. Wykonywał proste prace pomocnicze na wydziale wytłaczania blach. Pracodawca ?otrzymał pilne zamówienie. Ponieważ zachorował pracownik zatrudniony przy obsłudze wytłaczarki, szef polecił panu Adamowi pracę przy tej maszynie. Pan Adam nigdy wcześniej nie miał z nią do czynienia, ale zastosował się do polecenia. Jeden ?z pracowników pokazał mu, gdzie należy wkładać blachę i jak ją wyjmować. Po wykonaniu kilku elementów, przy wkładaniu kolejnej blachy, pracownik przypadkowo przełączył ustawienia maszyny. Gdy to zauważył, chciał zdjąć blachę ?z maszyny, ale nie zdążył wyjąć dłoni przed opadającym tłokiem i doznał jej uszkodzenia. ZUS decyzją odmówił mu wypłaty jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, uznając, że doszło do niego wyłącznie ?z jego winy. Pan Adam odwołał się do sądu. ?Ten uznał, że współprzyczyną wypadku był brak należytego pouczenia pracownika w zakresie powierzonych mu obowiązków i niezapoznanie go ?z zagrożeniami istniejącymi przy tej pracy. Orzekł ?o przyznaniu mu jednorazowego odszkodowania.

Wbrew orzeczeniu lekarza

Za zewnętrzną przyczynę wypadku uznaje się również sytuację, gdy pracodawca nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że istnieją przeciwwskazania do wykonywania przez podwładnego danego rodzaju pracy z uwagi na jego zły stan zdrowia.

Zatem dopuszczenie pracownika do zadań może mieć charakter przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy, gdy przełożony zleca wykonanie konkretnych obowiązków wbrew zastrzeżeniom wynikającym z lekarskiego zaświadczenia. Będzie tak np. wtedy, gdy pracodawca zignorował informację od lekarza, że robotnik nie może pracować na wysokościach, i zatrudnił go do montażu rusztowań na wieżowcu, jeśli z tego powodu pracownik doznał zawrotów głowy i spadł.

Warto też wskazać na wyrok SN z 16 kwietnia 1997 r. (II UKN 66/97), według którego wykonywanie przez pracownika cierpiącego na chorobę wieńcową zwykłych obowiązków nie stanowi przyczyny zewnętrznej wypadku, chyba że pracodawca nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że z uwagi na stan zdrowia istnieją przeciwwskazania do wykonywanej pracy.

Podobnie dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach, czyli działanie wbrew obowiązkowi określonemu ?w art. 229 § 4 k.p., może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy. Podnosił to SN w wyroku z 17 listopada 2000 r. (II UKN 49/00).

— Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach