Skutki wystąpienia partnera ze spółki z powodu utraty uprawnień zawodowych

Zarówno zawiniona, jak i niezawiniona utrata uprawnień przez jednego partnera, gdy spółka liczy co najmniej trzech wspólników, nie pociąga za sobą skutku w postaci jej rozwiązania. Rodzi natomiast po stronie tego partnera, który z jakiegokolwiek powodu utracił uprawnienia zawodowe, obowiązek wystąpienia ze spółki. Najpóźniej powinno to nastąpić z końcem roku obrotowego, w którym utracił on prawo wykonywania wolnego zawodu. Istnieje również możliwość wcześniejszego wystąpienia wspólnika.

Gdyby jednak partner nie podjął odpowiednich czynności (tj. zaniechał złożenia stosownego pisemnego oświadczenia), po bezskutecznym upływie tego ostatecznego terminu (czyli z końcem roku obrotowego), przyjmuje się, że wystąpił ze spółki w ostatnim dniu roku obrotowego (z końcem tego dnia).

Najczęściej rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, a zatem w takim przypadku to definitywne wystąpienie wspólnika nastąpi 31 grudnia o godz. 24.00. Rok obrotowy może być również obliczany w innym cyklu dwunastomiesięcznym. Jeżeli partner wyznaczył datę wystąpienia ze spółki, jego wyłączenie nastąpi właśnie na koniec tego dnia (przy czym datą graniczną zawsze jest ostatni dzień roku obrotowego).

Gdy zaś taki termin nie został przez niego oznaczony, to jego ustąpienie nastąpi z końcem dnia dotarcia właściwego oświadczenia do zarządu (jeśli organ ten jest wieloosobowy, to do jednego z jego członków bądź prokurenta) albo jednego ze wspólników mających prawo reprezentacji podmiotu.

Przykład 1

Panie: Nadia, Roksana i Weronika tworzą spółkę partnerską – kancelarię adwokacką. Pani Roksana 3 września 2012 r. rozpoczęła wykonywanie zawodu notariusza. Utraciła, w konsekwencji, prawo wykonywania profesji objętej profilem spółki.

Do 31 grudnia 2012 r. (bo rok obrotowy pokrywa się, zgodnie z umową podmiotu, z rokiem kalendarzowym) nie złożyła ona jednak pisemnego oświadczenia pani Nadii (bo kontrakt spółki stanowi, że tylko ona uprawniona jest do reprezentacji podmiotu) o ustąpieniu ze spółki w związku z utratą uprawnień do wykonywania zawodu adwokata. Status partnera straciła ona zatem 31 grudnia 2012 r. o godz. 24.00.

Przykład 2

Pani Karina, wspólnik spółki partnerskiej, złożyła uprawnionemu partnerowi pisemne oświadczenie o wystąpieniu z dniem 15 lutego 2013 r. z podmiotu w związku z utratą przez nią, na początku lutego 2013 r., uprawnień do wykonywania zawodu architekta (objętego profilem spółki). 15 lutego 2013 r. o północy utraciła więc ona status partnera.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie nr 2, z tym, że pani Karina oświadczyła, że wystąpi ze spółki 2 stycznia 2014 r. Nie jest to jednak prawidłowe oznaczenie terminu ustąpienia z podmiotu.

Datą graniczą bowiem jest ostatni dzień roku obrotowego, w którym pani Karina utraciła uprawnienia do wykonywania zawodu architekta. Skoro zatem ich utrata nastąpiła na początku lutego 2013 r., to przy założeniu, że rok obrotowy pokrywa się, w świetle kontraktu spółki, z rokiem kalendarzowym, to pani Karina przestanie być wspólnikiem 31 grudnia 2013 r. o godz. 24.00.

Przykład 4

Pani Izabela, wspólnik spółki partnerskiej, złożyła uprawnionemu partnerowi (pani Idze) pisemne oświadczenie o wystąpieniu z podmiotu w związku z utratą przez nią, 15 stycznia 2013 r., uprawnień do wykonywania zawodu doradcy inwestycyjnego (objętego profilem spółki). Nie podała w nim jednak terminu ustąpienia z podmiotu, a pani Iga odebrała przedmiotowe oświadczenie 6 lutego 2013 r. W tym dniu zatem o północy pani Izabela straciła status partnera.

Wystąpienie partnera ze spółki jest jednostronną czynnością prawną. Polega ono na złożeniu pisemnego oświadczenia kierowanego albo do zarządu, albo do wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki >patrz wzór oświadczenia. Ta forma pisemna zastrzeżona jest wyłącznie dla celów dowodowych. Oznacza to, że jej niezachowanie nie pociąga za sobą skutku w postaci nieważności owego oświadczenia. Przy czym nie ma przeszkód, aby została zastosowana inna forma, np. aktu notarialnego.

Przykład 5

5 lutego 2013 r. pani Klaudia wysłała do pani Olgi (partnera uprawnionego do reprezentacji podmiotu) e-maila zawierającego oświadczenie o wystąpieniu z dniem 8 lutego 2013 r. ze spółki w związku z utratą przez nią uprawnień do wykonywania zawodu rzecznika patentowego (objętego profilem zadaniowym podmiotu).

Pani Olga odebrała tę wiadomość 7 lutego 2013 r., potwierdzając jej otrzymanie. Stwierdziła jednak, że owo oświadczenie jest nieważne, ponieważ nie ma formy pisemnej. Dodała, że jeżeli pani Klaudia chce opuścić spółkę, to musi ją o tym poinformować na piśmie, w przeciwnym wypadku po 8 lutego 2013 r. nadal będzie wspólnikiem. Nic bardziej błędnego. Forma pisemna tego oświadczenia jest bowiem zastrzeżona tylko dla celów dowodowych.

Niezłożenie przez partnera pisemnego oświadczenia o wystąpieniu ze spółki w ostatnim dniu roku obrotowego powoduje to, że z tą właśnie datą (o północy) i tak ex lege traci on status wspólnika.

Wystąpienie partnera powinno być połączone z obowiązkiem rozliczenia się z nim w trybie art. 65 k.s.h. Podlega również obligatoryjnemu zgłoszeniu do KRS.

Przykład 6

Pani Justyna w kwietniu 2012 r. utraciła prawo wykonywania profesji tłumacza przysięgłego (objętej profilem spółki). Stwierdziła, że skoro do końca 2012 r. (bo rok obrotowy pokrywa się, zgodnie z kontraktem spółki, z rokiem kalendarzowym) nie złożyła ona uprawnionemu partnerowi pisemnego oświadczenia o ustąpieniu z podmiotu, to nadal jest wspólnikiem. Nie jest to jednak właściwy pogląd. Bez względu bowiem na to, czy pani Justyna podjęła działania skierowane na ustąpienie ze spółki, to i tak z mocy prawa 31 grudnia 2012 r. o północy przestała być jej uczestnikiem.

Należy odróżnić utratę prawa do wykonywania wolnego zawodu objętego profilem spółki partnerskiej od zawieszenia tego prawa. W tym drugim przypadku wspólnik nie jest zobligowany do opuszczenia grona partnerów. Pozostali wspólnicy mogą jednak wówczas żądać jego wyłączenia w trybie art. 63 § 2 k.s.h., uznając, że zaistniał ważny ku temu powód. Najlepiej jest uregulować w kontrakcie danego podmiotu sposób postępowania w przypadku zawieszenia prawa do wykonywania wolnego zawodu objętego profilem jego działalności. Analogicznie jak zawieszenie prawa wykonywania profesji (objętej profilem spółki) należy rozpatrywać przypadek faktycznego zaprzestania sprawowania wolnego zawodu, choćby w związku z trwałą niezdolnością do jego wykonywania

Przykład 7

Pan Antoni 30 listopada 2012 r. został prawomocnie zawieszony w prawie wykonywania zawodu lekarza ginekologa (w dniu tym odebrał stosowną decyzję).

Pozostali partnerzy stwierdzili wówczas, że w takiej sytuacji, na zasadzie art. 100 k.s.h., ma on obowiązek wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem 31 grudnia 2012 r. (rok obrotowy, zgodnie z umową podmiotu, pokrywa się z rokiem kalendarzowym). Pan Antoni odmówił jednak, argumentując to tym, że nie utracił prawa wykonywania tej profesji (objętej profilem zadaniowym spółki), a jedynie prawo to zostało zawieszone. Stanowisko pana Antoniego było prawidłowe.

Cytowana norma nakazuje mianowicie partnerowi ustąpienie ze spółki, najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił on, a nie tylko zawieszono jego uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z działalnością podmiotu.

Przykład 8

Umowa spółki partnerskiej stanowi, że w przypadku zawieszenia prawa wspólnika do wykonywania wolnego zawodu objętego jej profilem, w ciągu 30 dni od daty doręczenia mu prawomocnej decyzji w przedmiocie zawieszenia tego prawa, jest on zobowiązany do ustąpienia ze spółki na podstawie pisemnego oświadczenia złożonego jednemu z pozostałych partnerów (przy czym najpóźniej 30. dnia oświadczenie to powinno wpłynąć do uprawnionego partnera, co należy potwierdzić podpisem i datą). Po bezskutecznym zaś upływie ww. terminu przyjmuje się, że partner wystąpił ze spółki z upływem 30. dnia. Taki zapis jest dopuszczalny.

Gdyby zatem przedmiotowa regulacja znalazła się w kontrakcie spółki, której wspólnikiem jest pan Antoni z przykładu nr 7, to do 30 grudnia 2012 r. (w ciągu 30 dni od otrzymania prawomocnej decyzji o zawieszeniu go w prawie wykonywania zawodu lekarza ginekologa) zobligowany byłby on do złożenia pisemnego oświadczenia o ustąpieniu z podmiotu. W braku wskazania wcześniejszego terminu najpóźniej straciłby on status partnera 30 grudnia 2012 r. o godz. 24.00.

Przykład 9

Pani Donata (wspólnik spółki partnerskiej), na skutek nieszczęśliwego wypadku samochodowego, na stałe utraciła zdolność do wykonywania wolnej profesji objętej jej profilem (kancelaria radców prawnych).

Pozostałych dwóch partnerów stwierdziło wówczas, że w myśl art. 100 k.s.h. nie jest to powód do ustąpienia jej ze spółki. Dodawali, że pani Donata nie utraciła prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego. Jednak równocześnie nie zamierza ona wypowiedzieć kontraktu podmiotu (zawartego na czas nieoznaczony) ani przenieść ogółu swoich praw i obowiązków na inną osobę.

Dwaj partnerzy zamierzają kontynuować działalność, tyle że bez udziału pani Donaty, która i tak nie jest w stanie prawidłowo wypełniać obowiązków służbowych, prowadzić spraw spółki oraz jej reprezentować. Jednak jedynym sposobem na pozbycie się niechcianego wspólnika jest wystąpienie z pozwem o wyłączenie pani Donaty.

Jest to właściwe stanowisko. Utrata zdolności do wykonywania wolnego zawodu (związanego z działalnością spółki) nie jest bowiem równoznaczna z utratą przez partnera uprawnień do jego wykonywania skutkującą obowiązkiem wystąpienia przez tego wspólnika z podmiotu najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym ta utrata uprawnień nastąpiła. A skoro tak, to dopuszczalne jest żądanie wyłączenia wspólnika na podstawie art. 63 § 2 k.s.h.

Co mówi Kodeks spółek handlowych

Art. 88. Partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

Podstawa prawna

:

art. 87 § 1, 96 § 1, 201 § 1 i 205 § 1 i 2 w zw. z art. 97 § 2, a także art. 100 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)

Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku