W art. 83 kodeksu spółek handlowych uregulowany jest przypadek, gdy majątek likwidowanej spółki jawnej nie wystarcza na spłatę udziałów jej wspólników i długów. W takej sytuacji ustawodawca przyznaje prymat postanowieniom umownym. Dopiero, gdy ich brak, niedobór dzieli się między uczestników podmiotu w stosunku, w jakim partycypują oni w stracie >patrz przykład 1 i 2. Gdy zaś jeden ze wspólników jest niewypłacalny, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych w takim samym stosunku (tj. albo zgodnie z zapisami kontraktu, albo też według zasad, w jakich uczestniczą oni w stracie) >patrz przykład 3 i 4.

Przykład 1.

Umowa sp.j. stanowi, że ?w przypadku, gdy spółka zostanie postawiona w stan likwidacji, ?a jej majątek nie będzie wystarczał na spłatę udziałów ?i długów, wówczas niedobór dzieli się między jej wspólników w następującym stosunku: ?pan Mikołaj uczestniczy w nim ?– w 25 proc., pan Filip – w 45 proc., pani Liwia zaś – w pozostałych ?30 proc. Taki zapis jest prawidłowy. Zakładając zatem, że majątek spółki nie wystarczył na pokrycie zaległości w kwocie 15 tys. zł, ?to istniejący niedobór musi być pokryty przez pana Mikołaja ?w kwocie: 3,75 tys. zł, przez ?pana Filipa – 6,75 tys. zł, przez panią Liwię natomiast – 4,5 tys. zł.

Przykład 2.

Sytuacja jak w przykładzie 1, z tą różnicą, że umowa spółki jawnej nie zawiera żadnych postanowień dotyczących podziału  omawianego niedoboru. Kontrakt podmiotu reguluje jednak kwestie uczestnictwa wspólników w stratach spółki, ?w ten sposób, że: pan Mikołaj bierze w nich udział w 60 proc., pan Filip zaś – w 40 proc., natomiast pani Liwia jest zwolniona od partycypacji w nich. Z uwagi zatem na to, pan Mikołaj pokryje niedobór w kwocie 9 tys. zł, resztę zaś, tj. 6 tys zł – zapłaci pan Filip. Gdyby natomiast założyć, ?że umowa spółki stanowi, że wspólnicy uczestniczą w zyskach w jednej trzeciej, wówczas każdy z nich brałby udział w pokryciu niedoboru w kwocie po 5 tys. zł, bo – w przypadku wątpliwości ?– za art. 51 § 2 k.s.h. – przyjmuje się, że określony umownie udział wspólnika w profitach odnosi się także do jego uczestnictwa ?w stratach. W braku zaś stosownych regulacji kontraktowych, niedobór dzieli się między uczestników spółki w takim stosunku w jakim biorą oni udział w stratach.

Przykład 3.

Sytuacja jak w przykładzie 1. Załóżmy, że pan Mikołaj jest niewypłacalny. Niedobór musi być więc pokryty przez pana Filipa w kwocie 8437,50 zł (bo kwota 6750,00 zł – to jest część przypadająca na niego, ?a 1687,50 zł – to 45 proc. (to jest jego udział w niedoborze ?w majątku likwidowanej sp.j.) ?z 3750 zł przypadających na niewypłacalnego pana Mikołaja), przez panią Liwię zaś w wysokości 5625,00 zł (bo kwota 4500,00 zł - to jest część przypadająca na nią, a 1125,00 zł - to 30 proc. ?(to jest jej udział w niedoborze ?w majątku likwidowanej sp.j.) ?z 3750 zł przypadających na niewypłacalnego pana Mikołaja).

Przykład 4.

Sytuacja jak w przykładzie 2. ?Pan Filip jest niewypłacalny. ?Pan Mikołaj zatem pokryje niedobór w kwocie 12 600 zł ?(bo 9 tys. zł – to jest część przypadająca na niego, a 3600 zł – to 60 proc. (to jest jego udział ?w niedoborze w majątku likwidowanej sp.j.) z 6 tys. zł przypadających na niewypłacalnego pana Filipa, pani Liwia zwolniona jest od udziału w stratach). Gdyby to założyć, że umowa spółki stanowi, że wspólnicy uczestniczą w zyskach w jednej trzeciej, wówczas pan Mikołaj uczestniczy w niedoborze ?w kwocie (po zaokrągleniu) ?6667 zł (bo kwota 5 tys. zł – to jest część przypadająca na niego, a ok. 1667 zł – to jedna trzecia (to jest jego udział w niedoborze w majątku likwidowanej sp.j.) ?z 5 tys. zł przypadających na niewypłacalnego pana Filipa), pani Liwia zaś zapłaci tyle samo – co pan Mikołaj – według tych samych reguł.

Autorka jest adwokatem