- Pracownik przez kilka miesięcy był na zwolnieniu chorobowym i w konsekwencji ma sporo niewykorzystanego jeszcze urlopu. Powinien go wybrać do końca roku. W firmie tworzymy plany urlopów. W trakcie choroby podwładny miał zaplanowany wypoczynek. Czy tego rodzaju sytuacja zobowiązuje pracodawcę, aby udzielić urlopu w terminie wskazanym przez pracownika – żeby wolne nie przeszło na kolejny rok? – pyta czytelniczka.
Nie. Gdy w zakładzie pracy tworzone są plany urlopów, długotrwała choroba pracownika może skutkować m.in. tym, że:
- dni jego wypoczynku nie zostaną ujęte w planie urlopów,
- pracownik nie wykorzysta z powodu absencji urlopu w terminach przewidzianych w planie.
Jeśli termin wypoczynku został ustalony w planie urlopów na okres, w którym pracownik chorował, siłą rzeczy nie mógł zostać wykorzystany. Taką możliwość wyłącza art. 165 k.p. – w odniesieniu do urlopu jeszcze nie rozpoczętego oraz art. 166 k.p. – w stosunku do wypoczynku, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.
Jeśli pracownik nie mógł rozpocząć wolnego z powodu choroby, pracodawca ma obowiązek przesunąć urlop na termin późniejszy. Gdy podwładny zacząć chorować w trakcie urlopu, szef udziela niewykorzystaną część wypoczynku w późniejszym terminie.
Konieczne uzgodnienia
Nie oznacza to jednak, że w związku z taką sytuacją pracownik „nabywa" prawo do wyznaczenia jednostronnie terminu urlopu. W sytuacji, gdy z powodu długotrwałej nieobecności w pracy podwładny nie został objęty planem urlopów, nie może on korzystać z prawa do wypoczynku w dowolnym czasie, bez zgody pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 1998 r., I PKN 364/98, OSNP 1999/24/788). Każdorazowy termin wypoczynku musi zostać uzgodniony między pracodawcą i pracownikiem. Trzeba przy tym pamiętać o prawie pracodawcy do organizowania pracy oraz zasadzie planowania urlopu wypoczynkowego z uwzględnieniem konieczności zapewnienia normalnego toku pracy.
W komunikacie Państwowej Inspekcji Pracy z 21 września 2012 r. (www.pip.gov.pl) czytamy: „Nieudzielenie pracownikowi urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo, a w przypadku przesunięcia tego urlopu na rok następny – w terminie określonym w art. 168 kodeksu pracy, stanowi naruszenie obowiązujących przepisów i może skutkować odpowiedzialnością z tytułu popełnienia wykroczenia przeciwko prawom pracownika zagrożonego karą grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł. Sytuacje, w których może dojść do powstania zaległości urlopowych reguluje ściśle kodeks pracy. Okolicznościami tymi są: przesunięcie urlopu na wniosek pracownika lub z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy (art. 164 kodeksu pracy), przesunięcie urlopu, jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy (art. 165 kodeksu pracy), niemożność wykorzystania urlopu z przyczyn wymienionych w art. 166 kodeksu pracy oraz odwołanie pracownika z urlopu (art. 167 kodeksu pracy). Tylko wymienione wyżej okoliczności usprawiedliwiają wykorzystanie urlopu w terminie późniejszym niż do końca danego roku kalendarzowego".
Powody przesunięcia
Pracodawca ma zatem obowiązek udzielić urlopu wypoczynkowego w roku, za który przysługuje ten wypoczynek. Z drugiej jednak strony nie można uznać, że udzielenie urlopu jest dla niego priorytetem. Ostatni kwartał roku może być w wielu firmach okresem wytężonej pracy, podczas którego trudno jest zgodzić się na wielotygodniowe nieobecności wypoczynkowe.
Brak możliwości wykorzystania dni urlopowych w pełnym przysługującym wymiarze z powodu wielomiesięcznej choroby jak najbardziej uzasadnia przesunięcie terminu jego wykorzystania na rok następny (i udzielenie go najpóźniej do końca września).
Bez badań kontrolnych
Aby rozpocząć urlop wypoczynkowy bezpośrednio po długotrwałej chorobie pracownik nie musi odbyć kontrolnych badań lekarskich. Takich badań wymaga rozpoczęcie świadczenia pracy po absencji spowodowanej chorobą trwającą ponad 30 dni. Jednak w wyroku z 20 marca 2008 r. (II PK 214/07, OSNP 2009/15-16/194) Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli pracownik rozpoczyna urlop po ustaniu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, to nie zachodzi sytuacja zobowiązująca pracodawcę do przesunięcia urlopu na termin późniejszy. Tym bardziej nie ma takiego obowiązku pracownik stosujący się do uzgodnionego z pracodawcą planu urlopów po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. SN podkreślił, że urlop wypoczynkowy polega na czasowym niewykonywaniu pracy na dotychczasowym stanowisku i już tylko z tego powodu nie można przyjąć, że niezbędnym warunkiem rozpoczęcia wypoczynku jest przeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich. Są one niezbędne przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, natomiast nieprzeprowadzenie ich przed urlopem nie pozostaje w sprzeczności z istotą tego wolnego. Możliwość ta dotyczy jednak tylko takiej sytuacji, gdy urlop wykorzystywany jest bezpośrednio po zakończeniu orzeczonej niezdolności do pracy.