Nowela do ustawy z 29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (DzU z 2004 r. nr 229, poz. 2315 ze zm.; dalej ustawa) weszła w życie 6 lipca 2012 r.

Dokument ten wprowadza dość istotne zmiany w siatce pojęciowej obejmującej kwestie kontroli eksportu. Kontrola ta obejmuje szeroko pojęty handel międzynarodowy uzbrojeniem, a także tak zwanymi towarami podwójnego zastosowania, czyli towarami, które co do zasady mają zastosowanie cywilne, lecz mogą być również wykorzystywane w celach wojskowych.

Głównym celem nowelizacji było dostosowanie polskiego prawa dotyczącego kontroli eksportu do odpowiadających im postanowień przepisów unijnych, a mianowicie rozporządzenia 428/2009.

Chodzi m.in. o pojęcia pośrednictwa, które budziło nieco wątpliwości. Wskazać należy, że zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem zezwolenie na pośrednictwo jest wymagane jedynie w niektórych sytuacjach. W dotychczasowych przepisach polskich wymóg uzyskania zezwolenia miał szerszy charakter i było ono potrzebne we wszystkich przypadkach. Podkreślić należy, że rozporządzenie dotyczy jedynie towarów podwójnego zastosowania. Nie obejmuje ono uzbrojenia, którego obrót podlega ustawie.

Jak było dotychczas

W dotychczasowych przepisach krajowych definicja pośrednictwa była jednolita, tzn. miała identyczne brzmienie zarówno dla uzbrojenia, jak też i dla towarów (czy też produktów mówiąc językiem nowych przepisów) podwójnego zastosowania. Zgodnie z tymi przepisami za pośrednictwo uznawało się wszelkie działania, polegające na:

a) negocjowaniu, doradztwie handlowym oraz pomocy w zawieraniu umów oraz uczestnictwie w jakiejkolwiek formie w czynnościach związanych z eksportem, importem, tranzytem lub zawarciem umowy leasingu, darowizny, pożyczki, użyczenia oraz wniesieniem aportu do spółki, które mogą dotyczyć w szczególności transferu towarów o znaczeniu strategicznym z jednego państwa do innego państwa, a także na

b) zakupie, sprzedaży lub organizacji transferu towarów o znaczeniu strategicznym, a w szczególności spedycji, z jednego państwa do innego państwa

Pośrednictwo obejmowało, zatem te czynności, gdy wspomniany transfer towarów strategicznych obejmował Polskę, jak też, gdy dotyczył przemieszczenia towarów strategicznych pomiędzy dwoma lub więcej krajami, z których żaden nie był Polską. Przepisy te były, do pewnego stopnia sprzeczne z regulacjami unijnymi. Te, bowiem w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania wyłączają z pojęcia takie czynności pomocnicze jak transport, usługi finansowe, ubezpieczenie i in. Nadto dotyczą one transakcji i transferu jedynie pomiędzy krajami trzecimi.

Jak jest teraz

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami definicja pośrednictwa brzmi odmiennie dla towarów (nowela zmieniła terminologię z produktów na towary) podwójnego zastosowania i dla uzbrojenia. W tym pierwszym przypadku ma zastosowanie definicja zawarta w rozporządzeniu 428/2009. Ustawa zawiera w tym względzie jedynie odesłanie do dokumentu unijnego. Zgodnie z rozporządzeniem pośrednictwo to:

- negocjowanie lub zawieranie transakcji zakupu, sprzedaży lub dostawy podwójnego zastosowania z państwa trzeciego do jakiegokolwiek innego państwa trzeciego;

- sprzedaż lub zakup produktów podwójnego zastosowania znajdujących się w państwach produktów trzecich w celu dokonania ich transferu do innego państwa trzeciego. Rozporządzenie wyłącza z zakresu omawianego pojęcia wymienione usługi pomocnicze (art. 2 pkt 5 in fine). Usługami pomocniczymi są: transport, usługi finansowe, ubezpieczenie lub reasekuracja, lub ogólna reklama lub promocja;

Z kolei, zgodnie ze znowelizowanym tekstem ustawy w odniesieniu do uzbrojenia pośrednictwo oznacza działania dotyczące przemieszczania uzbrojenia pomiędzy dwoma państwami, przy czym żadnym z tych państw nie jest Rzeczpospolita Polska, polegające na:

- negocjowaniu, doradztwie handlowym oraz pomocy w zawieraniu umów,

- uczestnictwie, w jakiejkolwiek formie, w czynnościach związanych z wywozem, przywozem, tranzytem lub zawarciem umowy leasingu, darowizny, pożyczki, użyczenia oraz wniesieniem aportu do spółki,

- zakupie, sprzedaży lub transferze;

Wszystko to oznacza, że niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z uzbrojeniem, czy też z produktami podwójnego zastosowania wszelkie działania mające znamiona pośrednictwa, czyli przykładowo takie czynności jak negocjowanie umów nie będą wymagały zezwolenia, jeśli ich skutkiem będzie transfer przedmiotowych towarów do lub z Polski.

Oznacza to również, że jeśli zleceniodawca usług pośrednictwa z siedzibą w Polsce będzie posiadał zezwolenie na obrót, to nie będzie już wymagane zezwolenie na pośrednictwo, dla podmiotu, który w transakcji objętej zezwoleniem pomaga.

–Wojciech Pfadt, radca prawny z kancelarii Baker & McKenzie