Znakiem towarowym, może być wyraz, łącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. Jest to również znak usługowy, czyli służący do odróżnienia usług jednego przedsiębiorstwa od drugiego, który można przedstawić w sposób graficzny. Potocznie, jak wskazuje Wikipedia, na znak towarowy mówi się „znak handlowy", „znak firmowy", „firmowa nazwa" lub „logo".
Prawo do znaku
Stosownie do treści art. 120 ust.1 ustawy prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2001 nr 49. poz.508 z późniejszymi zmianami) „znakiem towarowym jest każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony."
Czytaj także: Znak towarowy - co wpływa na jego wartość
Znaki towarowe możemy podzielić na znaki graficzne, słowno-graficzne i słowne. Znaki graficzne i słowno - graficzne z reguły stanowią utwór w rozumieniu ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne (Dz.U. 1994 nr. 24 poz. 83 z późniejszymi zmianami) i jako takie podlegają ochronie prawno-autorskiej.
Znaki towarowe można też podzielić wg innej klasyfikacji na zarejestrowane, niezarejestrowane i powszechnie znane.
Ochronie określonej w ustawie prawo własności przemysłowej podlegają znaki zarejestrowane, na które otrzymano prawo ochronne i znaki powszechnie znane. Stanowią one dobra niematerialne i jako takie mogą być przedmiotem obrotu. Nie jest w literaturze jednoznacznie określone, czy znaki niezarejestrowane stanowią dobro niematerialne.
Wartość znaku towarowego jest wartością ekonomiczną i związana jest z korzyściami, jakie posiada uprawniony do znaku w związku z jego wykorzystywaniem w działalności gospodarczej. Wartość tę można określić w pieniądzu. Wycena powinna być przygotowana przez podmiot posiadający odpowiednie kwalifikacje do jej wykonania.
Znak towarowy jest często najcenniejszym dobrem niematerialnym, które posiada przedsiębiorstwo rodzinne, zatem powinien zostać uwzględniony w procesie przeprowadzonej restrukturyzacji prawno-organizacyjnej.
W przypadku przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, znak towarowy może zostać wycofany z majątku firmowego i przekazany do majątku prywatnego. Celem wycofania jest jego zabezpieczenie w majątku osobistym po to, aby nie stanowił składnika majątku podmiotu przekształconego. Podmiot przekształcony będzie go wtedy wykorzystywał na podstawie umowy licencyjnej, w której przedsiębiorca będzie licencjodawcą.
Znak towarowy może również zostać przekazany w darowiźnie członkowi rodziny. Często procesy restrukturyzacyjne związane są z sukcesją biznesu i stanowią jeden z jej etapów. W takiej sytuacji należy rozważyć, czy najlepszym rozwiązaniem nie byłoby przekazanie znaku towarowego w darowiźnie sukcesorom, którzy następnie licencjonowaliby go do podmiotu przekształconego. Sukcesorzy w takim podmiocie mogą stać się wspólnikami i powiększać swój udział w przedsiębiorstwie etapami. Taki model sukcesji z jednej strony zabezpieczy najważniejsze dobro niematerialne przedsiębiorstwa, jakim jest znak towarowy, przed bieżącym ryzykiem działalności gospodarczej, a z drugiej strony zapewni przekazywanie biznesu sukcesorom.
Innym sposobem zabezpieczenia znaku towarowego i wykorzystania go w procesie sukcesji biznesu jest przekazanie go do majątku prywatnego przedsiębiorcy, a następnie przekształcenie działalności gospodarczej i przekazanie firmy sukcesorom. Znak towarowy może być wtedy rodzajem zabezpieczenia nestora, a pobierane opłaty licencyjne mogą stanowić rodzaj emerytury.
W przypadku spółek osobowych (cywilnych i jawnych) również istnieje możliwość wycofania składników majątku do majątku prywatnego wspólników. W takim przypadku własność składnika majątkowego staje się współwłasnością ułamkową wspólników. Przekazanie takie odbywa się poprzez zawarcie przez wspólników stosownej uchwały, a następnie zawarcie między spółką a wspólnikami stosownej umowy przenoszącej własność znaku towarowego.
Najczęściej znak towarowy jest znakiem słowno-graficznym lub graficznym. Jako taki jest on utworem i przysługują do niego autorskie prawa majątkowe umożliwiające rozporządzanie znakiem. Właściciel znaku musi zbadać, czy takie prawa posiada i czy może je przenieść na podmiot trzeci. W praktyce często zdarza się, iż projekt znaku towarowego przygotowywany jest na zlecenie właściciela, który często przez lata używa go, nie mając świadomości, iż nigdy nie nabył do niego autorskich praw majątkowych w pełnym zakresie.
Przeniesienie znaku towarowego do majątku prywatnego wymaga dokładnej analizy skutków podatkowych. W szczególności w zakresie podatku VAT i podatku dochodowego. W przeważającej liczbie wypadków takie przeniesienia nie powodują powstania zobowiązań podatkowych, a nawet jeżeli, to są one minimalne. Doradca przeprowadzający proces restrukturyzacji powinien je dokładnie określić. W przypadkach wątpliwych może pojawić się konieczność wystąpienia z wnioskiem o stosowną interpretację podatkową.
Należy również zwrócić uwagę na ustalenie właściwych rynkowych cen w przypadku zawarcia umowy licencyjnej, albowiem transakcje te mają miejsce między podmiotami powiązanymi. Czasami proces restrukturyzacji może podlegać obowiązkowi dokumentacji w zakresie cen transferowych, zarówno w przedmiocie przekazania znaku towarowego, jak i wynagrodzenia za korzystanie z tego prawa. W niektórych przypadkach przeniesienie praw do znaku towarowego może spowodować konieczność raportowania schematów podatkowych. Stąd bardzo istotne jest korzystanie z usług firm doradczych, specjalizujących się w zakresie restrukturyzacji, które po dokładnym zbadaniu konkretnego przypadku będą w stanie wskazać zakres obowiązków podmiotu.
Restrukturyzacja z logo w tle
Znaki towarowe są wykorzystywane w procesie restrukturyzacji firm, w tym rodzinnych. Warto pamiętać, że restrukturyzacja wiąże się z zabezpieczeniem istotnych składników przedsiębiorstwa, do których należy znak towarowy, przed bieżącym ryzykiem wynikającym z prowadzenia działalności gospodarczej.
Restrukturyzacja działalności gospodarczej polega na przeprowadzeniu zmian prawno - organizacyjnych przedsiębiorstwa. W firmach rodzinnych zmiany takie często polegają na przekształceniu ich w takie formy prawne, które są bezpieczniejsze dla właścicieli pod względem odpowiedzialności majątkiem osobistym za zobowiązania przedsiębiorstwa z jednoczesnym zabezpieczeniem istotnych składników majątku przed bieżącym ryzykiem biznesowym.
W praktyce zmiany prawno-organizacyjne polegają na:
? przekształceniu jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. stosownie do art. 551 § 5 k.s.h.,
? aporcie przedsiębiorstwa jednoosobowej działalności gospodarczej do spółki komandytowej, w której komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
? przekształceniu spółki osobowej (cywilnej lub jawnej) w spółkę komandytową.
Każda z tych form restrukturyzacji często powiązana jest z zabezpieczeniem istotnych składników przedsiębiorstwa przed bieżącym ryzykiem działalności gospodarczej. Cel ten zostaje osiągnięty poprzez przekazanie do majątku osobistego właścicieli tych składników majątkowych, które są istotne (środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych), a następnie korzystanie z nich przez przekształcony podmiot na podstawie stosownych umów cywilnoprawnych. Najczęściej wybieraną formą są umowy najmu, dzierżawy, licencji.
Trzy funkcje
Znaki towarowe są istotnym elementem działalności każdego przedsiębiorstwa. W literaturze wyróżnia się trzy podstawowe funkcje znaku towarowego:
? Funkcja wyróżniająca, polegająca na zdolności odróżnienia towarów/usług jednego przedsiębiorstwa od drugiego.
? Funkcja gwarancyjna/jakościowa polegająca na wywołaniu przekonania odbiorców, iż wszystkie towary pod danym znakiem mają stałą jakość.
? Funkcja reklamowa przejawiająca się w możliwościach wykorzystania znaku towarowego w charakterze środka reklamy (wyróżnienie na podstawie „Prawo własności intelektualnej" red. Joanna Sieńczyło-Chlabicz wyd. Wolters Kluwer Warszawa 2018r. str. 450-451, R. Skubisz w: System Prawa Prywatnego t.14a C.H. Beck 2017 str. 132-133 ).
Podejmując decyzje o restrukturyzacji z wykorzystaniem znaku towarowego, niezbędna jest dokładna analiza przepisów w tym zakresie.
Piotr Szalbierz radca prawny, doradca podatkowy w Mariański Group Zachód Kancelarii Prawno-Podatkowej
Wykorzystanie dobra niematerialnego w procesie restrukturyzacji może powodować korzyść podatkową, rozumianą jako zmniejszenie zobowiązania podatkowego. W takiej sytuacji zwrócić należy uwagę na przepisy dotyczące klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Restrukturyzacja działalności i zabezpieczenie istotnych składników majątku jest działaniem podjętym z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, a korzyść podatkowa jest często tylko ubocznym skutkiem procesu. W takiej sytuacji organy nie powinny widzieć w niej działań mających na celu unikanie opodatkowania. Dla bezpieczeństwa, szczególnie przy znacznej wartości znaku, niezbędne będzie posiadanie dokumentacji, w tym także opinii ekonomicznej przygotowanej przez specjalistę, opisującej proces restrukturyzacji i jego uzasadnienie ekonomiczne.