Przelew, polecenie zapłaty, transakcja z użyciem karty płatniczej – to tylko przykładowe usługi płatnicze, w stosunku do których zwiększy się zakres informacji przekazywanych użytkownikom. Nowe regulacje budzą jednak szereg wątpliwości, które prawdopodobnie rozstrzygnie dopiero praktyka.
Do 24 października br. dostawcy usług płatniczych zobowiązani są dostosować swoją działalność do wymogów ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej: uup) m.in. w zakresie informacji przedstawianych użytkownikom przy wykonywaniu transakcji płatniczych. Dotyczy to zarówno dużych podmiotów, takich jak banki czy agenci rozliczeniowi, jak i prowadzących działalność na mniejszą skalę, np. biur usług płatniczych.
Zmiany wprowadzone przez uup będą miały bezpośredni wpływ także na samych użytkowników – konsumentów i przedsiębiorców, zapewnią im bowiem narzędzia potrzebne do porównania ofert z krajów Unii Europejskiej i w rezultacie pozwolą na dokonanie świadomego wyboru najkorzystniejszej z nich.
O ile jednak prawa tych pierwszych gwarantowane są przepisami, których strony umowy o usługę płatniczą modyfikować nie mogą, o tyle w stosunku do przedsiębiorców uup jest znacznie bardziej elastyczna – pozwala im bowiem uzgodnić z dostawcą wyłączenie zastosowania części postanowień. Dotyczy to także Działu II uup, regulującego obowiązki informacyjne dostawcy w zakresie świadczenia usług płatniczych.
Terytorium i waluta
Zakres zastosowania ustawy, a tym samym obowiązków informacyjnych, wyznaczają dwa kryteria – terytorium i waluta. Przepisy Działu II uup stosuje się do usług płatniczych, świadczonych w Polsce lub w obrocie z innymi państwami członkowskimi, w euro lub innej oficjalnej walucie państwa członkowskiego. Należy podkreślić, iż definicja państwa członkowskiego obejmuje zarówno państwa członkowskie Unii Europejskiej, jak i państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), a więc strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG).
Z tego względu postanowienia dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (dalej: dyrektywa) zostały implementowane nie tylko w 27 krajach UE, ale także w Islandii, Norwegii i Księstwie Liechtenstein. Warto dodać, iż zakresem uup objęte są również franki szwajcarskie. Szwajcaria nie jest wprawdzie stroną porozumienia o utworzeniu EOG, jednakże frank szwajcarski to także jednostka monetarna w Księstwie Liechtensteinu.
Zasadniczo na dostawcy usług płatniczych ciążyć będzie obowiązek przekazywania informacji trzykrotnie – przed złożeniem zlecenia płatniczego przez użytkownika, po jego otrzymaniu oraz niezwłocznie po wykonaniu transakcji płatniczej.
Pojedyncza transakcja a umowa ramowa
Uup dzieli transakcje płatnicze na transakcje objęte umową ramową (zdecydowanie bardziej powszechne w praktyce) oraz na pojedyncze transakcje płatnicze, które z założenia nie będą realizowane ponownie w przyszłości (przykładem może być usługa przekazu pieniężnego). Ustawa różnicuje w stosunku do każdej z tych grup zarówno zakres informacji przekazywanych użytkownikowi, jak i sposób ich przekazywania.
Dostawca ma obowiązek przekazać użytkownikowi informacje o wszelkich należnych opłatach z wyszczególnieniem ich kwot
Dla właściwego zrozumienia zakresu obowiązków, jakie ciążą na dostawcach, zasadnicze znaczenie mają dwa pojęcia – dostarczenia oraz udostępnienia informacji. Istotniejsze z punktu widzenia obrotu gospodarczego są transakcje objęte umową ramową, dlatego też w stosunku do nich uup przewiduje obowiązek dostarczania informacji na trwałym nośniku informacji.
Z uwagi na mniejszą częstotliwość realizowania przez użytkowników pojedynczych transakcji płatniczych oraz fakt, że płatnik jest zwykle obecny przy składaniu zlecenia płatniczego – wystarczy, aby informacje zostały mu udostępnione, dostarczone zaś – tylko na jego wniosek.
Dostarczenie a udostępnienie
Przez udostępnienie rozumie się zapewnienie użytkownikowi łatwego dostępu do informacji poprzez jego własne działanie. Przykładem może być zalogowanie się do internetowego konta bankowego. Dostawca będzie mógł także udostępnić informacje zarówno ustnie, w okienku (np. w banku lub na poczcie), jak i poprzez umieszczenie warunków na tablicy ogłoszeń w miejscu świadczenia usług czy też podając adres strony internetowej, na której użytkownik znajdzie bardziej szczegółowe dane.
Z kolei dostarczenie informacji na trwałym nośniku wymagać będzie aktywności dostawcy, bez konieczności podejmowania dalszych działań przez użytkownika. Istotne jest w tym przypadku pojęcie „trwałego nośnika informacji”, którym może być na przykład wydruk z drukarki, dyskietka lub płyta CD i DVD.
Za trwały nośnik informacji można także uznać stronę internetową, o ile dostęp do niej będzie możliwy również w przyszłości przez okres odpowiedni do celów utrwalonych na niej informacji, a informacje – odtworzone w niezmienionej postaci. Zdaniem Komisji Europejskiej powyższe wymagania spełnia także sam link do strony internetowej, jeśli jest personalnie adresowany do użytkownika, pozwala na dostęp do informacji w formie niezmienionej przez okres odpowiedni dla celów sporządzenia tej informacji oraz gwarantuje do niej dostęp także w przyszłości.
Podane przykłady pokazują, jak duże znaczenie praktyczne ma z perspektywy dostawców wskazanie właściwego zakresu pojęcia „okres odpowiedni dla celów sporządzenia informacji”.
Wydaje się, że termin ten powinien obejmować zarówno czas potrzebny do wykonania transakcji płatniczej, jak i okres pozwalający użytkownikowi na zgłoszenie przewidzianych prawem roszczeń (UUP ustanawia na przykład 13-miesięczny termin dotyczący roszczeń z tytułu nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych).
Przyjęcie takiej interpretacji oznaczałoby, że dostawca (decydujący się na dostarczenie informacji poprzez ich publikację na stronie internetowej) miałby obowiązek zamieszczenia zarówno aktualnej, jak i archiwalnych wersji informacji. W praktyce, w odniesieniu do ogólnych warunków umów czy regulaminów mogłoby się to okazać dosyć kłopotliwe.
Jakie wysokości
Pewne wątpliwości pojawiają się także w zakresie informowania o opłatach. Zgodnie z uup dostawca ma obowiązek przekazać użytkownikowi informacje o wszelkich należnych opłatach z wyszczególnieniem ich kwot. W przypadku opłat uzależnionych od zmiennego czynnika (np. kursu walutowego) może się to jednak okazać niezwykle trudne. Czasem wystarczy wskazanie elementów, jakie złożą się na konkretną opłatę.
Na przykład przy realizacji kilku transakcji jednego rodzaju wskazanie liczby transakcji oraz jednej kwoty opłaty za wszystkie transakcje wydaje się spełniać wymogi uup. Jeśli jednak poszczególne transakcje będą miały inny charakter (a więc wysokość opłat za każdą z nich będzie w różna), po stronie dostawcy powstanie obowiązek wskazania poszczególnych opłat w odniesieniu do indywidualnych transakcji.
Należy podkreślić, iż uup zabrania dostawcy pobierania opłat za dostarczanie podstawowych informacji wymaganych na podstawie Działu II uup. Zakaz ten obowiązuje jednak tylko w stosunku do konsumenta. Z przedsiębiorcą dostawca będzie mógł umówić się inaczej.
Dostawca będzie mógł uzgodnić pobieranie opłat (i to zarówno od przedsiębiorcy, jak i konsumenta) jedynie we wskazanych w ustawie przypadkach:
- przekazywania na wniosek użytkownika informacji innych niż wymagane na podstawie przepisów,
- większej częstotliwości przekazywania informacji niż wymagana na podstawie przepisów,
- przekazywania informacji wymaganych na podstawie przepisów za pomocą innych środków porozumiewania się niż określone w umowie ramowej.
Należy podkreślić, iż opłaty te nie mogą być nakładane na użytkownika w dowolnej wysokości – powinny one uwzględniać stopień pracochłonności usługi, za którą opłata jest pobierana, oraz faktyczne koszty ponoszone przez dostawcę.
Są też sankcje
Za niewywiązanie się przez dostawcę z obowiązków informacyjnych grożą sankcje.
Ich rodzaj zależy od typu transakcji. W przypadku pojedynczych transakcji płatniczych będzie to przede wszystkim zwolnienie użytkownika z opłat.
Natomiast nieudostępnienie informacji dotyczących transakcji objętej umową ramową pozwoli użytkownikowi odstąpić od umowy, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania wymaganych prawem informacji. W odniesieniu do indywidualnych transakcji płatniczych dokonywanych na mocy umowy ramowej użytkownik będzie także zwolniony z opłat.
Agata Jankowska-Galińskaradca prawny w zespole prawa bankowego i finansowego kancelarii Wierzbowski Eversheds
Ustawa o usługach płatniczych weszła w życie zaledwie pół roku temu, a część jej postanowień zacznie obowiązywać dopiero za kolejnych kilka miesięcy. Już teraz można jednak stwierdzić, iż prowadzenie działalności zgodnie z wymogami ustawy o usługach płatniczych powodować będzie po stronie dostawców dużo praktycznych problemów.
Dyrektywa, a co za tym idzie, także ustawa – mają charakter wyraźnie prokonsumencki. Na nieco większą swobodę dostawcy będą sobie mogli pozwolić jedynie wobec użytkowników będących przedsiębiorcami.