W miniony czwartek weszło w życie rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 20 grudnia 2012 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2013 r., poz. 29, dalej rozporządzenie).

Wydano je, aby dostosować regulacje wykonawcze do ostatnich zmian w ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Rozporządzenie, które obowiązuje od 24 stycznia 2013 r., uchyliło dotychczasowe z 14 marca 2008 r. (DzU nr 53, poz. 323).

Modyfikacje wprowadzone zostały na podstawie ustawy nowelizującej ustawę o rehabilitacji z 28 czerwca 2012 r. (DzU z 2012 r., poz. 986). Charakter kontroli określa § 2 rozporządzenia.

Jaka kontrola

Może być ona przeprowadzona jako:

- kompleksowa – obejmująca całokształt działań podmiotu kontrolowanego w zakresie realizacji zadań określonych w ustawie o rehabilitacji,

- problemowa – obejmująca sprawdzenie wybranego zadania lub grupy zadań realizowanych przez podmiot kontrolowany,

- sprawdzająca – której celem jest stwierdzenie wykonania zaleceń pokontrolnych,

- doraźna – której celem jest zbadanie prawidłowości działania podmiotu kontrolowanego w zakresie określonego zagadnienia wynikającego ze skargi, wniosku lub informacji pochodzących ze środków komunikacji społecznej,

- okresowa – która ma zbadać, czy zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej spełniają warunki i obowiązki z art. 28 i 29 ustawy o rehabilitacji.

Kontrolę przeprowadza się na podstawie pisemnego upoważnienia. Wydaje je organ uprawniony do badania i musi zawierać informacje wskazane w § 3 ust. 2 rozporządzenia.

W trakcie kontroli organ upoważniony, w uzasadnionych przypadkach, może zmienić jej zakres, miejsce i termin, wydając nowe upoważnienie.

Przebieg wizyty

W zależności od rodzaju kontroli przeprowadza ją zespół co najmniej dwóch kontrolerów lub jedna osoba. Przy kontroli kompleksowej, problemowej oraz okresowej organ zawiadamia na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego kierownika kontrolowanego zakładu o miejscu, zakresie i terminie kontroli. Zawiadomienie to należy wystosować na co najmniej siedem dni przed rozpoczęciem badania.

Zanim kontrolujący przystąpią do czynności sprawdzających, okazują kierownikowi kontrolowanej firmy dokumenty potwierdzające ich tożsamość oraz upoważnienie. Co do zasady kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego lub w miejscu prowadzenia przez niego działalności – w dniach i godzinach jego pracy. Ale w uzasadnionych okolicznościach kontrolę wolno realizować:

- poza godzinami pracy podmiotu kontrolowanego lub w dni wolne od pracy,

- w miejscu i godzinach świadczenia pracy przez pracowników kontrolowanej firmy, w obecności jej kierownika,

- w siedzibie organu upoważnionego do kontroli.

W razie potrzeby upoważniony organ może także zasięgnąć opinii biegłego. Te zagadnienia reguluje § 10 rozporządzenia.

Co badają

Czynności kontrolne polegają na badaniu dokumentów, żądaniu udzielenia zeznań i wyjaśnień w wyznaczonym terminie oraz na przyjmowaniu zeznań i wyjaśnień, przeprowadzaniu oględzin.

Kierownik kontrolowanego zakładu zapewnia kontrolującym oraz biegłym upoważnionym do udziału w kontroli warunki i środki niezbędne do sprawnego realizowania kontroli. W szczególności chodzi o:

- swobodny wstęp i poruszanie się po terenie podmiotu kontrolowanego,

- w miarę możliwości, samodzielne zamykane pomieszczenie, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli,

- wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i zabezpieczonych przedmiotów.

Brak zgody

Wyniki kontrolujący przedstawiają w protokole, który zawiera informacje określone w § 13 ust. 2 rozporządzenia. Protokół sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach – po jednym dla badanego i dla kontrolujących. Przed podpisaniem protokołu kontrolowany może zgłosić umotywowane zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole.

To powoduje, że kontrolujący analizują je, a jeśli jest taka potrzeba, podejmują dodatkowe czynności badawcze. Jeżeli stwierdzą przy tym zasadność zastrzeżeń, zmieniają lub uzupełniają odpowiednią część protokołu. Jeśli nie uwzględniają uwag w całości lub części, przekazują na piśmie swoje stanowisko niezadowolonej firmie. Kierownik badanego zakładu może odmówić podpisania protokołu kontroli. Nie hamuje to jednak przyjęcia tego dokumentu przez kontrolujących ani realizacji zawartych w nim ustaleń.

Jeśli w wyniku kontroli wykryte zostaną nieprawidłowości lub naruszenia prawa co do przedmiotu kontroli, organ, niezwłocznie po podpisaniu protokołu, sporządza wystąpienie pokontrolne.

Przekazuje je kierownikowi badanego zakładu. Jeżeli nieprawidłowości lub naruszenia wymagają podjęcia działań przez właściwe organy państwowe lub samorządowe, kontrolerzy im przekazują wystąpienie pokontrolne i informują o tym szefa sprawdzanej firmy.

Ten, w terminie wyznaczonym w wystąpieniu pokontrolnym, zawiadamia organ upoważniony do kontroli o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń oraz o podjętych działaniach lub przyczynach, dlaczego ich nie przeprowadził.

—Edyta Sieradzka wiceprezes organizacji OBPON