- Zgodnie ze zmianami w grafiku mam pracować 27 maja, kiedy przypadają Zielone Świątki. Czy szef może mi wyznaczyć pracę na świąteczną niedzielę? Czy należą mi się dodatkowe pieniądze za te zadania? Czy odbiorę wolne za ten dzień, skoro pracuję na pełnym etacie od poniedziałku do piątku w stałych godzinach od 8 do 16, w miesięcznym okresie rozliczeniowym?
– pyta czytelnik.
Praca w święto dozwolona jest jedynie w ściśle określonych okolicznościach. Reglamentuje ją art. 151
10
. W święto wykonywanie zadań dopuszczalne jest w ruchu ciągłym, w pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach, w transporcie i komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli, przy pracach koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w systemie pracy weekendowej.
Zakaz handlu w świąteczny dzień (art. 151
9a
k.p.) oznacza natomiast, że zatrudniony w placówce handlowej nie może wtedy pracować nawet w sytuacjach określonych w art. 151
10
k.p., np. przy pracy zmianowej, w systemie pracy weekendowej czy gdy praca uznana jest za tę konieczną ze względu na jej użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Za złamanie tego zakazu pracodawcy grożą sankcje od inspektora pracy – nawet 30 tys. zł kary.
Czytelnik nie pisze, w jakiej branży jest zatrudniony i jakie zadania wykonuje. Dlatego nie możemy jednoznacznie określić, czy obejmuje go ten zakaz, czy też ze względu na charakter i rodzaj wykonywanych zajęć świąteczna praca byłaby dozwolona.
Społecznie użyteczna
Artykuł 151
10
pkt 9 k.p. zawiera niesprecyzowane kryterium dozwolonej świątecznej pracy: tę konieczną ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Przykładowo są to te wykonywane w gastronomii (np. restauracje, bary), w zakładach świadczących usługi dla ludności (np. dostawa mediów) czy w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury (kina, teatry, muzea), oświaty, turystyki i wypoczynku.
Wskazania te są na tyle ogólne i niedokładne, że powstaje ryzyko nadużyć. Ustawodawca nie przewidział zamkniętego katalogu prac społecznie użytecznych. Wymienia jedynie ich rodzaje, „w szczególności” zaliczając do nich te podane w literach b – h pkt 9 art. 151
10
k.p.
Zgodnie z dawną interpretacją Państwowej Inspekcji Pracy dozwolona jest praca np. na stacji benzynowej czy w aptece. Ale należy pamiętać, że każdy wyjątek trzeba interpretować ściśle, a PIP wskazuje, że chodzi o prace, których niewykonanie może przynieść szkodę społeczeństwu lub jego części.
Jeśli praca, jaką wykonuje czytelnik, nie mieści się w zakresie tej dozwolonej prawem, może odmówić jej realizacji. Informuje o tym pracodawcę, aby ten nie zarzucił później podwładnemu, że nie stawił się do pracy. Za odmowę wykonania niedozwolonej pracy nie można zatrudnionego w żaden sposób ukarać. Jeśliby doszło do tego, należy powiadomić inspekcję pracy. Ta zaś skontroluje łamiącego przepisy pracodawcę i niewykluczone, że ukarze.
Zgodnie z kalendarzem zatrudniony w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym od poniedziałku do piątku w pełnym wymiarze czasu pracy ma w maju do przepracowania 21 dni roboczych, czyli 168 godzin, tj. 40 godzin x 4 tygodnie + 24 godziny (29 - 31 maja) – 16 godzin (za święta 1 Maja i 3 Maja).
Za harówkę wolne...
Jeśli pracodawca zleci zadania 27 maja, czyli w dniu Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki), będzie to praca ponadwymiarowa przypadająca w święto. Trzeba przy tym pamiętać, że świąteczna doba w myśl art. 151
9
§ 2 k.p. trwa od 6 rano
27 maja do 6 rano 28 maja, chyba że u pracodawcy w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym ustalono inne godziny wyznaczające dobę pracowniczą.
Wykonującemu pracę w święta szef musi zapewnić inny dzień wolny w ciągu obowiązującego w firmie okresu rozliczeniowego (art. 151
11
k.p.), czyli u czytelnika do końca maja. Dopiero gdy udzielenie dnia wolnego okaże się niemożliwe, pracodawca może wypłacić za pracę w niedzielę lub święto wynagrodzenie jak za godziny nadliczbowe.
...lub gotówka
Jeżeli w święto 27 maja czytelnik będzie pracował powyżej ośmiu godzin, dojdzie do dobowych godzin nadliczbowych, dodatkowo płatnych. Gdy jednak zadania będzie wykonywał przez osiem godzin (lub mniej), może liczyć na dzień wolny. Jeżeli więc np. za osiem godzin zajęć w świąteczną niedzielę szef da pracownikowi dzień wolny w poniedziałek (28 maja), nie musi już wypłacać innego świadczenia.
Jeśli dodatkowa świąteczna praca była wykonywana ponad osiem godzin, powstają nadgodziny dobowe. W takim wypadku, oprócz dnia wolnego, szef musi jeszcze zrekompensować te nadgodziny. Może to zrobić na dwa sposoby:
- wypłacić wynagrodzenie z 50-proc. dodatkiem (dlatego że święto było dniem roboczym wynikającym z harmonogramu) lub
- wypłacić wynagrodzenie i udzielić czasu wolnego (zamiast dodatku).
Jak dać wolne
Wolnego za pracę świąteczną można udzielić na dwa sposoby.
- z inicjatywy pracownika
Za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych szef na pisemny wniosek pracownika może dać mu w tym samym wymiarze czas wolny od pracy. Za każdą godzinę przepracowaną ponad obowiązujące normy udziela jednej godziny wolnego (1 : 1). W tym wypadku oddanie wolnego nie musi nastąpić w tym samym okresie rozliczeniowym.
- z inicjatywy pracodawcy
Jeśli to szef chce oddać pracownikowi wolne, musi to zrobić do końca okresu rozliczeniowego (czyli do końca maja) i to w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1 : 1,5).
Nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy (art. 151
2
§ 2 k.p.).
