- Czy wolne dni ze względu na urodzenie dziecka przysługują tylko ojcu dziecka, czy również matce?

Nie przysługuje tylko ojcu. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania zwolnień od pracy (Dzu nr 60, poz. 281) w § 15 zobowiązuje pracodawcę do zwolnienia od pracy pracownika na czas określony w tym przepisie w związku z określonymi okolicznościami rodzinnymi. Pracownik ma prawo do zwolnienia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze:

- 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo śmierci i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,

- jednego dnia – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.

Przepisy bezpośrednio nie wyłączają możliwości wykorzystania tych dni wolnych przez matkę dziecka, ale pośrednio nie mają one powiązania z celem ich udzielania. Przeznaczone są one bowiem na załatwienie formalności, wizytę w szpitalu, odbiór stamtąd matki i dziecka itp., czyli powiązanych czasowo z samym porodem.

Przyjmuje się, że skoro matka dziecka od dnia porodu korzysta z urlopu macierzyńskiego, to nie należy się jej już zwolnienie okolicznościowe w związku z przyjściem na świat córki czy syna. Zdaniem resortu pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracownicy nie przysługuje prawo do takiego zwolnienia (pismo MPiPS z 7 marca 2012 r., Rzeczpospolita PiP 2012/66/6).

To okolicznościowe zwolnienie od zadań powinno być wykorzystane w czasie bezpośrednio związanym z wydarzeniem, które uzasadnia jego udzielenie. Istotny jest nie tylko związek przyczynowy, ale także związek czasowy z wydarzeniem. Co do zasady okolicznościowe zwolnienie od pracy powinno zatem pokrywać się z datą zdarzenia lub być wykorzystane w niedalekim odstępie, jeżeli pracownik udowodni, że zwolnienie ma związek z wydarzeniem.

- Wkrótce pracownikowi urodzą się bliźniaki. Czy w związku z tym przysługuje mu więcej dni zwolnienia okolicznościowego?

Nie.

Liczba dni wolnych nie zależy tutaj od tego, ile dzieci urodzi się przy jednym porodzie. W tej sytuacji etatowcowi przysługują tylko 2 dni zwolnienia okolicznościowego. Zwolnienie ma bowiem ułatwić mu przeprowadzenie formalności związanych z porodem, których liczba praktycznie nie zwiększa się, gdy podwładnemu urodzi się więcej niż jedno dziecko.

- Pracownik w czasie, gdy jego dziecko bierze ślub, przebywa na miesięcznym urlopie wypoczynkowym. Po jego zakończeniu przedkłada pracodawcy akt małżeństwa i występuje o zwolnienie okolicznościowe. Czy szef musi mu go udzielić?

Nie.

Gdy w czasie, w którym nastąpiło zdarzenie – tu ślub dziecka – pracownik nie pracował, będąc na urlopie wypoczynkowym, to nie ma prawa do dni płatnego zwolnienia okolicznościowego. W tym wypadku byłby całkowicie zerwany związek czasowy między zdarzeniem a udzielonym dniem wolnym.

Decydujące znaczenie ma tutaj podstawa wprowadzenia regulacji przyznającej wolne w określonych sytuacjach życiowych. Ma ona umożliwić w każdym przypadku (także np. osobom niemającym prawa do urlopu wypoczynkowego) otrzymanie dnia lub dwóch dni wolnego, gdy wystąpią powszechnie uznawane za ważne wydarzenia w życiu człowieka. Jeżeli zaś w danym okresie etatowiec nie świadczy pracy, nie trzeba go od niej zwalniać.

Akurat zwolnienie od pracy w związku ze ślubem dziecka pracownika jest najbardziej chyba związane z datą tego zdarzenia, bezpośrednim przygotowaniem się do tej uroczystości. Formalności dotyczące ślubu w większości załatwiają przyszli małżonkowie. Ponadto wszelkie sprawy łączące się ze ślubem (ustalenie daty w urzędzie stanu cywilnego lub kościele, przygotowanie wesela itp., zarówno jeżeli chodzi o ślub pracownika, jak i jego dziecka) odbywają się przed, a nie po tym wydarzeniu.

- Czy pracownicy należy się zwolnienie z powodu śmierci ojca jej konkubenta?

Co do zasady nie. Zwolnienie okolicznościowe przysługuje w związku ze śmiercią teściowej lub teścia pracownika. Przepisy nie definiują pojęcia „teść". Przyjęto powszechnie, że jest to ojciec współmałżonka, czyli osoba, z którą zachodzi stosunek powinowactwa. Powinowactwa nie ma zaś wobec rodziców konkubenta, czyli osoby, z którą pracownica nie jest związana małżeństwem.

Zwolnienie to przysługiwałoby wtedy, gdyby ojciec konkubenta pozostawał na utrzymaniu pracownicy lub pod jej bezpośrednią opieką. Przy tym nie jest wymagane, aby wspólnie mieszkali.