ZMIANY W PRZEPISACH

Nowa ustawa antykryzysowa

21 listopada 2013 r. weszła w życie ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy. Wprowadza ona możliwość uzyskania przez pracodawców bezpośredniej pomocy finansowej przeznaczonej na dopłaty do wynagrodzeń oraz dofinansowanie szkoleń dla pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy. Możliwość skorzystania z tych rozwiązań - tj. obniżenia etatów lub zarządzenia przestoju - pracodawca musi ustalić w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu ze związkami zawodowymi albo z przedstawicielami pracowników.

Pracodawca otrzyma dopłaty do części wynagrodzeń oraz środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne maksymalnie przez 6 miesięcy. Jeśli uzyska dopłaty, może też wystąpić do starosty z wnioskiem o dofinansowanie szkolenia pracowników objętych przestojem lub pracujących w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jego maksymalna wysokość na jedną osobę to 80 proc. kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż 300 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Pracodawca, który otrzymał dopłaty, nie może zwolnić pracownika z przyczyn go niedotyczących w okresie pobierania świadczeń oraz w ciągu następnych 3 miesięcy. Aby uzyskać dofinansowanie, musi wykazać, że wystąpił u niego spadek obrotów gospodarczych łącznie o nie mniej niż 15 proc., obliczony jako stosunek obrotów w czasie 6 miesięcy w ciągu ostatniego roku przed złożeniem wniosku do 6 takich samych miesięcy rok wcześniej. Nie może również – co do zasady – zalegać z opłacaniem należnych podatków i składek na ZUS ani nie mogą wobec niego wystąpić przesłanki do ogłoszenia upadłości. Wniosek o przyznanie pomocy wraz z dokumentacją pracodawca kieruje do marszałka województwa, który po jego pozytywnym rozpatrzeniu zawiera z nim umowę o wypłatę dopłat.

Nowe rozporządzenie dotyczące urlopu wychowawczego

Od 1 października 2013 r. obowiązuje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (DzU z 2013 r., poz. 1139). Nowelizacja stanowi kontynuację zmian w prawie pracy, mających na celu rozszerzenie uprawnień związanych z urlopem wychowawczym.

Obecnie, poza dotychczasowymi elementami, wniosek o udzielenie tego urlopu powinien zawierać określenie liczby jego części, z których rodzice dotychczas skorzystali na dane dziecko. Ponadto do wniosku należy dołączyć pisemne oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o okresie, w którym zamierza on korzystać z urlopu wychowawczego, jeżeli zamiarem rodziców lub opiekunów dziecka jest jednoczesne korzystanie z tego urlopu.

Łatwiejsza zgoda na pracę cudzoziemca

12 listopada 2013 r. Sejm przyjął nowelizację ustawy o cudzoziemcach. Przewidywana data jej wejścia w życie to 1 maja           2014 r. Nowe przepisy przewidują ułatwienia w wydawaniu zgody na studia oraz pracę w Polsce. Zezwolenie na pobyt i pracę ma być wydawane na jednym dokumencie, cudzoziemcy będą mogli również skorzystać z przerwy w zatrudnieniu. Nie tylko pracodawca będzie mógł wystąpić o powyższe zgody, zgodnie z ustawą będzie mógł ubiegać się o nie obcokrajowiec również osobiście.

Niższe dopłaty do pensji niepełnosprawnych od kwietnia 2014 r.

Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej, która zmienia zasady ustalania wysokości dofinansowania wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego. Dofinansowanie wyniesie 450 zł, 1125 zł i 1800 zł, w zależności od stopnia niepełnosprawności.

Zmiana nastąpi od 1 kwietnia 2014 r., a nie - jak pierwotnie planowano - od 1 stycznia 2014 r. Za okresy od stycznia do marca 2014 r. miesięczne dopłaty będą przysługiwały w wysokości i na zasadach obowiązujących w roku 2013. Niezależnie od powyższego, kwota dofinansowania ma być dodatkowo zwiększona o 600 zł dla osób niepełnosprawnych z orzeczoną m.in. chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym oraz dla osób niewidomych.

Unijna wymiana informacji o ubezpieczonych

Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem systemu elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nowelizacja wdraża do polskiego prawa przepisy unijne, które m.in. nakładają na instytucje państw członkowskich, uczestniczące w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, obowiązek wymiany informacji o osobach ubezpieczonych, drogą elektroniczną przez system elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego (EESSI).

Celem ustawy jest przyspieszenie wymiany informacji między unijnymi instytucjami zabezpieczenia społecznego. Dzięki nowemu systemowi do innych krajów Unii będą przekazywane informacje dotyczące osób ubezpieczonych w Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego       oraz mundurowych.

Kraje członkowie UE zostały zobowiązane do wdrożenia unijnego systemu wymiany danych do 1 maja 2014 r.

PROJEKTY ZMIAN PRZEPISÓW

Unijne rozporządzenie o ochronie danych osobowych

W Parlamencie Europejskim trwają prace nad projektem rozporządzenia dotyczącego ochrony danych osobowych. Nowe zasady ochrony danych mają być jednolite w całej UE i objąć firmy spoza UE, które sprzedają usługi w Unii i przetwarzają dane Europejczyków.

Nowe rozwiązania dla bezrobotnych

Rząd przyjął projekt zmian do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Reforma przewiduje m.in. profilowanie pomocy dla bezrobotnych, nowe instrumenty wsparcia dla szukających pracy i wynagradzanie pracowników urzędów pracy za osiągane wyniki w walce z bezrobociem.

W świetle nowych przepisów bezrobotny ma być przypisany do jednego doradcy. Przedsiębiorcy będą mogli liczyć na dopłaty przy zatrudnianiu w systemie telepracy, świadczenia aktywizacyjne, pożyczkę na utworzenie stanowiska pracy lub podjęcie działalności gospodarczej, szkolenia organizowane w ramach trójstronnych umów szkoleniowych zawieranych między starostą, pracodawcą i instytucją szkoleniową czy dofinansowanie wynagrodzenia dla zatrudnionego bezrobotnego w wieku 50+.

Stawka świadczenia pielęgnacyjnego

Ministerstwo Pracy pracuje nad projektem nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych, która ma wprowadzić zmiany do wysokości świadczenia pielęgnacyjnego.

Wysokość otrzymywanego wsparcia ma być uzależniona od stopnia samodzielności osoby, na którą ono przysługuje. Jeśli urzędnik uzna, że niepełnosprawny członek rodziny może wykonać wiele czynności samodzielnie, to opiekunowi będzie się należało świadczenie pielęgnacyjne, ale w niższej wysokości. Minimalna stawka wsparcia wyniesie wówczas 620 zł. Jeśli w wyniku dodatkowych ustaleń zostanie stwierdzony duży stopień niesamodzielności dziecka, wówczas opiekun będzie mógł liczyć na wyższe świadczenie.

PRZEGLĄD ORZECZNICTWA

Kradzież mienia nienależącego do pracodawcy uzasadnia dyscyplinarkę

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2013 r. (I PK 275/12) każde zawłaszczenie mienia znajdującego się na terenie zakładu pracy stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych i uzasadnia rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia. Nie ma znaczenia, czy skradzione mienie było własnością pracodawcy. W szczególności kradzież mienia na szkodę kontrahenta pracodawcy wykonującego usługi na jego rzecz, dokonana przez pracownika na terenie zakładu pracy, powinna być traktowana tak samo jak kradzież mienia będącego własnością pracodawcy.

Kiedy żąda się imiennej listy pracowników, trzeba wskazać cel

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2013 r. (II PK 297/12) pracodawca nie może, co do zasady, skutecznie występować o przekazanie listy pracowników korzystających z obrony organizacji związkowej, jeżeli nie sprecyzuje celu uzyskania tej informacji. SN powołał się w uzasadnieniu na uchwałę siedmiu sędziów SN z 21 listopada 2012 r. (III PZP 6/12).

Porozumienie ważne jak układ

W wyroku z 3 lipca 2013 r. (I PK 62/13) Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli w zakładzie pracy obowiązuje kilka układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych zawieranych ze związkami zawodowymi, nie znajduje zastosowania zasada, w myśl której do pracownika stosuje się ten akt prawny, który jest dla niego korzystniejszy. Późniejsze porozumienie może więc zawierać gorsze rozwiązania dla zatrudnionych niż te wynikające z wcześniejszych przepisów układu zbiorowego pracy.

Ustawa kominowa: jubileuszówka to część pensji

W wyroku z 6 sierpnia 2013 r. (II PK 43/13) Sąd Najwyższy po raz pierwszy zajął się kwestią relacji prawa do nagrody jubileuszowej w stosunku do przepisów tzw. ustawy kominowej (ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi). W stanie faktycznym sprawy spór toczył się między dyrektorem zakładu opieki zdrowotnej i zatrudniającym go szpitalem. Zdaniem SN zasadniczym problemem w rozpatrywanej sprawie było ustalenie, czy dyrektorowi szpitala przysługuje prawo do uzyskania nagrody jubileuszowej. Z mocy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (obecnie ustawie o działalności leczniczej) należy się ona każdemu pracownikowi placówki po spełnieniu warunku długoletniego stażu pracy w danym zakładzie. Ustawa kominowa z kolei limituje wynagrodzenia kadry zarządczej podmiotów publicznych, w tym także dyrektorów szpitali. Ustawa wyraźnie przewiduje dwa wyjątki od tej zasady – do limitu względem niektórych osób nie wlicza się świadczeń dodatkowych i nagrody rocznej. Zdaniem SN nagroda jubileuszowa nie jest świadczeniem dodatkowym, o którym jest mowa w ustawie, ale ma charakter wynagrodzeniowy i przez to podlega pod ustawę kominową. Ponadto SN stwierdził, że nagroda jubileuszowa stanowi w rzeczywistości premię przyznawaną automatycznie po spełnieniu określonych warunków.

Kilka umów na okres próbny

W wyroku z 4 września 2013 r. (II PK 358/12) Sąd Najwyższy potwierdził możliwość zatrudnienia pracownika na okres próbny na innych stanowiskach. Kolejna umowa na okres próbny nie będzie traktowana jako zawarcie umowy na czas nieokreślony. Pracodawca ma możliwość zatrudnienia tego samego pracownika na innym stanowisku na okres próbny, jeśli ocena wykonywanych przez niego obowiązków była negatywna. Taka możliwość jest korzystna dla pracownika i nie powoduje nawiązania umowy na czas nieokreślony. Nie można zakładać, że jeśli pracownik nie sprawdził się na danym stanowisku, będzie nieprzydatny do pracy na innym stanowisku.

Służba w stażu pracy w szczególnych warunkach

Zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r. (II UZP 6/13) do okresu pracy w szczególnych warunkach można doliczyć służbę wojskową. Sprawa dotyczyła byłego pracownika, który starał się o wcześniejszą emeryturę. ZUS odmówił przyznania tego świadczenia, gdyż nie zaliczył okresu zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu uchwały SN wskazał, że obowiązujący wówczas przepis art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony nakazywał zaliczać okres służby wojskowej do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy. Przepis ten, w ocenie sądu, może dotyczyć także kwestii emerytalnych. Oznacza to, że pracownik powołany do wojska, który po zakończonej służbie wrócił do tego samego zakładu pracy, gdzie pracował przed powołaniem, może mieć zaliczony okres zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach. Wymagane jest przy tym, aby zarówno przed powołaniem do służby wojskowej, jak i po powrocie do pracy u tego samego pracodawcy wykonywał pracę w szczególnych warunkach – na zasadach określonych w przepisach o wcześniejszej emeryturze.

Umowy dłuższe niż 24 miesiące nie przekształciły się w bezterminowe

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 13 listopada 2013 r. (I PK 111/13) umowy o pracę zawarte na czas określony w czasie obowiązywania ustawy antykryzysowej na czas dłuższy niż 24 miesiące nie przekształciły się w umowy na czas nieokreślony i powinny się rozwiązać z upływem 24 miesięcy. Natomiast późniejsze dopuszczenie pracownika do pracy mogło spowodować – w ocenie SN – zawarcie kolejnej umowy o pracę w sposób dorozumiany.

INNE WAŻNE INFORMACJE

Prawo do zrzeszania się pod lupą Trybunału

Trybunał Konstytucyjny zajmie się wnioskiem Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) dotyczącym przyznania prawa tworzenia związków zawodowych i przynależności do nich pracownikom zatrudnionym na umowach cywilnoprawnych. W tej sprawie wypowiedział się już prokurator generalny, który zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy i podnosił, że możliwość zrzeszania się wyłącznie pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę narusza konstytucję.

Trybunał rozstrzygnie o opodatkowaniu nieodpłatnych świadczeń

Naczelny Sąd Administracyjny skierował pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sposobu opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych tzw. nieodpłatnych świadczeń. Postępowanie przed NSA jest prowadzone na skutek wniosku rzecznika praw obywatelskich dotyczącego naliczania pracownikom przychodu z tytułu uczestnictwa w imprezach integracyjnych organizowanych przez pracodawcę (II FPS 3/13). NSA postanowił zawiesić postępowanie do czasu rozpoznania pytania prawnego przez Trybunał Konstytucyjny.

Więcej wolnego od pracy dla rodzin wielodzietnych

Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła do rzecznika praw dziecka o zajęcie się kwestią redakcji art. 188 Kodeksu pracy. Przepis ten przyznaje pracownikowi posiadającemu przynajmniej jedno dziecko 2 dni dodatkowego zwolnienia od pracy. W ocenie NRA przepis ten narusza konstytucyjną zasadę równości i ma charakter dyskryminujący, gdyż rodziny wielodzietne mogą korzystać ze zwolnienia jedynie w przewidzianym dwudniowym wymiarze. Opinię w tej sprawie wyraziła rzecznik praw obywatelskich, która podniosła, że zwolnienie nie jest instytucją podobną do urlopu macierzyńskiego, a większa liczba dzieci w świetle powołanego przepisu nie ma znaczenia i nie znajduje uzasadnienia.

—oprac. Sławomir Paruch, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski i Wspólnicy

Robert Stępień, aplikant radcowski, prawnik w kancelarii Raczkowski i Wspólnicy